TÜRKİYE’DE YER ALAN GASTRONOMİ MÜZELERİNİN TEMATİK ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: Özel, 121 - 142, 29.10.2023

Hasan Önal Şeyhanlıoğlu , Hayriye Duman , Reşat Arıca

https://doi.org/10.58702/teyd.1352183

Öz

Araştırmanın amacı, Türkiye'nin mutfak kültürü ile yeme-içme alışkanlıklarının genel özelliklerini yansıtmaktır. Bu amaç doğrultusunda, Türkiye’deki gastronomi müzeleri temalara ayrılarak detaylandırılmıştır. Araştırmada veri toplama tekniği olarak nitel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama ve doküman analizinden yararlanılmıştır. Yapılan analizler neticesinde yedi farklı tema altında kategorize edilmiştir. Temalar; (i) mutfak kültürü, (ii) yerel mutfak ürünlerini yansıtan, (iii) bal ve arıcılık, (iv) içecek, (v) zeytin/zeytinyağı, (vi) çikolata ve(vii) mutfak gereçleri olarak isimlendirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre gastronomi müzeleri temaları ekseninde sınıflandırıldığında mutfak kültürü temalı müzelerin diğer müzelere nispeten daha fazla sayıda olduğu (sekiz adet), Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinde gastronomi müzelerinin bulunduğu sonucuna varılmıştır. Mevcut araştırma kapsamındaki tüm müzeler dikkate alındığında gastronomi müzelerinin Ege (11 müze) ve Akdeniz Bölgesinde (9 müze) yoğunlaştığı sonucuna varılmıştır. Türkiye’de farklı ürün temaları işleyen müzeler bulunmaktadır. Bal ve arıcılık, fındık, peynir, kahve, zeytin/zeytinyağı, çikolata gibi tarımsal ve hayvansal ürünler üzerine yapılanan müzeler bunun başlıca örnekleridir.

Anahtar Kelimeler

Gastronomi Müzeleri, Mutfak Kültürü, Gastronomi

THEMATIC ANALYSIS OF GASTRONOMY MUSEUMS IN TURKEY

Öz

The aim of the research is to reflect the general characteristics of Turkey's culinary culture and eating and drinking habits. For this purpose, gastronomy museums in Turkey are divided into themes and detailed. Scanning and document analysis, which is one of the qualitative research methods, was used as a data collection technique in the research. As a result of the analyses made, they were categorized under seven different themes. Themes; (i) culinary culture, (ii) reflecting local cuisine products, (iii) honey and beekeeping, (iv) beverage, (v) olive/olive oil, (vi) chocolate and (vii) kitchenware. According to the results of the research, when gastronomy museums are classified on the axis of themes, it has been concluded that culinary museums are relatively more numerous than other museums (eight), and that there are gastronomy museums in seven geographical regions of Turkey. Considering all the museums within the scope of the current research, it has been concluded that gastronomy museums are concentrated in the Aegean (11 museums) and the Mediterranean Region (9 museums). There are museums in Turkey that deal with different product themes. Museums on agricultural and animal products such as honey and beekeeping, hazelnut, cheese, coffee, olive/olive oil, chocolate are the main examples.

Anahtar Kelimeler

Gastronomy Museums, Culinary Culture, Gastronomy

Kaynakça

• Ağcakaya, H. ve İ. I. Can (2019). ‘’Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Mutfak Kültürünün Sürdürülebilirliği: Türkiye’deki Gastronomi Müzeleri Örneği’’. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 3 (4), 788-804.
• Akbıyuk, T. (2021). Turizm Potansiyeli Açısından Türkiye’deki Gastronomi Müzelerinin Analizi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, M. ve G. Sezgi (2015). ‘’Gastronomi Turizmi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi Gastronomik Unsurları’’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3 (3), 79-89.
• Akyürek, S. ve B. Erdem (2019). ‘’Gastronomy Museums as Sustainable Hangouts in Gastronomy Tourism: A Gastronomy Museum Proposal for Gümüşhane City, Turkey’’. TURIZAM, 23 (1), 17-33.
• Atılgan, E. (2021). Emine Göğüş Mutfak Müzesi. Ankara: İksad Publishing House.
• Baycar, A. (2022a). ‘’Yerel Gastronomik Kimlik Oluşum Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Safranbolu Türk Kahve Müzesi Örneği’’. Aydın Gastronomy, 6 (2), 119-136.
• Baycar, A. (2022b). ‘’Yerel Ürünlerin Müze Aracılığıyla Turizme Kazandırılması: Siirt Arıcılık Müze Önerisi’’. GSI Journals Serie A: Advancements in Tourism, Recreation and Sports Sciences (ATRSS), 5 (2), 242-255.
• Bekar, A., M. S. Arman ve Ç. Sürücü (2017). Turizmde Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Marmari Bal Evi Örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (42), 468-477.
• Bilir, Z. (2022). Turizmde Yeni Bir Değer Olarak Gastronomi Müzeleri: Adana İli İçin Bir Öneri. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bozağcı, E. C. ve A. Çevik (2021). ‘’Destinasyon Çekim Gücü Olarak Gastronomi Müzeleri: Safranbolu Türk Kahve Müzesi Örneği’’. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 6 (2), 320-330.
• Ceyhun-Sezgin, A. ve T. Akbıyuk (2021). ‘’Dünyadaki Gastronomi Müzelerinin Tematik Analizi’’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9 (1), 153-184.
• Çalışkan, O. (2013). ‘’Destinasyon Rekabetçiliği ve Seyahat Motivasyonu Bakımından Gastronomik Kimlik’’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 1 (2), 39-51.
• Çavdırlı, C. M. ve Ö. Adan (2020). ‘’Müzeler ve Kültürel Mirasın Sürdürülebilirliği: Köstem Zeytinyağı Müzesi’’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8 (3), 2241-2262.
• Çekal, N., E. Doğan ve H. Aktürk (2022). ‘’Türkiye’de Gastronomi Müzeleri ve Özellikleri’’. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 5 (11), 1655-1673.
• Çetin, M. ve S. Küçükkömürler (2019). ‘’Destinasyon Çekilik Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Oleatrium Zeytin ve Zeytinyağı Tarihi Müzesi Örneği’’. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, 22 (1), 1-17.
• Demirci, B. (2021). ‘’Türkiye’deki Gastronomi Müzelerinin Web Sitelerinin İçerik Analizi’’. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 1184-1199.
• Doğan, D., İ. E. Yılmaz, M. Yıldırım, Ö. B. Kır ve Y. Yüksel (2020). 123 Yıllık Aile Geleneği: Kutman Şarapçılık, İbrahim Mert Öztürk, HIST 200-10. http://hdl.handle.net/11693/53717 (02.10.2023).
• Elss, V. I., G. Buono ve J. Treu (2020). ‘’Interpretation of Gastronomic Traditions within Tourism’’. Journal of Tourism and Hospitality Management, 8 (2), 60-67.
• Garibaldi, R. ve A. Pozzi (2021). ‘’Food Museums as Cultural Institutions and Tourist Attractions: Evidence from Italy’’. Journal of Gastronomy and Tourism, 5 (2), 83-94.
• Gökgöz, H. (2017). Afyonkarahisar’da Gastronomi Sunumunun Geliştirilmesi: UNESCO Gastronomi Kenti Gaziantep Rehberliğinde Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Graff, S. R. (2020). “Archaeology of Cuisine and Cooking”. Annual Review of Anthropology, 49, 337-354.
• Gül, M. (2022). ‘’Kahramanmaraş Tematik Mutfak Müzesi ve Dondurma Müzesinin Gastronomi Turizmi Kapsamında Değerlendirilmesi’’. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (1), 307-329.
• Gür, B. (2017). ‘’Antik Çağ’da Zeytinyağı ve Günümüzde Zeytinyağı Müzeleri’’. Journal of History Studies, 9 (2), 139-155.
• https://www.aa.com.tr/tr/kultur-sanat/40-yillik-hatir-icin-muze-actilar/1503000 (05.04.2023).
• https://www.adatepe.com/StaticPages/adatepe-zeytinyagi-muzesi/145 (05.04.2023).
• https://aydin.ktb.gov.tr/TR-64421/cine-aricilik-muzesi.html (05.04.2023).
• https://www.cumhuriyet.edu.tr/haber/8230-gecmisten-gelecege-gastronomi-muzesi (05.04.2023).
• https://gaziantep.ktb.gov.tr/TR-174064/emine-gogus-mutfak-muzesi.html (05.04.2023).
• https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/ (03.04.2023).
• https://karabukgundem.com/dunya-miras-kenti-safranbolu-da-cikolata-muzesi-acildi.html (05.04.2023).
• https://kars.ktb.gov.tr/TR-310413/kars39ta-peynir-muzesi-acildi.html (05.04.2023).
• https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/gaziantep/gezilecekyer/emine-gogus-mutfak-muzesi (05.04.2023).
• http://www.kutmansaraplari.com/sarap-muzesi (05.04.2023).
• https://www.maybir.org.tr/aricilik-muzesi-tarihce (05.04.2023).
• https://msa.com.tr/muze (05.04.2023).
• https://www.ordu.bel.tr/Haber/45949/turkiyede-bir-ilk-findik-muzesi (05.04.2023).
• https://www.pelitcikolatamuse.com/ (05.04.2023).
• https://www.sabitertur.com.tr/evren-ertur-zeytinyagi-galerisi (05.04.2023).
• https://www.sanliurfa.bel.tr/icerik/70/28/mutfak-muzesi (05.04.2023).
• İstanbullu-Dinçer, F. ve Ş. Şahinoğlu (2015). “Somut Olmayan Kültürel Miras Kavramında Mutfak Kültürünün İncelenmesi”. II. Ulusal Sürdürülebilir Turizm Kongresi, Antalya.
• Kalkan, A. (2016). Yiyecek Endüstrisindeki Trendler II: Kavramlar, Yaklaşımlar, Başarı Hikayeleri. Çağdaş Müzecilik, Mutfak Müzeleri ve Turizm. (Ed. O. N. Özdoğan). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kasar, H. (2021). “Türk Mutfak Kültürü Evreleri ve Mutfak Sentezinin İncelenmesi”. Journal of Humanities and Tourism Research, 11 (2), 359-378.
• Kim, S., E. Park ve M. Xu (2020). ‘’Beyond The Authentic Taste: The Tourist Experience at a Food Museum Restaurant’’. Tourism Management Perspectives, 36, 1-9.
• Lam, A. (2011). Designing is Cooking: A Museum of Gastronomy. Master Thesis, Virginia Polytechnic Institute, Virginia.
• Lokman, U., N. Yarmacı ve H. Güdül (2022). ‘’Turizmde Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Müzeleri: Adatepe Zeytinyağı Müzesi Örneği’’. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 10 (1), 380-399.
• Mankan, E. (2017). ‘’Destinasyon Pazarlamasında Çekici Bir Faktör Olarak Türkiye’deki Gastronomi Müzeleri Örneği’’. Turkish Studies, 14 (2), 641-654.
• Saltık, I. A. ve M. Yıldız (2019). ‘’Kültür Turizminin Yeni Meyvesi: Zeytinyağı Müzeleri Üzerine Bir Araştırma’’. Journal of Recreation and Tourism Research, 6 (2), 147-160.
• Sandıkcı, M., A. S. Mutlu ve H. Mutlu (2019). ‘’Türkiye’deki Gastronomi Müzelerinin Turistik Sunum Farklılıkları Açısından Araştırılması’’. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (68), 1210-1231.
• Sarı-Gök, H. ve S. Şalvarcı (2020). ‘’Türkiye’deki Gastronomi Temalı Müzelere Yönelik Çevrimiçi Ziyaretçi Deneyimlerinin İncelenmesi’’. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 18 (1), 120-140.
• Savaşkan, Y. (2021). ‘’Türkiye’deki Gastronomi Müzelerine Genel Bakış’’. TUCADE- Turizm Çalışmaları Dergisi, 3 (2), 61-78.
• Seyitoğlu, F. ve E. Alphan (2021). ‘’Gastronomy Tourism through Tea and Coffee: Travellers’ Museum Experience’’. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 15 (3), 413-427.
• Sezen, T. S. (2018). Gastronomi ve Yiyecek Tarihi. Gastronomi Müzeleri. (Ed. A. Akbaba ve N. Çetinkaya). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Sormaz, Ü. ve E. Güneş (2016). ‘’Traditional Culinary Museums: Samples from Turkey’’. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 5 (6), 27-31.
• Soruç, K. (2021). Mutfak Kültürünün Sürdürülebilirliğinde Gastronomi Müzelerinin Rolü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Uygulama Bilimler Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Sakarya.
• Şahin, Ö. ve A. Aydın (2019). “Özel Muğla Arıcılık Müzesinin Gastronomi Turizmi Açısından Değerlendirilmesi”. 20.Ulusal Turizm Kongresi, Eskişehir, 56-61.
• Şahinoğlu, Ş. (2015). Somut Olmayan Kültürel Miras Kavramına Farklı Bir Yaklaşım: Mutfak Müzeleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Wos, B. (2014). ‘’Api-Tourism in Europe’’. Journal of Environmental and Tourism Analyses, 2 (1), 66-74.
• Yeşilyurt, H. ve R. Arıca (2018). ‘’Mutfak Müzesi Ziyaretçilerinin Deneyimlerinin İncelenmesi: Emine Göğüş Mutfak Müzesi Örneği’’. Türk Araştırmaları Dergisi, 2 (1), 60-70.
• Yılmaz, H. ve P. Şenel (2014). “Turistik Bir Çekicilik Olarak Gastronomi Müzeleri”. 15. Ulusal Turizm Kongresi, 499-510, Ankara.
• Yılmaz, S. ve G. Yüksek (2012). “Tarih Eğitiminde Müzeler Yerel Tarih Gezi-Gözlem) Etkinliklerinin Gelecekte Turizme Katkısı”. II. Disiplinlerarası Turizm Araştırmaları Kongresi, 334-349, Kemer, Antalya.