Analysis and Criticism of the 'Hadith of Jabir' in the Context of the Revelation Coming Behind the Scenes

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 289 - 314, 31.12.2022

Harun Reşit Demirel , Yusuf Duyğu

https://doi.org/10.53352/tevilat.1121567

Öz

Revelation is a post of divine words that interlocutor prophets receive. Their prophethood had been registered by revelations. Also the miracles of prophets happened because of revelations. The last prophet's (s.a.w.) miracle was Holy Quran whitch was a revelation. The responsibilities of people had been started when they had seen the revelations. The communication of Allah (c.c.) with humans had named as revelation in Holy Quran. The way of arrival of revelations are described in Surah Shura's 42/51 verse. The Prophet (saw) had also defined the topic. It is clear that nowadays hadiths are widespread thanks to the improvements of communication devices. That is why many narratives about The Prophet's virtues are shared on the net. Because of the mixture of true and false rumors got a place in people's minds. And one of the rumors is about the arrival of revelations. There is a revelation that Djibril had taken a revelation from The Prophet (saw) and brouhgt it to The Prophet again in Bayt’al Ma’mūr. This narration is called "Hadith of Jabir" in some of the sources. The article besides analysing the narration, examines the expressions that reveal the first creature was The Prophet's light.

Anahtar Kelimeler

Hadith, The Hadith of Jabir, Gabriel, Criticism of Hadith, Ways of Revelation

Vahyin Perde Arkasından Gelişi Bağlamında “Câbir Hadisi”nin Tahlil ve Tenkîdi

Öz

Vahiy, ilahi kelamın vahye muhatap olan peygamberlere iletilmesidir. Bütün peygamberler vahye muhatap olmuşlardır. Vahiy aracılığıyla peygamberlikleri tescillenmiştir. Peygamberlerin mucizeleri yine vahiy sayesinde gerçekleşmiştir. Son Peygamberin mucizesi de vahiy olan Kur’an-ı Kerim’dir. İnsanların sorumlulukları da vahye şahit olmaları ile başlamıştır. Allah Teâlâ’nın beşer ile iletişime geçmesi Kur’an-ı Kerim’de vahiy kelimesi ile ifade edilmiştir. Vahyin geliş şekilleri Şura Suresi 42/51’de açıklanmıştır. Hz. Peygamber de (sav) konu ile ilgili izahlarda bulunmuştur. Günümüzde iletişim araçlarının çok hızlı gelişmesiyle birlikte hadislerin yaygın olduğu aşikârdır. Dolayısıyla Hz. Peygamber'in fazileti ile ilgili birçok rivayetin internet ortamında paylaşıldığı görülmektedir. Doğru ile yanlışın birbirine karıştığı rivayetler halkın bilgi dağarcığına girmektedir. Bu rivayetlerden bir tanesi de vahyin gelişi hakkındadır. Cebrâil’in beyt-i ma’mûr’da perde arkasından vahyi Hz. Peygamber’den (sav) aldığı ve vahyi götürdüğü kişinin yine Hz. Peygamber (sav) olduğu ile ilgili bir rivayet vardır. Bu rivayet bazı kaynaklarda ‘Câbir Hadisi’ diye geçmektedir. Makalede bu rivayetin tahlil ve tenkidi üzerinde durulurken ayrıca metin içerisinde yer alan yaratılan ilk varlığın Hz. Peygamber’in nûru olduğu ile ilgili ifadeler de incelenmeye tabi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Câbir b. Abdullah, Câbir Hadisi, Cebrâil, Hadis Tenkîdi, Vahyin geliş şekilleri.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed el-Cerrahi, Keşfu’l-Hafa ve Müzilu’l-İlbas Amm'eştehere min el Ahadis ala Elsineti'n-Nas, 3. baskı, Daru‟l-Kutubi'l-İlmiyye, Beyrut, 1988.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû AbdillâhAhmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Buhârî, EbûAbdillah Muhammed b. İsmail b. İbrahim b. el-Muğîre. el-Câmiu’s-sahîh. 8 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• el-Bürhânî, Muhammed Osman Abduh, Tebrietu’z-Zimme fî nushi’l-Ümme, Hartum ts.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1995.
• Demirci Mehmet, “Hakîkat-i Muhammediyye”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 15/179-180. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Demirci, Muhsin, Kur’ân Tarihi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş'as. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Ece Abdurrahman, Câbir b. Abdullah ve Hadis Tarihindeki Yeri, Bayburt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Görmez, Mehmet, “İbnü’l-Münkedir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 21/ 157. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2000.
• Ğumârî, Ahmed b. es-sıddîk, el-hidâye fî Tahrîci Ahâdîsi l-bidâye, (1-8) (Thk. Yûsuf Abdurrahman elMar’aşlî, ‘Alemu’Kutub, Beyrut 1407/1987.
• Halebî, Alî b. İbrâhîm b. Ahmed Ebü’l-Ferec Nûreddîn İbn Burhâniddîn. es-Sîretu’l-Halebiyye insânu’l-uyûn fî sîreti’l-emîni’l-me’mûn. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1427.
• Ignaz Goldzıher, Hadis'te Yeni-Eflatuncu ve Gnostik Unsurlar, çev. Ömer Özsoy, A.Ü.İ.F.D., cilt: 36, Ankara 1997.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed, el-Musannef fî’l-ehâdîs ve’l-‘âsâr, thk. Kemal Yûsuf el-Hût, Beyrut 1409
• İbn Hacer, Şihâbu’d-Din Ebu’l-Fadl Ahmed b. Muhammed b. Ali b. Hacer el Askalânî, Tehzîbu’t- Tehzîb, Meclisu Dâiretu’l -Maârif en- Nizamiyye, Haydarabad, h. 1326.
• İbn Hazm Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Hazm ez-Zâhirî, el-Fisal fi’l-milel ve’l-Ehvâ’ ve’n-Nihal, thk. Yusuf el-Bikâ’î, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1422/2002.
• İbn Hişâm, es-Sîratu’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekkâ vd., Kahire 1958.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr, el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’z-zaîf, Thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde. Matbua’tu’l İslamiyye, Haleb 1970.
• İbn Kesîr Ebu’l-Fidâ îsmâil b. Ömer, el-Bidaye ve’n-Nihâye, fî’t- Târîh (1-14), Beyrût, 1966.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah b. Yezid el-Kazvinî. es-Sünen. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• İbn Mende, el-Fevâid, thk. Mecdi es-Seyid İbrahim, (1-2), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2002.
• İbn Sa'd, Ebu Abdillah Muhammed el-Basri, et-Tabakâtu’l-Kübrâ, 1-VIII, Beyrut ts.
• Karagöz İsmail, Dini Kavramlar Sözlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara 2015.
• el-Kastallani Muhammed, el-Mevâhibu'l-Ledûniyye bi'l-minâhi'l-Muhammediyye, tahk.: Salih Ahmed eş-Şâmî, I-IV, Beyrut 1991.
• Kandemir M. Yaşar, “Câbir b. Abdullah”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6/ 530-532. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî, el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, nşr. Hişam Semîr el-Buhârî, Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut 1995.
• Küçük, Abdurrahman. “Beytülma‘mûr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6/94-95. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• el-Leknevî, Abdülhay, el-Asâru'l-Merfûa fi'l-Ahbâri'l-Mevdûa, Dâru'l Kütübi'l-İlmiyye, yy, ts.
• Mennâu’l-Kattan, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’an, Mektebetu Vehbe, Kahire 1981.
• Mizzî, Ebu'l-Haccâc Yusuf b. Zekî, Tehzibu'l-Kemâl fî Esmâi'r-Ricâl, 1- 35, 4. bsk, thk: Beşşâr Avâd Ma'ruf, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut 1985.
• Muhyiddin İbn Arabî, el-Futuhâtu'l-Mekkiyye, Thk. Osman Yahya, 1-14, el-Hey’etü’l Mısriyyetü’l-Amme li’l-Kitâb, el-Mektebetü’l-Arabiyye, Mısır, 1985.
• Müslim, Ebü'l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981/1401.
• Önkal, Ahmet, “İslâm Tarihçiliğinde Tarafsızlık Problemi”, Marife, yıl. 5, sayı: 1, Bahar 2005.
• Öztürk Mustafa, Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2014.
• er-Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, et-Tefsîru'l-Kebîr lil-İmâm Fahruddîn(Mefâtîhu'l-Gayb), Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, Beyrut 2001.
• es-San'ânî, Ebû Bekr Abdurrezzâk b. Hemmâm, el-Cüz'ü'l-Mefkûd mine'l-Cüz'i'l-Evvel mine'l-Musannef, nşr. İsa b. Abdullah b. Muhammed b. Mâni el-Humeyrî, yy., 2005.
• Suyûtî Celâleddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekir, el-Hâvî li’l-Fetâvâ, tahk.: eş-Şeyh Halid Tartûsî, Beyrut 1425/2005.
• Taberânî, Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyüb. el-Mu’cemü’l-kebîr. 25 Cilt. Thk. Hamdi b. Abdi’l-Mecid es-Silefî. Kahire: Mektebetu İbn Teymiye, 1983.
• et-Taberî, Ebû Ca'fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu'l-Beyân an Tevîli Âyi'l-Kur'ân, Dâru'l-Fikr, Beyrut 1988.
• Tahâvî Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdilmelik, Şerhu Müşkili’l-Âsâr, thk. Şuayb Arnavut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1994.
• Tatlı Bekir, Cibril Hadisi ve İslam Düşüncesine Yansımaları, TDV. Yayınları, Ankara 2015.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ b. Sevre b. Musâ b. ed-Dahhâk. es-Sünen, 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Tosun Necdet, “Zü'n-Nûn el-Mısrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 44/ 575-576. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• et-Tüsterî, Sehl b. Abdullah, Tefsîru l-Kur âni l-Azîm, nşr. Muhammed Bâsil Uyûnü's-Sûd, Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut 2007.
• Uysal, Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis, Ensar Neşriyat, İstanbul 2012.
• Yavuz Yusuf Şevki – Ünal Zeki, “Cebrâil”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 7/202-204. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili, 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Yerinde Âdem, “Muhammed Osman Mirğani”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, 30/152-154. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymâz. Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb Arnaûd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 3. Basım, 1405/1985.
• Zerkâni, Muhammed Abdulazim, Menâhilu'l-irfân fi ulûmi'l Kur'ân, 1-2, Beyrut 1996.
• Zerkeşî, Ebu Abdullah Muhammed b. Bahadır. el-Burhan fî Ulûmi’l Kur’an, Tah. Mustafa Abdulkadir Atâ, Daru’l-Fikr,Beyrut 1988.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâfu an Hakâiki Ğavâmıdı't-Tenzîl ve Uyûnu'l-Ekâvîl fî Vücûh ve t-Te'vîl, thk. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn, Dâru'l-Kütübil-İlmiyye, Beyrut 1995.