The Connection of the Name Rāfiza with Shiite Thought and Imāmiyya

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 294 - 316, 30.06.2022

Nezir Maviş

https://doi.org/10.32711/tiad.1067904

Cited By: 1

Öz

In this article, which investigates the connection of the name Rāfiza with Shiite thought and Imāmiyya, it is pointed out that the meanings of "rejection", "abandonment" and "separation" in the word rafz, from which the name in question is derived, are compatible with Shia and Imāmiyya. In this context, based on the narrations about the origin of the name Rāfiza given to them by their opponents, this name has two different meanings in general and specifically: it is an umbrella name used for Shia, which bases the imamate on tex and appointment after the Prophet, and in a special sense, it is emphasized that it is the nickname of Imāmiyya al-Isnāashariyya, who systematizes this thought as the belief of twelve imams and counts it as one of the foundations of religion and faith. In the narrations they quoted from their imams that this name was given to them by Allah, not by their opponents, their efforts to channel the negative meaning of the name Rāfiza into a positive direction as abandoning the evil and turning to the good are presented as proofs that they embraced this name by praising them.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Shiā, Imāmiyya, Rāfiza, Rāfizī

Râfıza İsminin Şiî Düşünce ve İmâmiyye ile İltisâkı

Öz

Râfıza isminin Şiî düşünce ve İmâmiyye ile iltisâkını araştıran bu makalede, söz konusu ismin türediği rafz kelimesinin içerdiği “reddetme”, “terk etme” ve “ayrılma” anlamlarının Şiâ ve İmâmiyye ile uyumuna işaret edilmektedir. Bu bağlamda, kendilerine muhaliflerince verilen Râfıza isminin kaynağına dair rivayetlerden hareketle bu ismin genel ve özel olarak iki farklı anlam içerdiği: genel anlamda Hz. Peygamber’den sonra imâmeti nas ve tayine dayandıran Şiâ için kullanılan şemsiye bir isim, özel anlamda ise bu düşünceyi on iki imam inancı şeklinde sistemleştirerek dinin temellerinden ve imanın esaslarından sayan İmâmiyye el-İsnâaşeriyye’nin lakabı/özel olduğu ortaya konulmaktadır. Bu ismin kendilerine muhaliflerince değil, Allah tarafından verildiğine dair imamlarından aktardıkları rivayetlerde, Râfıza isminin içerdiği olumsuz anlamı şerri terk edip hayra yönelmek şeklinde olumlu bir yöne kanalize etme gayretleri ise kendilerinden uzaklaştıramadıkları bu ismi överek benimsediklerinin kanıtları olarak sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Şiâ, İmâmiyye, Râfıza, Râfızî

Kaynakça

• Âmilî, Ebû Muhammed Ali b. Yûnus. es-Ṣırâtü’l-müstaḳîm ilâ müstaḥaḳḳi’t-taḳdîm. thk. Muhammed el-Bâkır el-Behûdî. 3 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-Murtazâviyye, ts.
• Bahrânî, Seyyid Hâşim. el-Bürhân fi tefsîri’l-Ḳur’ân. thk. Hey’et. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-‘A‘lemî, 2. Basım, 2006.
• Benli, Yusuf. “Râfıza Adlandırmasının İlk Kullanımına İlişkin Değerlendirmeler”. Hikmet Yurdu 1/1 (Ocak 2008), 31-69.
• Berkī, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Hâlid. Kitâbü’l-Meḥâsin. thk. Celâlüddîn el-Hasenî. Kum: Dârü’l-Kütüb el-İslâmîyye, ts.
• Bozan, Metin. İmâmiyye Şiâsı’nın Oluşumu -Mâsum Oniki İmam İnancının Ortaya Çıkışı- Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2. Baskı, 2018.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Ṣahḥîḥ. Dımaşk-Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1423/2002.
• Cevherî, Ebü’n-Nasr İsmâil b. Hammâd. es-Ṣıḥaḥ. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1430/2009.
• Cizâvî, Ahmed Muhammed Eşref. ‘Aḳâidü’ş-Şi‘ati’l-İmâmîyye el-İsnâ‘aşeriyyeti’r-râfıża. Mansûre: Dârü’l-Yakîn, 2009.
• Cündî, Abdülhalim. el-İmam Ca‘fer es-Sâdık. Kahire: Dârü’l-Meârif, ts.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf. Mu‘cemü’t-ta‘rîfât. thk. Muhammed Sıddîk el-Minşevî. Kahire: Dârü’l-Fadîle, ts.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmâîl, Maḳâlâtü’l-İslâmiyyin ve’ḫtilâfi’l-muṣallîn. thk. Helmut Ritter. Beyrut: en-Neşerâtü’l-İslâmiyye, 4. Basım, 1426/2005.
• Ferâhidî, Halil b. Ahmed (el-Fürhidî). Kitâbü’l-‘ayn, thk. Abdülhamid Hendâvî. 4 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Feyyâz, Abdullah. Târiḫü’l-İmâmiyye ve eslâfihim mine’ş-Şi‘a -Münzü neş’eti’t-teşeyyü‘ hattâ maṭla‘i’l-ḳarni’r-rabi‘ el-hicrî-. Beyrut: Müessetü’l-A‘lemî, 3. Basım, 1986.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Muhammed b. Ya‘kûb. el-Ḳâmûsü’l-muḥît. thk. Mektebetü Tahkîki’t-Türâs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1426/2005.
• Gökalp, Yusuf. “İmâmet Nazariyesi Bağlamında Zeyidyye’nin İmamiyye’ye Yönelik Eleştirileri”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2014), 89-126.
• Gökalp, Yusuf. Şiî Gelenekte Alternatif Bir İktidar Mücadelesi Erken Dönem Zeydîlik. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Hıllî, Cemâlüddîn el-Hasen (el-Hüseyn) b. Yûsuf İbnü’l-Mutahhar. Minhâcü’l-kerâme fi ma‘rifeti’l-imâme. thk. Abdurrahîm Mübârek. Meşhed: İntişarâtü’t-Tâsûâ, 1383/1963.
• Himyerî, Neşvân. el-Hûru’l-î’yn. thk. Kemâl Mustafâ. Beyrut: Dârü’l-Âzâl, 2. Baskı, 1985.
• İbn Haldûn, Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Muḳaddime. thk. Abdullah Muhammed ed-Dervîş. 2 Cilt. Dımaşk: Dârü Ya‘rüb, 1425/2004.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 clit. Beyrut: Dârü Sâdır, ts.
• İbn Müzâhim, Ebü’l-Fazl Nasr et-Temîmî. Vaḳtü’ṣ-Ṣıffîn. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kum: el-Müessesetü’l-Arabîyyeti’l-Hadîse, 2. Basım, 1963.
• İsfehânî, Ebü’l-Kasım Hüseyin b. Muhammed er-Râğıb. el-Müfredât fi ġarîbi’l-Ḳur’ân. thk. Merkezü’d-Dirâsât ve’l-Buhûs. 2 Cilt. Mekke: Mektebetü Mustafâ Nizâr el-Bâz, ts.
• Koçoğlu, Kıyasettin. “Mâturîdiyye’nin Temel Kaynaklarında Râfıza ve Râfızî Fırkalar”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (Erzurum 2012), 216-248.
• Kohlberg, Etan. “İmâmîyye Şiâsı Geleneğinde Râfızî Terimi”. çev. Halil İbrahim Bulut. Kelâm Araştırmaları 2/2 (2004), 117-124.
• Köse, Saffet. “Zeyd b. Ali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/314-316. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Kummî, Sa‘d b. Abdillah el-Eş‘arî. Kitâbü’l-Maḳâlât ve’l-fıraḳ. İran: Merkez-i İntişarât-i İlmî ve Ferhengî, 2. Basım, 1360/1941.
• Kummî, Şeyh Abbâs. Sefînetü’l-biḥâr ve medînetü’l-ḥikem ve’l-âsâr. 6 Cilt. Dârü’l-Üsve, 2. Basım, 1995.
• Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kūb, e-Kâfî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’t-Teâ’rüf , 1411/1990.
• Kümeyt b. Zeyd el-Esedî. Şerḥü’l-Hâşimîyyât. drl. Muhammed Mahmud er-Râfiî. Mısır: Şeriketü’t-Temeddün es-Sınâiyye, 2. Baskı, ts.
• Lisânü’l-lisân -Tehzîbü Lisâni’l-‘Arab. drl. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Malatî, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ahmed. et-Tenbîh ve’r-red ‘alâ ehli’l-ehvâ ve’l-bidâ. thk. Muhammed Zeynühüm Muhammed Azb. Kahire: Mektebetü Medbûlî, 1414/1993.
• Meclisî, Muhammed Bâkır. el-Meclisî. Biḥârü’l-envâr. thk. Heyet. 110 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lemî, 1409/2008.
• Muğniyye, Muhammed Cevâd (Mağniyye). el-Cevâmi‘ ve’l-fevâriḳ beyne’sünneti ve’ş-Şi‘a. thk. Abdülhüseyn Mağniyye. Beyrut: Müessesetü ‘İzzi’d-dîn, 1415/1994.
• Murtazâ, Ebü’l-Kāsım Ali b. el-Hüseyn eş-Şerîf. el-Füṣûlü’l-muḫtâre mine’l‘uyûn ve’l-meḥâsin. b.y.: el-Mü’temerü’l-‘Âlemî li-Elfiyeti’ş-Şeyh el-Müfîd, 1413/1992.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn İbnü’l-Haccâc el-Kuşeyrî. Ṣaḥîḥ. thk. Nazar Muhammed el-Faryâbî. Riyad: Dârün Tayyibe, 1426/2005.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen. thk. Hasen Abdülmün‘im Şelbî. 10 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nevbahtî, Ebû Muhammed el-Hasen b. Mûsâ. Fıraḳü’ş-Şi‘a. Beyrut: Menşurâtü’r-Rızâ, 1433/2012.
• Onat, Hasan. Emevîler Dönemi Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2. Baskı, 1986.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. İ‘tiḳâdâtü fıraḳi’l-müslimîn ve’l-müşrikîn. Kahire: Mektebetü’n-Nahde el-Mısriyye, 1357/1938.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdilkerîm. el-Milel ve’n-niḥal. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1992.
• Şeyh Müfîd, Muhammed İbn Nu‘mân. Evâilü’l-maḳâlât. thk. Şeyh İbrahim el-Ensârî. Kum: el-Mu’temerü’l-Âlemi li-Elfîyyeti’ş-Şeyh el-Müfîd, 1413/1992.
• Şeyh Sadûk, İbn Bâbeveyh el-Kummî. Kitâbü’l-İ‘tiḳâdâti’l-İmâmiyye. thk. Müessesetü’l-İmam el-Hâdî. Kum: Peyâmi İmam Hâdî, 1433/2012.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târiḫü’t-Taberî - Ḳısâsü’l-enbiyâ ve târiḫü mâ-ḳable’l-bi‘se-. thk. Muhammed b. Tâhir el-Berzencî - Muhammed Subhî Hasan Hallâk. 13 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Kesîr, 1428/2007.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Ali. Mevsû‘atü keşşâfi ıṣtılaḥâti’l-fünûn ve’l-‘ulûm. thk. Ali Dahrûc. çev. Abdullah el-Hâlidî. Beyrut: Mektebetü Lübnan Naşirûn, 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi‘ü’l-kebîr. thk. Beşâr Avâd Marûf, Beyrut: Dârü’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1417/1996.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed İbnü’l-Hasen. el-İḳtisâd fîmâ-yeteâllaḳ bi’l-i‘tiḳâd. Beyrut: Dârü’l-Edvâ, 2. Basım, 1406/1986.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed İbnü’l-Hasen. et-Tibyân fi tefsîri’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed Hatîb Kasîr el-Âmilî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Turâs el-Arabî, 1956.
• Türayhî, Fahreddin. Mecma‘ü’l-baḥreyn. thk. Müsesesetü’l-Bi‘se. 6 Cilt. Kum: Müsesesetü’l-Bi‘se, 1994.
• Wellhausen, Julius. İslâmiyet’in İlk Devrinde Dinî-Siyâsî Muhalefet Partileri. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• Zeyd b. Ali b. el-Hüseyn. Müsned. drl. Abdülaziz b. İshâk el-Bağdâdî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü’l-‘irfân fi ‘ulûmi’l-Ḳur’ân. thk. Fevvâz Ahmed Zümerli. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1995.