An Extraordinary Kazasker in the Ottoman Period: Hüseyin Efendi and the (Freehold Properties) Temliks

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 608 - 636, 30.12.2021

Nevzat Sağlam

https://doi.org/10.32711/tiad.1017083

Öz

Kazasker Hüseyin Efendi Osmanlı ilmiye geleneği içinde sıradışı bir yere sahiptir. Safranbolu’da başlayan hayat hikayesi, ilim tahsili için gittiği İstanbul’da farklı bir boyut kazanmıştır. Medrese tahsilini tamamlayamamış olsa da Sultan İbrahim’in hocası statüsüne yükselmeyi başarmıştır. Bu başarıya ulaşmasında hekimlerin derdine deva bulamadıkları sultanı bilinmeyen yöntemlerle iyileştirmesi etkili olmuştur. Zira bugüne kadar Cinci Hoca’nın hangi tedavi yöntemini kullanarak padişahı tedavi ettiği bilinmemektedir. Kimine göre büyücülük, kimine göre bazı dualarla tedavi etmiştir. Bundan dolayı Cinci Hoca olarak meşhur olmuştur. Sultan İbrahim’e yakınlığı sayesinde hem siyasi hem ekonomik güç sahibi olmuştur. Ancak sahip olduğu bu güçleri, Sultan İbrahim’in tahttan indirilmesiyle kaybetmiştir. Kısa süren nüfuz ve refahı dramatik bir şekilde son bulmuştur. Bütün serveti elinden alındığı gibi sürgün edildiği Mihaliç’te idam edilmiştir. Bu çalışmada Kazasker Hüseyin Efendi ve doğum yeri Safranbolu'da yaptırdığı eserler ve padişah tarafından kendisine temlik edilen köyler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadiasker, Kadiasker Hüseyin Efendi, Cinci Hodja, Temliks (Freehold Properties), Safranbolu.

Osmanlı Döneminde Sıradışı Bir Kazasker: Hüseyin Efendi ve Yapılan Temlikler

Öz

azasker Hüseyin Efendi Osmanlı ilmiye geleneği içinde sıradışı bir yere sahiptir. Safranbolu’da başlayan hayat hikayesi, ilim tahsili için gittiği İstanbul’da farklı bir boyut kazanmıştır. Medrese tahsilini tamamlayamamış olsa da Sultan İbrahim’in hocası statüsüne yükselmeyi başarmıştır. Bu başarıya ulaşmasında hekimlerin derdine deva bulamadıkları sultanı bilinmeyen yöntemlerle iyileştirmesi etkili olmuştur. Zira bugüne kadar Cinci Hoca’nın hangi tedavi yöntemini kullanarak padişahı tedavi ettiği bilinmemektedir. Kimine göre büyücülük, kimine göre bazı dualarla tedavi etmiştir. Bundan dolayı Cinci Hoca olarak meşhur olmuştur. Sultan İbrahim’e yakınlığı sayesinde hem siyasi hem ekonomik güç sahibi olmuştur. Ancak sahip olduğu bu güçleri, Sultan İbrahim’in tahttan indirilmesiyle kaybetmiştir. Kısa süren nüfuz ve refahı dramatik bir şekilde son bulmuştur. Bütün serveti elinden alındığı gibi sürgün edildiği Mihaliç’te idam edilmiştir. Bu çalışmada Kazasker Hüseyin Efendi ve doğum yeri Safranbolu'da yaptırdığı eserler ve padişah tarafından kendisine temlik edilen köyler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kazasker, Kazasker Hüseyin Efendi, Cinci Hoca, Temlik, Safranbolu.

Kaynakça

• Abdurrahman Abdi Paşa. Vekâyiʻnâme. İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2008.
• Abdülkadir Özcan. “Hüseyin Efendi, Cinci Hoca”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998.
• Abdülkadir Özcan. “Safranbolu’da Üç Şahsiyet”. I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu (4-6 Mayıs1999). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
• Ahmed Refik. Kadınlar Saltanatı. İstanbul: Orhaniye Matbaası, 1923.
• Ahmed Refik. Semmur Devri. İstanbul: Marifet Matbaası, 1927.
• Ahmed Reşid. Haritalı ve Resimli Mükemmel Tarih-i Osmanî. İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, 1327.
• Ahmet Refik Altınay. Hoca Nüfûzu. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1997.
• Ahmet Refik Altınay. Tarihî Sîmalar Tesâvîr-i Ricâl. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2011.
• Ali Fuat Bilkan. Fakihler ve Sofuların Kavgası. İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Carolıne Fınkel. Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü 1300-1923,. çev. Zülal Kılıç. İstanbul: Timaş Yayınları, 2007.
• Davut Erkan. “Sofu Mehmed Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. Ek-2. İstanbul: Diyanet Vakfı, 2016.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
• Fatma Nur Güngör. Cinci Hoca (Hüseyin Efendi)’nin Safranbolu’daki Hayratı: Hamide Hatun Vakfı,. Karabük: Karabük Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2014.
• Feridun Emecen. “İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Hakkı Göktürk. “Cinci Akçesi, Cinci Parası”. İstanbul Ansiklopedisi. ed. Reşad Ekrem Koçu. C. 7. İstanbul: İstanbul Ansiklopedisi ve Neşriyat, 1965.
• Hulusi Yazıcıoğlu. Küçük Osmanlı’nın Öyküsü Safranbolu. İstanbul: Şa-to Türkiyat, 2001.
• Hulusi Yazıcıoğlu. Safranbolu Tarihine Ait Belgeler ve Kaynaklar. Ankara: Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayınları, 1998.
• İ. Hakkı Uzunçarşılı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988.
• İsmail Hâmi Danişmend. İzahlı Osmanlı Tarih Kronolojisi. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1972.
• Johann Wilhelm Zinkeisen, Nilüfer Epçeli. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.
• Joseph Freiherr von Hammer Purgstall. Bbüyük Osmanlı Tarihi. çev. Mümin Çevik, Erol Kılıç. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1990.
• Kâmil Paşa. Târih-i Siyâsi Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye. İstanbul: Ahmed İhsan Matbaası, 1327.
• Kara Çelebi-zâde Abdülaziz Efendi. Ravzatü’l-Ebrâr Zeyli (Tahlîl ve Metin). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
• Kâtip Çelebi. Fezleke. İstanbul: Ceride-i Havadis Matbaası, 1287.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmânî. İstanbul: Sebil Yayınevi, 1996.
• Mehmet İpşirli. “Temliknâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 40. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011.
• Mehmet Nermi Haskan. Yüzyıllar Boyunca Üsküdar. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2001.
• Muammer Aksoy, Aytekin Kuş. Müze Kent Safranbolu. Ankara: Safranbolu Hizmet Birliği Kültür Yayını, 1996.
• Muhibbî. Hülâsatü’l-Eser. Beyrut, Tarihsiz.
• Mustafa Nuri Paşa. Netâyicü’l-Vukūʻât. Ankara: Birleşik Yayınevi, 2008.
• Naima Mustafa Efendi. Tarih-i Naîma. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007.
• Nazım Tektaş. Osmanlı 2 (Saraydan Sürgüne). İstanbul: Burak Yayınları, 1999.
• Ömer Lütfi Barkan. Türkiye’de Toprak Meselesi Toplu Eserleri 1. İstanbul: Gözde Yayınları, 1980.
• Robert Mantran. 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul. çev. M. Ali Kılıçbay, Enver Özcan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990.
• Seyfettin Ünlü. “Yeniçeriler”. Osmanlı Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: Ağaç Yayıncılık, 1997.
• Solakzâde Mehmed Hemdemî Çelebi. Solak-zâde Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Şefaattin Deniz. Safranbolulu İzzet Mehmed Paşa ve Dönemi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayını, 2016.
• Şemʻdânzâde Fındıklı Süleyman Efendi. Mürʼi’t-Tevârîh (180B-345A). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2009.
• Şemseddin Sami. Kâmusu’l-Aʻlâm. İstanbul: Mihran Matbaası, 1308.
• Şeyhi Mehmed Efendi. Şekāik-ı Numaniye ve Zeyilleri Vekâyiu’l-Fudalâ,. İstanbul: Çağrı yayınları, 1989.
• Tahsin Ünal. “Cinci Hoca ve Serveti Hakkında”. Resimli Tarih Mecmuası.
• Tayyip Gökbilgin. “İbrahim”. İslam Ansiklopedisi. C. 5. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1967.
• Ziya Şakir. “Osmanlı Tarihinin Rasputini Cinci Hoca Hüseyin Efendi”. Resimli Tarih Mecmuası 2/24 (Aralık 1951), 1178.
• Evliya Çelebi Seyahatnâmesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.