An Essay on the Fact of Elision Because of Necessity ın Arabic Poetry

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 23 - 55, 30.06.2019

Aladdin Gültekin

https://doi.org/10.32711/tiad.522734

Öz

Each language has its own characteristics. A particular characteristic
may not be applicable to all expressions in the language. In Arabic, poetry is
a narrative style with its own characteristics. Although poem has a lot of
grammatical and narrative characteristics of the are many, the issue which
holds the largest coverage is undoubtedly the elision. This is because the poet
may have had to do so to secure his rhyme and rhyme. Although elision is widely
made in poetry, it can also be seen in prose. Because of the importance of
elision, it had its place in literary sources since the beginning of Arabic
language studies and even independent works have been written on it.

There has been scattered
information in the grammatical sources on the subject of elision. As far as we
can detect, no independent study has been carried out on the subject in our
country. In this study, we will examine elision in poetry with examples.

Anahtar Kelimeler

Poetry, Poetic Constraints, Elision), Measure, Rhyme

Arap Şiirinde Zorunluluktan Kaynaklanan Hazif Olgusu

Öz

Her dilin kendine ait
bir özelliği bulunmaktadır. Bu özellik dilin kullanıldığı bütün anlatımlarda
söz konusu olmayabilir. Arapçada şiir kendine has özellikleri bulunan bir
anlatım üslubudur. Şiire has gramer ve anlatım özellikleri çok fazla olmakla
birlikte, hiç kuşkusuz en geniş yer tutan başlık, anlam olarak olmasa da lafız
olarak onda yapılan haziftir. Zira şair vezni ve kafiyeyi tutturabilmek için
bunu yapmak zorunda kalmış olabilir. Düşürmek, yazmamak anlamına gelen hazif,
şiirde olmakla birlikte nesirde (in prose) de görülebilmektedir. Bu konu
önemine binaen Arapça dil çalışmalarının yapılmaya başlandığı ilk dönemlerden
itibaren edebi kaynaklarda yer almaya başlamış hatta hakkında müstakil eserler
telif edilmiştir.

Hazif konusu gramer
kaynakları içerisinde yeri geldiğinde izah edilen dağınık bilgiler olarak
bulunmaktadır. Tespit edebildiğimiz kadarıyla ülkemizde bu konuda müstakil bir
çalışma yapılmamıştır. Biz bu çalışmamızda şiirde yapılan hazfları örnekler
vermek suretiyle inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Zaruret-İ Şiir, Hazif, Vezin, Kafiye

Kaynakça

• Abdugaffâr, el-Hasan b. Ahmed. el-Huccetu’l-ḳurrâi’s-sebaʿ. thk. Bedruddin Kahveci-Beşîr Cuycabî. Beyrut: Dâru’l-Memûn, 1993.
• Abdultevvâb, Ramazan. Buḥûs ve maḳālât fi’l-luġa. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1995.
• Ahfâş, Ebu’l-Hasan el-Mucâşaî. Meʿâni’l-Kurân, thk. Hudâ Mahmûd Karâa. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1990.
• Aynî, Bedruddin Mahmud b. Ahmed. el-Maḳāṣıdu’n-naḥviyye fî -şerḥi şevâhidi şuruḥi’l-Elfiyye, thk. Ali Muhammed Fâhir- Ahmed Muhammed Tevfîk. Kahire: Dâru’s-Selâm, 2010.
• Cevcerî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdulmunim. Şerḥu Şuẕûri’ẕ -ẕeheb, thk. Nevvâf b. Cezâ el-Hârisî. Medine: Imâdetu Bahsi’l-İlmî, 2004.
• Cevziyye, Burhanuddîn İbrahim b. Muhammed b. Kayyîm. İrşâdu’s-sâlik ilâ ḥalli Elfiyyeti İbni Mâlik, thk. Muhammed b. Avvad. Riyad: Evdâu’s-Selef, 1954.
• Dervîş, Muhyiddîn b. Ahmed Mustafa. İrâbu’l-Kurân ve Beyânuh. Beyrut: Dâru’l-Yemâme, 1415.
• Durmuş, İsmail. “Hazif”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 122-124. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Durusteveyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Cafer. Taṣḥîḥu’l-faṣîḥ ve şerḥuhu. thk. Muhammed el-Bedevî el-Mahtûr. Kahire: el-Meclisu’l-A’lâ li’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1998.
• Ebû Bişr, Yemân b. Ebi’l-Yemân el-Bendenîcî. et-Taḳfiyye fi’l-luġa, Halil İbrâhîm el-Atıyye. Irak: Vizâretu’l-Evkâf, 1976.
• Ebu’l-Hasan, Muhammed b. Abdullah b. el-Abbâs. ʿİlelu’n-naḥv, thk. Mahmûd Câsim Muhammed ed-Dervîş. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
• Enbârî, Abdurrahman b. Muhammed b. Ubeydullah. el-İnṣâf fî mesâili’l-ḫilâf beyne’n-naḥviyyîn. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2003.
• Eşmûnî, Ali b. Muhammed b. Îsâ. Şerhu’l-Eşmûnî alâ Elfiyyeti İbni Mâlik, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Fârisî, Ebû Alî. el-Mesâilu’l-Baṣriyyât. thk. Muhammed eş-Şâtır Ahmed Muhammed. Matbaatu’l-Medenî, 1985.
• Fârisî, Ebû Alî. el-Mesâilu’l-Ḥalebiyyât. thk. Hasan Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Menâr, 1987.
• Fârisi, Hasan b. Ahmed b. el-Gaffâr Ebû Ali. et-Taʿlîḳa alâ Kitâbi Sibeveyh, thk. Avvâd b. Hamd el-Kûzî. Beyrut: 1990.
• Ferâhîdî, Ebu Abdurrahman Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî Mahzûmî- İbrahim es-Sâmiâî. Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-cumel fi’n-naḥv, thk. Fahruddîn Kabâve. b. y., y. y., 1995.
• Ferrâ’, Ebû Zekeriyya b. Yahya b. Ziyad. Meʿânî’l-Kurân. thk. Ahmed Yusuf en-Necati-Muhammed Ali en-Neccar. Mısır: y.y., ts.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Ali. el-Miṣbâḥu’l-munîr fî ġarîbi’ş-Şerḥi’l-Kebîr. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ts.
• Galâyînî Mustafa. Câmʿi’d-durusi’l-ʿArabiyye, Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 1993.
• Halebî, Ebû Hafd Siracuddîn Amr b. Âdil. el-Lubâb fî ʿulûmi’l-Kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd- Ali Muhammed Ma’ruz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.
• Hâleveyh, Huseyin b. Ahmed. Leyse fî kelâmi’l- ʿArab, thk. Ahmed Abdulgafur Attâr. Mekke: b.y., 1979.
• Handûd, İbrahim b. salih. eḍ-Ḍarûreti’ş-şiʿr ve mefhûmuha ledâ’n-naḥviyyîn. Medine: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, 2001.
• Hâzimî, Ahmed b. Umer b. Musâid. Fethu’l-Beriyye fî Şerḥi niẓâmi’l-Ecrûmiyye. Mekke: Mektebetu’l-Esedî, 2010.
• Hemedânî, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî. Muʿcemu meḳāyîsi’l-luġa. thk. Abdusselam Muhammed el-Hârun. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Âşur, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Cevzî, Cemaluddîn Ebû’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Taḳvîmu’l-lisân. thk. Abdulaziz Matar. Beyrut: Dâru’l-Maârif, 2006.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Usmân. el-Ḫaṣâiṣ, thk. Heyet, y.y., n.y., ts.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Usmân. el-Lemaʿu fi’l-ʿArabiyye. thk. Fâiz Fâris. Kuveyt: Dâru’l-Kutubi’s-Sekâfiyye, ts.
• İbn Ebu’l-Feth Usmân. Sırru ṣınâʿati’l-iʿrâb. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Gurgûl, İbrahim b. Yûsuf b. Edhem el-Vehrânî. Matâliʿu’l-envâr ʿalâ Sıḥâḥi’l-Âsâr, thk. Dâru’l-Felâh. Katar: Vizâretu’l-Evkâf, 2012.
• İbn Hayyân Ebû Hayyân Muhammed b. Ali b. Yûsuf. el-Muḥîṭ fi’t-tefsîr. thk. Sıtkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
• İbn Hişâm Cemaluddin Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Evḍâḥu’l-mesâlik ilâ El,fiyyeti İbni Mâlik, thk. Yûsuf eş-Şeyh Muhammed el-Bakâî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Muġni’l-lebîb an kutubi’l-eʿârîb, thk. Abdullah b. Yûsuf b. Ahmed. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.
• İbn Hişâm, Cemâluddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Şerḥu şuẕûri’ẕ-ẕeheb, thk. Abdulkanî ed-Dakar. Suriye: eş-Şeriketu’l-Muttehide, ts.
• İbn Hişâm, Cemaluddin Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf. Telḫiṣu’ş-şevahid ve telḫiṣu’l-Fevâiʾd, thk. Abbâs Mustafâ es-Sâlihî. Bağdat: Kulliyetu’t-Terbiyye, ts.
• İbn Mahmûd, Ebu’l-Fedâ İmaduddîn İsmail b. Ali. el-Kinâş fî fenni’n-naḥv ve’ṣ-ṣarf, thk. Riyad b. Hasan el-Havâm. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye, 2000.
• İbn Mâlik, Bedruddîn Muhammed İbnu Cemaluddîn. Şerḥu İbn Nâẓım ʿalâ Elfiyyeti İbni Mâlik. thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Seved. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Malik, Muhammed b. Abdullah Cemaluddin. Şerḥu’l-Kâfiyye, thk. Abdulmunim Ahmed Herîdî. Mekke: Merkezi’l-Bahsi’l-İlmî, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed. Lisânu’l-ʿArab, Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1414.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali. el-Muḫaṣṣaṣ, thk. Halil İbrahim Cefâl. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Turâs, 1996.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭu’l-aʿẓam, thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Şecerî, Ziyauddîn Ebû’s-Seâdât Hibetullah. el-Emâlî, thk. Mahmûd Muhammed et-Tenâhî. Kahire: mektebetu’l-Hancî, 1991.
• İbn Usfûr, Ali b. Mumin b. Muhammed. Ḍarâiru’ş- şiʿr, thk. İbrahim Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Endelus, 1980.
• İbn Usfûr, Ali b. Mumin b. Muhammed. el-Mumettiʿi’l-kebîr fi’t-taṣrîf,’ş- şiʿr. Beyrut: Mektebe Lubnân, 1996.
• İbn Yaîş, Yaîş b. Ali, Şerḥu’l-Mufaṣṣal, thk. Emîl Bedî Yakub. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
• İbnu’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed b. Beşşâr. el-Muẕekker ve’l-muennes, thk. Muhammed Abdulhâlik Udeyme. Mısır: Vizâretu’l-Evkâf, 1981.
• İbnu’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed b. Beşşâr. el-Îżâḥu’l-vakf ve’l-İbtidâʾ. thk. Muhyiddîn Abdurrahman. Dımaşk: Matbuâtu mecmai’l-lugati’l-Arabiyye, 1971.
• İbnu’l-Esîr, Meciduddîn Ebu’s-Seâdât el-Mubârek b. Muhammed. Kitâbu’l-bedîʿ fî ʿilmi’l-ʿArabiyye, thk. Fethî Ahmed Ali’d-dîn. Mekke: Câmiatu Ummi’l-Kurâ, 1420.
• İbnu’s-Sâʿiġ, Muhammed b. Hasan b. Sibâʿ. el-Lemḥa fî şerḥi’l-Melḥa, thk. İbrahim b.Sâlim es-Sâʿidî. Medine: İmâdetu’l-Bahsi’l-İlmî, 2004.
• İbnu’s-Sirâc, Ebubekr Muhammed b. Sehl. el-Uṣûl fi’n-naḥv, thk. Abdulhuseyin el-Fetlî. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, ts.
• İsterâbâdî, Muhammed b. el-Hasan er-Razî Necmu’d-Dîn. Şerḥu Şâfiyyeti İbni’l-Ḥâcib maʿa şerḥi şevâhidih, thk. Muhammed Nuru’l-Hasan- Muhammed ez-Zafzâf- Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1975.
• Kayravânî, Muhammed b. Cafer el-Kazzâz. Mâ yecûzu li’ş-şâʿir. thk. Ramazân Abduttevvâb-Salahaddîn el-Hâdî. Kuveyt: Dâru’l-Urûbe, ts.
• Kutubî, Ebû Muhammed Mekkî b. Ebî Tâlib Hammûş b. Muhammed b. Muhtâr. el-Hidâye ilâ Bulûği’n-Nihâye fî İlmi Meânî. thk. eş-Şâhidu’l-Bûşeyhî. B.A.E., Câmiatu’ş-Ş,ârika, 2008.
• Lebliyy, Şihâbuddîn Ahmed b.Yûsuf b. Ali. Tuḥfetu’l-mecdi’ṣ-ṣarîh fî şerḥi kitâbi’l-faṣîḥ. thk. Abdulmelik b. îde es-Sebîtî. Mekke: Câmiatu Ummi’l-Kurâ, 1997.
• Merzubân, Ebû Saîd es-Sîrâfî el-Hasan b. Abdullah. Şerḥu Kitâbi Sîbeveyh. thk. Ahmed Hasan Medhelî-Ali Seyyid Ali. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• Muberred, Muhamme b. Yezîd b. Abdulekber. el-Muḳteḍab. thk. Muhammed Abdulhâlik Uzeyme. Beyrut: âlemu’l-Kutub, ts.
• Muberred, Muhammed b. Yezîd. el-Kâmil fi’l-luġa ve’l-edeb. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1997.
• Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasan b. Kâsım b. Abdullah. Tavḍîḥu’l-meḳāṣid ve’l-mesâlik. thk. Abdurrahman Ali Suleyman. Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 2008.
• Nâzıru’l-Ceyş, Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed. Şerḥu İbni ʿUkeyl ʿalâ Elfiyyeti İbni Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Kahire: Dâru Mısr, 1980.
• Nâzıru’l-Ceyş, Muhammed b. Yûsuf b. Ahmed. Temhîdu’l-Kavâʿid bi şerḥi Teshîli’l-Fevâid (Şerḥu’t-Teshîl). thk. Muhammed Fâhir. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1428.
• Neccâr, Muhammed Abdulazîz. Żiyâu’s-sâlik ilâ Evḍâḥu’l-Mesâlik. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2001.
• Râzî, Zeynuddin Ebû Abdullah b. Muhammed. Muḫtâru’ṣ-ṣıḥâḥ. thk. Yusuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut: el-Mektebetu’l- Asriyye, 1999.
• Rummânî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsâ. Şerḥu Kitâbi Sibeveyh. thk. Seyf b. Abdurrahman. Riyad: y.y., 1988.
• Safedî, Selahuddin Halil b. Eybekb. Abdullah. Taṣḥîḥu’t-taṣḥîf ve taḥrîru’t-taḥrîf. thk. es-Seyyid eş-Şerkâvî. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1987.
• Sâmirâî, Fâdıl Sâlih. Maʿâni’n-naḥv. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2000.
• Semînu’l-Halebî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b.Yûsuf. ed-Durru’l-maṣûn fî ʿulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
• Sîbeveyh, Amr b. Usmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1988.
• Sîrâfî, Yûsuf b. el-Hasan b. Abdullah el-Merzubân. Şerhu ebyâti Sîbeveyh. thk. Muhammed Ali er-Rîh Hâşim. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1974.
• Suhârî, Seleme b. Muslim el-Avtebî. el-İbâne fi’l-luġati’l-ʿArabiyye. thk. Abdulkerim Halife- Nusret Abdurrahman. Ummân: 1999.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebu Bekr Celâluddin. Hemʿu’l-Hevâmîʿ fî şerḥi cemʿi’l-Cevâmiʿ. Mısır: el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye, ts.
• Şankîtî, Ahmed b. el-Emîn. el-Vasîṭ fî terâcimi udebâ’. Mısır: eş-Şeriketu’d-Devliyye, 2002.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrahim b. Musâ. el-Maḳāṣıdu’ş-şâfiyye fî şerḥi’l-ḥulâsatu’l-Kâfiyye. thk. Abdurrahman b. Suleyman el- Useymîn. Mekke: İhyâu’t-Turasi’l-İslâmî, 2007.
• Şurrâb, Muhammed b. Muhammed Hasan. Şerḥu’ş-şevâhidi’ş-şiʿriyye fî emâti’l-Kutubi’n-naḥviyye. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2007.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ Abdullah b. el-Huseyin b. Abdullah. el-Lubâb fî ʿİleli’l-binâ ve’l-iʿrâb, thk. Abdulilah en-Hehbân. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ Abdullah b. el-Huseyn b. Abdullah. et-Tebyîn ʿan meẕâhibi’n-naḥviyyîn, thk. Abdurrahman Useymin. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1986.
• Ukberî, Ebu’l-Bekâ Abdullah b. el-Huseyn b. Abdullah. İʿrâbu mâ yuşkelu min elfâẓi’l-hadîs. thk. Abdurrahman Hindâvî. Kahire: Muessesetu’l-Muhtâr, 1999.
• Yetiş, Kazım. “Hazif”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17: 124. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Zamahşerî, Ebû’l-Kasım Mahmud b. Amr. el-Mufaṣṣal fî ṣınaʿati’l-iʿrâb, thk. Ali Ebû Mulhim. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1993.
• Zeccâcî, Abdurrahman b. İshâk. Kitâbu’l-lâmât, thk. Mâzin el-Mubarek. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985.