Human Dignity in terms of the Imperative Interests Regarded in Islamic Law

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 150 - 169, 30.06.2019

Ömer Faruk Habergetiren

https://doi.org/10.32711/tiad.539625

Cited By: 2

Öz

According to the Qur'an, created in the most beautiful way, human has
been given to honor and superiority. The rights and duties established by the
law and the innate characteristics constitute the dignity of a person. Except
on a valid ground, these components of the dignity are protected against any intervention
and nobody may be criticized or condemned because of them.

In Islamic law, maslaha (interest) is generally defined as “seeking what is beneficial and avoiding
what is harmful”. In the methodology of jurisprudence, interests are divided
into three categories as the imperative (daruriyyat), the necessary (hajiyyat) and the enhancing (tahsiniyyat). The imperative interests consist of the protection of religion,
life, lineage, property and reason (aql). These interests are found among the grounds of legal regulations.
Respect for the faith or the religion of the others, which is a requisite of
coexistence in the societal life is part of the protection of religion while
right to physical integrity aims at the protection of life. Likewise, marriage
and family privacy are essential for the protection of lineage. In the
meantime, right to private property and respect for it means protecting the
property. Lastly, freedom of belief and thought can be considered within the scope
of the protection of reason.

This study strives to ascertain the place of the dignity based on the
imperative interests. In this regard, it will also point out legal regulations.

Anahtar Kelimeler

Interest (maslaha), Honor, Freedom of belief, Life safety, Family privacy, Private property, Freedom of thought

İslâm Hukukunda Gözetilmesi Zorunlu Maslahatlar Çerçevesinde İnsan Onuru

Öz

Kur’an’a göre insan en
güzel şekilde yaratılmış, şerefli ve üstün kılınmıştır. İnsanın haysiyet ve
şerefi günümüz Türkçesinde onur kelimesiyle ifade edilmektedir. Hukukun tanımış
olduğu hak ve sorumluluklar, yaratılıştan gelen özellikler, kişinin onurunu
oluşturur. Haklı bir gerekçe olmadan bunlara müdahale edilemez; kişi, bunlardan
dolayı eleştirilemez, herhangi bir şekilde kınanamaz.

İslam hukukunda maslahat genel
olarak “yararı sağlama ve zararı giderme” şeklinde tanımlanmaktadır. Fıkıh
usulünde maslahatlar, zarûrî, hâcî ve tahsînî şeklinde üçlü ayrıma tabi
tutulmuştur. Zorunlu maslahatlar: din, can, nesil, mal ve aklın korunmasından
oluşur. Hukuki düzenlemelerin gerekçeleri arasında bu maslahatlar bulunmaktadır.
Toplum halinde yaşamanın bir gereği olan, inanç ve dini yaşantıya saygı, dinin
korunması; kişi ve organ dokunulmazlığı, canın korunması; evlilik ve aile
mahremiyeti, neslin korunması; özel mülkiyet hakkı ve bu hakka saygı, malın
korunması; inanç ve düşünce özgürlüğü ise aklın korunması kapsamında düşünülebilir.

Bu çalışmada zorunlu
maslahatlar temelinde, onurun yeri belirlenmeye çalışılacak bu kapsamda hukuki
düzenlemelere işaret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Maslahat, Onur, İnanç hürriyeti, Can güvenliği, Aile mahremiyeti, Özel mülkiyet, Düşünce özgürlüğü

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aybakan, Bilal. “Zarar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44: 130-134. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed ibnu’l-Hüseyn. Şu’abu’l-îmân. 1. Bs, 14 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• Bilgili, İsmail. “İslam Hukukunda Cenin Hakkı ve Onuruyla İlgili Hükümler”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 24 (2015): 219-240.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahîh. Dâru Tûki’n-necât, 1422.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Maslahat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28: 79-94. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, t.y.
• Erturhan, Sabri. “İnsan Onuru Bağlamında İslâm Ceza Hukukuna Genel Bir Bakış”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 21 (2013): 185-214.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 1430.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm. el-Eşbâh ve’n-Nezâir. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 1986.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtu’l-kübrâ. Beyrut: Dâru Sâdr, 1968.
• İbn Selam, Kâsım. Kitâbü’l-emvâl. Düşünce yayınları: İstanbul, 1981.
• İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Kerem. el-Kâmil fi’t-târîh. 1. Bs, 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1417.
• Karaman, Hayrettin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kâfi - Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kâsânî, Alâuddin Ebû Bekr b. Mesud. Bedâi’u’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1406.
• Köse, Saffet. İslam Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2012.
• Müslim b. Haccâc. Sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-Arabî, t.y.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünen. Haleb: Mektebetü’l-matbûâti’l-İslâmiyye, 1406.
• Öztürk, Levent. “Kur’an’a Göre (Hac 22/40) Hristiyan Mabetlerine Gösterilmesi Gereken Saygı”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/5 (2002): 71-83.
• Şâtıbî, Ebû İshâk. Muvâfakât. 4 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 1990.
• Temel, Nihat. Kur’an’da Sosyal Güvenlik Kurumu Olarak İnfak. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2001.
• Tezcan, Tuğrul. “İnsan Onuru – Şûrâ İlişkisi: Kur’an ve Sünnet Bağlamında Bir Değerlendirme”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/5 (29 Aralık 2017): 3266-3290. https://doi.org/10.15869/itobiad.284641.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünen. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-İslâmî, 1998.
• Ünalan, Sıddık - Öztürk, Hakan. “Hz. Muhammed’in Hırıstiyanlarla Yapmış Olduğu Diplomatik Münasebetlerin Evrensel Boyutu”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2007): 11-31.
• Zuhayli, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletühü. Trc. Mehmet Ali Yekta Saraç. İstanbul: Risale Yayınevi, 1992.