ESKİ TEKNİKLER YENİ ZİNCİRLER: AZİZ NESİN ve NEİL GAİMAN’DAN YALANLAMA VE FORMÜL MASALLAR

Yıl 2024, Sayı: 368, 1 - 16, 22.09.2024

Çiğdem Kara

https://doi.org/10.61620/tfra.1016

Öz

Masal çocuklar kadar yetişkinler için de üretilen bir türdür. Geleneksel masallar sadece sözlü
kültürde anlatılarak yaşatılmamaktadır. Yazılı kültürde hem yeniden anlatımlarla hem de
motif, karakter, tema, olay örgüsü gibi bileşenleriyle özgün kurgu eserlerin oluşturulmasında
kaynaklık ederek de canlılığını korumaktadır. Ama bazen masal türünün özel anlatı yapısına,
kalıplarına sahip bazı tipleri de özgün kurgu eserlerin üretiminde kullanılmaktadır. İşte bu
yazıda sözlü kültürdeki masallarda görülen tekerleme, yalanlama, formül (birikimli ya da
zincir) anlatım yapılarından Aziz Nesin ve Neil Gaiman’ın nasıl yararlandıkları konu
edilmektedir. Yazıyla geleneksel anlatıların sadece içerik ve motif açısından değil, anlatım
teknikleri açısından da kurgu yazarlığına kaynaklık ettiğinin gösterilmesi amaçlanmaktadır.
Ayrıca masal tekniklerinin sadece çocuk edebiyatında değil yetişkinler için kaleme alınmış
eserlerde ve gülmece, fantastik, bilim kurgu gibi çok farklı edebi türlerde de
kullanılabileceğinin de örneklenmesi amaçlanmaktadır. Aziz Nesin genellikle gerçekçi ortam
ve dekor içine eserlerini oturtan bir güldürü yazarıdır. Yazar, masal dinleyerek büyümüştür.
Onun bazı özgün eserleri masal türündedir. Hedef okur kitlesi de çoğunlukla yetişkinlerdir.
Neil Gaiman fantastik, bilim kurgu, çocuk edebiyatı gibi çoklu alanda eserler üretmektedir.
Masalları oldukça seven yazarın geleneksel masalları yeniden anlattığı ve yeniden yorumladığı
bazı eserleri de vardır. Makalede öncelikle söz konusu anlatım biçimleri ele alınmakta, sonra
çağdaş edebiyatta masallardan yararlanılmasının nedenleri saptanmakta, ardından Nesin ve
Gaiman’ın folklor ve masalla olan ilişkisine değinilmekte, son olarak da bu anlatım
biçimlerinin kullanıldığı Gaiman ve Nesin’e ait seçilmiş eserler incelenmektedir. Makalede
değerlendirilen eserler şunlardır: Nesin’den “Bizim Eve Amerikalı Misafir Gelecek” ve
“Konserve Kutusu” öyküleri ile “Bay Öküz ve Bay Ahmet” adlı masal; Gaiman’dan “Çılgın
Saç”, “Babam Süt Peşinde”, “The Day I Swapped My Dad for Two Golgfish” adlı kitaplar.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin, Neil Gaiman, yalanlama masal, formül, tekerleme

Old Techniques New Chains: Tall and Formula Tales from Nesin and Gaiman

Öz

Folktales are a genre produced for adults as well as children. Folktales are not only told in
oral culture. In written culture, folktale maintains its vitality both through retellings and as a
source for creation of authentic fictional works with its components such as motifs,
characters, themes and plots. But sometimes some types of folktales with special narrative
structures and patterns are used in the production of authentic fictional works. In this article
are discussed that how Aziz Nesin and Neil Gaiman drawn on rhyme, tall tale and formula
(cumulative or chain) narrative structures of folktale. The article aims to show that
traditional narratives are a source of fiction writing not only in terms of content and motif,
but also in terms of narrative techniques. It is also aimed to illustrate that fairy tale
techniques can be used not only in children's literature, but also in works written for adults
and in many different literary genres such as comedy, fantasy and science fiction. Aziz Nesin
is a comedy writer who generally used realistic settings in his works. The author grew up
listening to folktales. Some of authentic works are written in the folktale genre. His target
readers are mostly adults. Neil Gaiman produces works in multiple genre such as fantasy,
science fiction and children's literature. The author, who loves fairy tales, also has some
works in which he retells and reinterprets folktales. In the article, firstly, the narrative
structures mentioned above are discussed, then, the reasons for using fairy tales in
contemporary literature are determined; later, Nesin and Gaiman's relationship with folklore
and fairy tales is mentioned; finally, selected works of Gaiman and Nesin in which these
patterns of narrative were used are examined. The works evaluated in the article are: The
stories “An American Guest Will Come to Our House” and “The Canning Can”, and the tale
called “Mr. Ox and Mr. Ahmet” by Nesin; the books titled “Crazy Hair”, Fortunately The
Milk”, and “The Day I Swapped My Father for Two Golgfish” by Gaiman.

Anahtar Kelimeler

Aziz Nesin, Neil Gaiman, tall tale, formula tale, rhyme

Kaynakça

• Alangu, T. (2021). Aziz Nesin ve halk masalları. Türkiye folkloru el kitabı içinde. İ. Görkem (Haz.). İstanbul: YKY, 681-688.
• Artun, E. (2019). Çukurova âşıklık geleneğinde mizahi yalanlamalar, taşlamalar-takılmalar, atışmalar. Türk Edebiyatında Mizah Sempozyumu 13-15 Mayıs 2016 içinde, Ü. Hunutlu (Ed.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 15-47.
• Ashliman, D. L. (2008a). Chain tale. The Greenwood encyclopedia of folktales and fairy tales içinde, D. Haase (Ed.), Westport: Greenwood Press, s. 176.
• Ashliman, D. L. (2008b). Cumulative tale. The Greenwood encyclopedia of folktales and fairy tales içinde, D. Haase (Ed.), Westport: Greenwood Press, s. 245.
• Benson, S. (2003). Cycles of influence: Fiction, Folktale, Theory. Detroit: Wayne State University Press.
• Benson, S. (2008). Introduction – Fiction and the contemporary of the fairy tale. Contemporary fiction and the fairy tales içinde, S. Benson (Ed.). Detroit: Wayne State University Press, s. 1-19.
• Boratav, P. N. (1988). 100 Soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek.
• Boratav, P. N. (2000). Tekerleme. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Boratav, P. N. (2007). Zaman zaman içinde. Ankara: İmge.
• Boratav, P. N. (2021). Sözlü edebiyat gözlemleri. Ankara: BilgeSu.
• Cantek, L. ve Levent Gönen (2017). Muhalefet defteri – Türkiye’de mizah dergileri ve karikatür. İstanbul: YKY. Demirel, S. (1997). Ayağına diken batan süper karga. İstanbul: YKY.
• Dégh, L. (1969). Folktales and society – Story-Telling in a hungary peasant community. E.M. Schossberger (Trans.). Bloomington: Indiana University Press.
• Evans, T. H. (2015). Folklore, Intertextuality, and the Folkloresque in the Works of Neil Gaiman. The Folkloresque: Reframing folklore in a popular culture world içinde, M. D. Foster ve J. A. Tolbert (Ed.). Utah: Utah State University Press, s. 64-80.
• Gaiman, N. (2001). American gods. New York: Harper Torch.
• Gaiman, N. (2004). The day I swapped my dad for two golgfish. D. McKean (Ills.). London: Bloomsbury.
• Gaiman, N. (2013). Make good art. New York: Harper Collins.
• Gaiman, N. (2016). Kırılgan şeyler. Z. Heyzen Ateş (Çev.). İstanbul: İthaki.
• Gaiman, N. (2017). Çılgın saç. D. McKean (Res.). S. Özkan (Çev.). İstanbul: Sırtlan Kitap.
• Gaiman, N. (2018). Art matters. C. Riddell (Ills.). London: Headline Publishing Group.
• Gaiman, N. (2023). Babam süt peşinde. S. Young (Res.). N. Elçi (Çev.). İzmir: Tudem.
• Gaiman, N. (t.y.). Resmi internet sitesi. Erişim adresi (20.09.2023): https://www.neilgaiman.com/
• Genette, G. (1991). Introduction to the paratext. M. Maclean (Çev.). New Literary History, Vol. 22, No. 2, (Spring), 261-272.
• Holbek, B. (1998). Interpretation of fairy tales. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.
• Jackson, R. (1981). Fantasy: The litterature of subversion. New York: Methuen.
• Kara, Ç. (2008). Halk masallarını yeniden anlatmak. folklor-edebiyat, S. 55, s. 203-213.
• Kara, Ç. (2011). Tiki Tiki Tempo: Localization of the child with a long name into Turkish context. Turkish Studies, Vol. 6/1 (Winter), s.1353-1365.
• Kara, Ç. (2015). Halk masalı yazmak. IJOES, Y. 6, Vol. 6, Issue, September, s. 1-20.
• Kıral, G. (2008). Berber pire tellal deve. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Klapcsik, S. (2008). Neil Gaiman's irony, liminal fantasies, and fairy tale adaptations. Hungarian Journal of English and American Studies (HJEAS), Vol.14, No. 2 (Fall), 317-334.
• Linn, S. (2023). Pisicik Büyük Şehirde. L. Dale (Res.). A. Gökalp (Çev.). İstanbul: Beta.
• Master Class: Neil Gaiman teaches the art of story telling. (2019). Erişim adresi (15.08.2023): http:// archive.org
• Mendlesohn, F. (2002). Toward a taxonomy of fantasy. Journal of the Fantastic in the Arts, Vol. 13, No. 2 (50), s.169-183.
• Mendlesohn, F. (2004). "Conjunctions 39" and liminal fantasy. Journal of the Fantastic in the Arts, Vol. 15, No. 3 (59) (Fall), s.228-239.
• Nesin, A. (1985). Vatan sağolsun. İstanbul: Adam.
• Nesin, A. (1993). Memleketin birinde. İstanbul: Adam.
• Nesin, A. (2011). Yol – Böyle gelmiş böyle gitmez-I. İstanbul: Nesin.
• Nesin, A. (2013a). Aziz Nesin’den çocuklara en güzel öyküler. İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Nesin, A. (2013b). Sanat yazıları. İstanbul: Nesin.
• Nesin, Aziz (2014a). Yazarlık, edebiyat ve dil üstüne – Seçilmiş yazılar. İstanbul: Nesin.
• Nesin, A. (2014b). Gülmekten öldüren öyküler. İstanbul: Nesin.
• Nesin, A. (2022). Bay Öküz’le Bay Ahmet. Çocuklara en güzel masallar. İstanbul: Nesin Yayınevi, s. 7-14.
• Özer, N. (2004). Zincirleme masallarda yapı ve işlev. Milli Folklor, S. 63, 5-10.
• Özgün, E. (2012). İhsan Oktay Anar’ın romanlarına yeni tarihselci bir yaklaşım (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özkan, İ. (1991). Yalanlamalar ve tekerlemeler. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, S. 341 (Eylül), Y. 29, s.539-551.
• Ray, M. (2023, 6.11.). Neil Gaiman. Erişim adresi (24.11.2023): https://www.britannica.com/biography/NeilGaiman
• Sahlins, M. (2010). Taş devri ekonomisi. T. Doğan ve Ş. Özgün (Çev.). İstanbul: Bgsti
• Schmitz, N. (1977). Tall tale, tall talk: Pursuing the Lie in Jacksonian literature. American Literature, Vol. 48, No. 4 (Jan.), s.471-491.
• Sertkaya, O. F. (2010). Kelime dağarcığımızdan (11): Bay, bayan, bayin ve sayin kelimeleri üzerine. Türk Dili, S.705, s.195-203.
• Sherman, J. (2008). Cumulative rhymes and tales. Storytelling: An encyclopedia of mythology and folklore içinde, J. Sherman (Ed.). Armonk: M. E. Sharpe, Inc., s.104.
• Somoff, V. (2016). Nonresistance to fiction: Archaic folktale vs. later Tolstoy. The Slavic and East European Journal, Vol. 60, No. 2 (Summer), s. 284-306.
• Taş, S. (2015). Yan-Metinsellik ve metinlerarasılık odağında yeniden çeviriler: İki distopik roman. TC Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Diller ve Kültürlerarası Çeviribilim Programı, Doktora Tezi. Tez Danışmanı: Prof. Dr. Füsun Ataseven.
• Thomas, J. (2003). ‘Catch ıf you can’: The cumulative tale. A companion to the fairy tale içinde. H. Roderick, E. Davidson, A. Chaudhri (Ed.). Martlesham: Boydell & Brewer, s.123-136.
• Thompson, S. (1946). The folktale. New York: The Dryden Press.
• Uther, H.-J. (2004). The types of international folktales – Part II. Helsinki: Academia Scientiarum Fennica.
• Winick, S. (2013, 18.12.), Einstein’s folklore. Folklife Today – Library of Congress Blogs, Erişim adresi (29.09.2023): https://blogs.loc.gov/folklife/2013/12/einsteins-folklore
• Zipes, J. (2018). Peri masalları ve yıkma sanatı. Z. Çiftçi Kanburoğlu (Çev.). İstanbul: Alfa