Mahkeme Kararı ile Boşanmanın Dinî Nikâha Etkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 143 - 171, 01.07.2023

Vildan Sali Duman

https://doi.org/10.32711/tiad.1229691

Öz

Evlenmesine engel bulunmayan kadın ve erkek arasında, dînen ve hukûken belirlenmiş şartlara uygun olarak kurulan evlilik birliği, nikâh olarak tanımlanan evlilik akdi ile eşlerin meşrû bir şekilde hayatlarını birleştirmelerine olanak vermektedir. Bu çalışmada İslâm hukukunda nikâhın tanımı, şartları ve mahiyeti üzerinde durularak, 4721 sayılı Türk Medenî Kanunu’na uygun olarak kıyılan resmî nikâhla mukayesesi yapılmıştır. Resmî nikâhın dinî nikâh yerine geçeceği üzerine olan genel kabulün ardından, mahkeme önünde gerçekleşen boşanmanın, dinî nikâh üzerindeki etkisi üzerinde ittifak sağlanmadığı için bu bağlamdaki görüş ayrılıklarına yer verilmiştir. Ancak bu konunun Temel İslâm Bilimleri alanında gereği kadar ele alınmadığı , daha çok sosyal medya aracılığıyla fetva verme yoluna gidildiği, bu açıklamaların da çoğunlukla mesnetsiz olduğu, kişisel veya cemaat odaklı yapıldığı görülmüştür. Bahsi geçen konular bağlamında çalışmada, modern hukukta mahkeme kararı ile boşanmanın dinî nikah üzerindeki etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Aile Hukuku, Türk Aile Hukuku, Nikâh, Boşanma, Sosyal Medya

Evaluation of The Effect of Divorce with a Court Decision on Religious Marriage

Öz

A marriage union, established between a man and a woman who are not prevented from getting married, in accordance with the conditions determined by religion and law, allows the spouses to join their lives in a legitimate way with the marriage contract, which is defined as marriage. In this study, the definition, conditions, and nature of marriage in Islamic law are emphasized and compared with the civil marriage performed in accordance with the Turkish Civil Code No. 4721. In the article, after the general acceptance that civil marriage will replace religious marriage, the differences of opinion in this context are given, since there is no consensus on the effect of divorce in front of the court on religious marriage. However, it has been seen that this issue is not handled as much as it should in the field of Basic Islamic Sciences, more fatwa is given via social media, and these explanations are mostly baseless and are made personal or community oriented. In the context of the aforementioned issues, in the study, the effects of court decisions and divorce on religious marriage in modern law are discussed.

Anahtar Kelimeler

Islamic Family LAw, Turkish Family Law, Marriage, Divorce, Social Media

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “Talâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Aköz, Alaaddin. Bir İmamın Nikâh Defteri Konya: Tablet Kitabevi, 2006.
• Aktan, Hamza. "Kur'an'a Göre Boşanma Prosedürü", Dini Araştırmalar 14/5 (2002), 5-15.
• Apaydın, H. Yunus. “Nikâh Akdinin Mahiyeti ve İmam Nikâhı Uygulaması”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (2000), 371-380.
• Aslan, Bedri. “Muvazaalı Boşanmanın Hükmü”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2019), 80-92. http://dergipark.gov.tr/cuilah
• Atar, Fahrettin. “Nikâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/112-117. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Atar, Fahrettin. “Muhâlea”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/397/401. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Liân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/172-173. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• AYM, Anayasa Mahkemesi. K. 2015/51 (27 Mayıs 2015). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/06/20150610.htm
• Ayrık, Charıf. İslâm Fıkhında Nikâh Şahitliği. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Başöz, Lütfü - Çakmakçı, Ramazan. Yeni Türk Medeni Kanunu. İstanbul: Legal Yayıncılık, 3. Basım, 2002.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basımevi, 1968.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
• Cin, Halil. İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 1988.
• Cin, Halil. Eski Hukukumuzda Boşanma. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 1988.
• Çeker, Orhan. “Beynûnet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 6/79-80. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Çıtlak, Fatih. “Resmi nikâh, dini nikâh yerine geçer mi?”. Youtube. Yayın Tarihi 03 Haziran 2020. https://www.youtube.com/watch?v=WGVcSXVjF8Y
• Dalgın, Nihat. İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi. Samsun: Etüt Yayınları, 1999.
• Demirtaş, Yusuf. “Mahkemenin Boşaması Dinen Boşama Sayılır mı?”. Youtube. Yayın Tarihi 25 Temmuz 2022, https://www.youtube.com/watch?v=Gv7pxS0x3VI
• Din İşleri Yüksek Kurulu. Fetvalar. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Diyanet TV. “Resmi Olarak Boşanan Çiftler Dinen de Boşanmış Sayılır mı?”. Youtube. 05 Aralık 2018. https://www.youtube.com/watch?v=RFF-U0s9Y-E&t=40s
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 1995.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Süneni Ebî Dâvûd. 5 Cilt. Beyrut: Dâr-u İbn Hazm, 1997.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Basım, 2005.
• Erkam Medya. “Resmi Nikâh Dini Nikâhın Yerine Geçer mi?”. Erişim 25 Ekim 2022.
• Eski Eserler. “Mahkeme Kararı ile Boşanma Dinen Boşanma Yerine Geçer mi?”. Erişim 10 Ekim 2022. http://www.eskieserler.net
• Fetva Meclisi. “Resmi nikâh, dini nikâh yerine geçer mi?”. Erişim 15 Ekim 2022.
• https://fetvameclisi.com
• Forum Duası. “Anlaşmalı olarak boşanan eşlerin dini nikâhı düşer mi?”. Erişim 10 Ekim 2022.
• https://www.forumduasi.com
• https://www.islamveihsan.com/resmi-nikâh-dini-nikâhin-yerine-gecer-mi.html
• Gözübenli, Beşir. “Mefkûd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 28/353-356. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Günenç, Halil. Günümüz Meselelerine Fetvalar. 2. Cilt. İstanbul: İlim Yayınları, 1983.
• Hatemi, Hüseyin – Kalkan Oğuztürk, Burcu. Aile Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 4. Basım, 2014.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr li’l- ʿâcizi’l-fakîr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1415/1995.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebî Muhammed Abdullah bin Ahmed. el-Muğnî. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Ma‘rife, 2012.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1990.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l- muktesid, 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Akîde, 2004.
• Kandemir, M. Yaşar. “Havle Bint Sa‘lebe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/539. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Karagöz, İsmail. “Resmi Olarak Boşanan Eşlerin Dini Nikâhı Da Düşer Mi?”. Youtube. Yayın Tarihi 02 Aralık 2016. https://www.youtube.com/watch?v=MiDqFJnbllk
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslâm Hukuku, 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 8. Basım, 2013.
• Karaman, Hayrettin, “Resmî nikâh-dinî nikâh hakkında neler söylersiniz? Bugün sadece dinî nikâh yeter mi?”. Erişim 26 Ekim 2022. “https://www.hayrettinkaraman.net/sc/00073.htm
• Kaya, Remzi. “Ehl-i Kitap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/516-519. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Koçak, Muhsin. Hz. Ömer ve Fıkhı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
• Köse, Saffet. “Hülle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/475-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Köse, Saffet. “Toplumsal Meşrûiyet Açısından Nikâhta Aleniyet ve Türkiye’de İmam Nikâhı Uygulaması”. Dinlerde Nikâh Milletlerarası Tartışmalı İlmî Toplantı -İzmir, 06-08 Nisan 2012-. 471-501. İstanbul: İSAV, 2012.
• Kulaçoğlu Hukuk Bürosu. “Dini Nikâhın Hukuktaki Yeri”. Erişim 25 Ekim 2022. https://kulacoglu.av.tr/dini-nikâhin- hukuktaki-yeri
• Lale, İsmail – Lale, Ömer. Evlilikte Hukuksal İlişkiler. Ankara: Adalet Yayınevi, 2009.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Kahire, yy.ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 5. Basım, 2012.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî ed-Dımaşkî. el-Lübâb fî şerhi'l-Kitâb. 4 Cilt. İstanbul: el- Mektebetü’l-Mahmudiyye, ts.
• Milliyet. “Resmi olarak boşandıktan sonra tekrar eski eşime dönebilir miyim?”. Erişim 10 Ekim 2022. https://www.milliyet.com.tr
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîh-i Müslim. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünenü’n-Nesâî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Paçacı, İbrahim. “Sosyal Hayattaki Değişim Sürecinde İslam Aile Hukuku (Evlenme ve Boşanma Örneği)”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 11 (2008), 59-92.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l- ma‘rife, 1980.
• Sorularla İslamiyet. “Mahkemede boşanmak, kaç Talâk yerine geçer? Mahkemede boşanan çiftlerin dinî nikâhları devam eder mi?”, “Temyiz edilen boşanma davası sonuçlanmamışsa hâlâ evli mi sayılırız?”. Erişim 10 Ekim 2022. https://sorularlaislamiyet.com
• Şa‘ban, Zekiyyüddin. İslamda Evlenme ve Boşanma, çev. Ali Kerrar Ulu. İstanbul: Dilek Matbaası, 1969.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Üm, 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l- ma‘rife, 1973.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed es-San ‘ânî el-Yemenî. Neylü'l-Evtâr min esrâri
• Müntekâ’l-Ahbâr. thk. Muhammed Subhi b. Hasan Hallak. 16 Cilt. Demmam: Dâru İbni’l-Cevzî, 1434/2013.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türasi’l-Arabi, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Türkeri, Abdülhamid. “Resmi Mahkeme ile Boşanma Hükmü Ric'î Talâk mı, Bâin Talâk mıdır?”. Youtube. Yayın Tarihi 01 Eylül 2021. https://www.youtube.com/watch?v=roJfxsC8c1w
• Ünlü, Ahmet Mahmut. “Mahkemede boşanan kişinin dini nikâhı düşer mi?”. Youtube. Yayın Tarihi 20 Aralık 2014. https://www.youtube.com/watch?v=Nr5PgpS2FGA
• Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
• Yaman, Ahmet. “Zıhâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/387-390. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2004/14288 (01 Aralık 2004).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2005/8164 (24 Mayıs 2005).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2005/17993 (03 Ekim 2005).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2006/18556 (28 Aralık 2006).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2010/12941 (29 Haziran 2010).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2016/6752 (04 Nisan 2016).
• Yargıtay, Yargıtay 3. Hukuk Dairesi. K. 2016/12326 (31 Ekim 2016).
• Yargıtay, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu. K. 2016/1007 (02 Kasım 2016).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2018/4125 (29 Mart 2018).
• Yargıtay, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi. K. 2018/7120 (31 Mayıs 2018).
• Yılmaz, İbrahim. Yetki ve Sistem Açısından İslâm Hukukunda Boşanma. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Yılmaz, İbrahim. “Türk Medeni Kanunu'na (TMK) Göre Gerçekleşen Boşanmaların İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 14 (2009), 267-290.
• Yılmaz, İbrahim. “Kadının Boşanma Hakkı Bağlamında Post Modern Bir Yaklaşım Örneği: İftidâ”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 15 (2010), 209-240.
• Yılmaz, İbrahim. “İslâm Aile Hukukunda Boşanmaları Önleyici Bir Tedbir Olarak Tahkîm Müessesesine Hukuki İşlerlik Kazandırılması”. Turkish Studies 12/10, 329-360.
• Yiğitoğlu, Merve. İslam Aile Hukukunda Kadının Hak ve Sorumlulukları. İstanbul: Kitâbi Yayınları, 2019.
• Zühaylî, Vehbe. İslâm Fıkhı Ansiklopedisi. ed. Hamdi Arslan. çev. Ahmet Efe vd. 10 Cilt. İstanbul: Risale, 1992.