A Critique on The Relationship Between Faith and Knowledge

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 546 - 579, 30.12.2021

Fatih İbiş

https://doi.org/10.32711/tiad.1014863

Öz

Establishing a relationship between faith and knowledge in the contemporary period seems to have become almost an ordinary situation in many works of theology. Considering that many researchers act in good faith while doing this, it can be said that they aim to pave the way for a positive dialectic in any way between the two concepts. In this way, a straight path from knowledge to faith and from faith to knowledge is designed. In this way, faith, which is based on knowledge and thought, has become stronger by assuming the form of verifiable belief, and it is considered to have a rational and cognitive basis by moving beyond being a mere heart and emotional act. However, while explaining the principles of faith based on this relationship, it is a problem to support it with the scientific and philosophical knowledge that has progressed up to that day in order to strengthen the discourse. As a matter of fact, we see the most typical example of this in the detailed explanations about the definition of faith. Sunnit Mutakallims generally defined faith as an affirmation. The problem is that over time, reason has been mixed with the heart in theology, and the approval of another discipline, the logic, has been mixed with the approval in theology. The theological affirmation is not inherently compatible with each other, except in its nominal aspect, with the philosophical / logical affirmation.

Anahtar Kelimeler

theology, faith, knowledge, science, logic

İman ve Bilgi İlişkisi Üzerine Bir Eleştiri

Öz

Çağdaş dönemde pek çok kelâm eserinde iman ve bilgi arasında ilişki kurulması neredeyse sıradan bir durum haline gelmiştir. Pek çok araştırmacının iki kavram arasında bir şekilde olumlu bir diyalektiğin önünü açmayı amaçladığı söylenebilir. Bu sayede bilgiden imana, imandan bilgiye giden âdeta stabilize bir yol açılmış sayılır. Böylece bilgi ve düşünce temeline oturan iman tahkîkî iman niteliği kazanarak daha güçlü hâle gelmiş, salt kalbî, duygusal bir edim olmanın ötesine taşınarak rasyonel ve kognitif bir temele oturmuş sayılır. Ancak bu ilişkiye dayanarak söyleme güç katmak adına iman esaslarını terâküm eden bilimsel ve felsefî müktesebâtla desteklemek karşımıza bazı sorunlar çıkarmaktadır. Nitekim bunun en tipik örneğini iman tanımıyla ilgili yapılan detaylı açıklamalarda buluyoruz. Sünnî mütekellimler imanı kalp ile tasdik olarak tanımlamışlardır. Sorun şu ki zaman içinde kelâmın kalbine akıl, tasdikine bir başka disiplinin, mantık ilminin tasdiği karışmış, karıştırılmıştır. Kelâmî tasdikle felsefî/mantıksal tasdik nominal yönü dışında özü itibariyle birbirleriyle örtüşen tasdik türleri değildir.

Anahtar Kelimeler

kelam, iman, bilgi, bilim, mantık

Kaynakça

• Âmidî, Seyfüddin Ali b. Muhammed. el-Mübîn fî şerhi meâni’l-elfâzi’l-hukemâi ve’l-mütekellimîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• Bağdâdî, Ebû Mansur Abdülkâhir b. Tâhir et-Temîmî. Kitabu usûli’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde, 1981.
• Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr. Kitâbü’l-hayevân. tah. Abdüsselam Muhammed Harun. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî, 1938.
• Cevdet Paşa, Ahmed. Miyâr-ı Sedâd. İstanbul: Matbaa-i Âmira, 1293.
• Cevizci, Ahmet. Bilgi Felsefesi. İstanbul: Say Yay., 2018.
• Comte-Sponville, Andre. Felsefeyi Takdimimdir. çev. S. Seza Yılancıoğlu. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 2006.
• Comte-Sponville, Andre. Hayat Yaşamaya Değer. çev. Ercüment Tezcan. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf. Şerhu’l-Mevâkıf. çev. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullah. eş-Şâmil fî usûli’d-din. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullah. Kitâbü’l-irşâd. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Ebherî, Esîrüddin. Muğni’t-tullâb şerhu metni Îsâgûcî. Şam: Dâru’l-Fikr, 2007.
• Ebû Hanîfe. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri-el-Âlim ve’l-müteallim. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Kalem Yayınları, 1981.
• Ebû Hanîfe. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri-el-Fıkhü’l-ebsat.
• Ebû Hanîfe. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri-el-Fıkhü’l-ekber.
• Ebû Hanîfe. İmam-ı Azam’ın Beş Eseri-el-Vasiyye.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2003.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Lüma‘ fi’rred alâ ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. Makâlâtü’l-islâmiyyîn. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2005.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Yakub. el-Kâmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2003.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. Faysalü’t-tefrika. Kahire: Mektebetü’t-Tevfîkiyye, ts., (Mecmûatü’r-resâili’l-imâmi’l-Gazâlî içinde).
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâü ulûmi’d-din. Kahire: Dâru’ş-Şa‘b, 1992.
• Girîdî, Sırrî. Şerhu’l-Akâid Tercemesi. İstanbul: Âsitâne, 1292.
• Izutsu, Toshihiko. İslam Düşüncesinde İman Kavramı. çev. Selahaddin Ayaz. İstanbul: Pınar Yay., 2000.
• İbn Haldûn, Abdurrahman. Mukaddimetü İbn Haldûn. Mısır: el-Matbaatü’l-Behiyyetü’l-Mısriyye, ts.
• Îcî, Adudüddîn. el-Mevâkıf fî ilmi’l-kelam. Kahire: Mektebetü’l-Mütenebbi, ts.
• İsfahânî, Râğıb. Müfredâtü elfâzi’l-Kur’an. Beyrut: Daru’l-Kalem, 2011.
• Kadı Abdülcebbar. el-Mecmû‘ fi’l-muhît bi’t-teklîf. Beyrut: eş-Şeriketü’l-Mısriyye, 1965.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2008.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Kitabü’t-tevhîd. Ankara: TDV Yay., 2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtü ehli’s-sünne. Beyrut: Müeessetü’r-Risale, 2004.
• Özcan, Hanifi. Epistemolojik Açıdan İman. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1997.
• Spinoza, Benedictus. Teolojik-Politik İnceleme, çev. Cemal Bâli Akal-Reyda Ergün. Ankara: Dost Yay. , 2016.
• Şehristânî, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-nihal. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2004.
• Teftâzânî, Sadüddin Mesud b. Ömer. Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefiyye. İstanbul: Fazilet Neşriyat, 2015.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Burhan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1994, 6/429-430.
• Yeşilyurt, Temel. “Bilgi-İman İlişkisi”, Kelam-El Kitabı. ed. Şaban Ali Düzgün, Ankara: Grafiker Yay., 2015.