From Philosophy of Religion to History of Religions Criticism of the Western Construction of Religion

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 263 - 281, 30.12.2020

Rahim Ay

https://doi.org/10.32711/tiad.826415

Öz

Philosophy of religion and history of religions include some philosophical and historical discussion on "religion". However, there is an uncertainty regarding the nature of "religion", which they have acquired the subject of their investigation. In these disciplines, it is not clear whether "religion" is a scientific object, a factual reality, or an ideological construct. In this article, an investigation will be made about some of the implicit assumptions and problems of the studies on religion from philosophy of religion to history of religions discipline in the West. The main claim of the article is that concept of "religion" used in the religious specifically in philosophy of religion and history of religions discipline was constructed by a Western-centric grammar and was shaped by the vocabulary of the Christian culture. In the article, problems caused by the Western construction of religion with the geneological method will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Historr of Religions, Philosophy of Religion, Eurocentrism, Postcolanialism, Religion

Din Felsefesinden Dinler Tarihi’ne Dinin Batılı İnşasının Eleştirisi

Öz

Din felsefesi ile Dinler Tarihi “din” üzerine felsefi ve tarihsel bir takım incelemeleri ve soruşturmaları içerir. Ancak incelemelerine ve soruşturmalarına konu edindikleri “din” kavramının mahiyetine yönelik derin bir sessizlik ve belirsizlik göze çarpar. Bu disiplinlerde “din” denilince bilimsel bir nesne mi, olgusal bir gerçeklik mi, yoksa ideolojik bir inşa mı kastedildiği belli değildir. Din felsefesi disiplininde din üzerine felsefi soruşturmalar yapılırken Hristiyan teolojisinin genel ve özel sorunları mı tartışılır, yoksa her dinin özel sorunlarından yola çıkılarak felsefi bir soruşturma mı yapılır? Dinler tarihi dinin tarihsel görünümleri ve dönüşümleri mi tasvir eder, ya da dinler tarihi Batılı metafizik önyargıların bilimsel bir forma bürünmüş hali midir? Bu makalede Batı’da din felsefesinden dinler tarihi disiplinine seyreden din üzerine yapılmış çalışmaların bazı örtük varsayımları ve problemleri hakkında bir soruşturma yapılacaktır. Makalenin temel iddiası genel olarak Batı’da ortaya çıkan din bilimlerinin özel olarak ise din felsefesi ile dinler tarihi disiplininde kullanılan “din” kavramının Batı merkezci bir gramer tarafından inşa edildiği ve Hristiyan kültürün söz dağarcığı ile şekillendiğidir. “Din” üzerine bu örtük varsayımlar ve arkaplan ile yüzleşilmediği veya hesaplaşılmadığı takdirde hem akademik olarak hem de entelektüel olarak anlamlı bir mesafe alınamayacaktır. Makalede jeneolojik yöntemle dinin Batılı inşasının yarattığı sorunlar dile getirilecektir. Bu sayede dinler arasındaki belirgin farklılıkların bastırılmasının önüne geçilebilecek ve belli bir kültürde kurgulanmış bir dinin diğer dinlere ontolojik ve epistemolojik şiddet uygulanmasının önüne geçilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Din, Dinler Tarihi, Din Felsefesi, Avrupamerkezcilik, Oryantalizm, Postkolonyalizm

Kaynakça

• Adıbelli, Ramazan. “Din’siz Bir Dinler Tarih İnşa Etmek: ‘Din’e İkame Olarak Daniel Dubuisson’un ‘Kozmografik Oluşumlar’ Kavramı”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi XLIV/1 (2018), 7-40.
• Adıbelli, Ramazan. “Katolik-Laik Tartışması Bağlamında Fransa’da Dinler Tarihi Disiplininin Oluşum Süreci”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/1 (2012), 111–136.
• Alatas, Syed Farid. “Sorunlu ‘Religion’ Kavramı ve Hinduizm Kurgusunun Biruni’ye Atıfla İncelenmesi”. İslam Araştırmaları Dergisi 23 (2010).
• Alpyağıl, Recep. Türkiye’de Otantik Felsefe Yapabilmenin İmkânı ve Din Felsefesi-Paul Ricauer Üzerine Bir Soruşturma-. İstanbul: İz Yayınları, 2010.
• Arkonaç, Sibel. “Gerçekliğin Yerel İnşasında Kartezyen Olmayan Özne, Öteki, Fail”. ed. S. Arkonaç. Doğunun Batının Yerelliği: Bireylik Bilgisine Dair. 249-274. İstanbul: Alfa Yayınları, 2004.
• Arkonaç, Sibel. “Türkiye’de Bilgiyi Ele Almada Meseleler”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi. 3/22 (2011).
• Asad, Talal. “Antropolojik bir Kategori olarak Dinin İnşası”. Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi 4/2 (2007), 103-137.
• Asad, Talal, Dinin Soykütükleri Hristiyanlıkta ve İslam’da İktidarın Nedenleri ve Disiplin. çev. Ayet Aram Tekin. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Atalay, Sare Levin. “Bir ‘Batı İcadı’ Olarak Din: ‘Religion’ Kavramının Modern Batı’da İnşası”. İnsan ve Toplum Dergisi 6 /2 (2016), 27-47.
• Dubuisson, Daniel. The Western Constructin of Religion: Myths, Knowledge and Ideology. Trans. William Sayers. Baltimore: John Hopkins University Press, 2003.
• Dupre, Wilhelm. “Critique and Challenge: Some Remarks on Daniel Dubuisson’s Critique of The Concept of Religion”. Review Symposium, ed. Steven Engler, Dean Miller, Religion 36 (2006), 140-141.
• Ertürk, Ramazan. Varoluşsal Din Felsefesine Giriş. İstanbul: Yarın Yayınları, 2012.
• Fitzgerald, Timothy. “A Critique of ‘Religion’ as a Cross-Cultural Category”. Method and Theory in 9/2 (1997), 91-110.
• Fitzgerald, Timothy. The Ideology of Religious Studies. New York: Oxford University Press, 2000.
• Kuhn, Thomas. The Structure of Scientific Revolutions. Chicago: University of Chicago Press, 1962.
• Kuşçu, Emir. Dinler Tarihinin Eleştirel Bağlamı Jeneoloji, Yapıbozum ve Post-Kolanyal Eleştiri. Malatya: Mengüceli Yayınları, 2013.
• Marranci, Gabriele. “İslâm’ı İncelemekten Müslümanları İncelemeye: Bir İslâm Antropolojisine Doğru”. çev. Mikail Özer. Birey ve Toplum 3/6 (2013), 193-221.
• McCutcheon, Russell. “The Resiliency of Conceptual Anachronisms. On Knowing The Limits of the ‘West’ and ‘Religion’, Review Symposium ed. Steven Engler, Dean Miller, Religion 36 (2006), 161-162.
• Müller,F. Max.Introduction to the Science of Religion. London: Longmans, Green and Co., 1899.
• Nayar, Pramond K. “Western Construction of Religion”. Journal of Cultural and Religious Theory 6/3 (2005).
• Reçber, Mehmet Sait. “Din Felsefesi Üzerine”. Felsefe Dünyası Dergisi 55 (2012).
• Segal,“Dubuisson’s Western Construction of Religion”. Review Symposium, ed. Steven Engler, Dean Miller. Religion. 36 (2006).
• Taves, Ann.“Comments on Daniel Dubuisson’s The Western Construction of Religion”. Religion 36/3 (2006), 138-140.
• Ulukütük, Mehmet.“Batı Felsefesi ve ‘Taşra’sı: Efendiler İcadı ile Köleler Üretiminin Merkez-Taşra İkileminde Yansımaları”. Uluslararası Katılımlı Birey ve Toplum Dergisi 8/15 (2018), 31-75.
• Ulukütük, Mehmet.“Felsefi Metinlerin Anlaşılmasının Hermeneutik Ufukları: Hakikat, Yontem ve Tarihselliğin Ufukları”. Uluslararası Dinî ve Felsefî Metinler: 21. Yüzyılda Yeniden Okuma, Anlama ve Algılama Sempozyumu, 20-21 Ekim. İstanbul: 2011.
• Ulukütük, Mehmet. “Günümüz Türkiye’sinde Otantik Felsefe Arayışları Bağlamında Bize/Kendimize Özgü Bir Din Felsefesi Söylemleri”. İnönü Üniversitesi, Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Din Bilimleri 2/1 (2013), 1-24.
• Ünal, Ahmet Zeki. “Klasik Fransız Sosyoloji Geleneğinde Toplumsal Düzenin Yeniden İnşası Sorunu ve ‘İkame Din”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 18/30 (2016), 28-34.