Cin ve Şeytan Hakkındaki Bazı Kur'ân Âyetlerinin Modernist Yorumunun Tahlili ve Tenkidi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 514 - 536, 30.09.2023

Fatih Çelikel

https://doi.org/10.32711/tiad.1285828

Öz

Cinler, Kur'ân’ın haber verdiği bilinç ve irade sahibi ruhânî varlıklardır. Kur'ân pek çok âyetinde cinlerden bahseder ve onları çeşitli özellikleri itibariyle tanıtır. Geçmiş dönemlerde cinlerden peygamber gelip gelmediği gibi konular tartışılmış olsa da İslâm âlimleri arasında cinlerin varlığı bir tartışma konusu olmamıştır. Ancak modern zamanlarla birlikte İslâm’ın başka pek çok konusu gibi cinlerin varlığı da tartışma konusu edilmiştir. Kur'ân’da yer alan ve cinlerin insanlardan başka bir tür olduğuna delâlet eden açık âyetlere rağmen bazı araştırmacılar cinlerin varlığını ya reddetmiş veya bu konuda zorlama tevillere gitmiştir. Bu kimselere göre cin olarak bilinen farklı bir varlık türü yoktur. Kur'ân’ın bahsettiği cinlerden kasıt ise ya insanlardan bir gruptur, ya mikroplardır veya uydurma zihnî varlıklardır. Şeytan ise insanın kötülüğü emreden nefsidir, yani şeytan adında insanı kötülüğe sevk eden harîcî bir varlık yoktur. Bu makalede bu paralelde kaleme alınmış bir çalışma incelenmiş ve ilgili âyetlerin söz konusu yorumlara ne ölçüde imkân tanıdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın temelinde tahlil ve tenkit yöntemi benimsenmiştir. Sonuç olarak, cinler ve şeytan hakkındaki âyetlerle ilgili yapılan yorumların çoğunda Kur'ân’ın bütüncüllüğünün göz ardı edildiği, âyetler belli ön kabuller üzerinden yaklaşıldığı ve zorlama tevillere başvurulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Cin, Şeytan, Modern, Kur'ân

Analysis and Criticism of the Modernist Interpretation of Some Qur'anic Verses on Jinn and Satan

Öz

Jinn are spiritual beings with consciousness and will that the Qur'an informs. The Qur'an mentions jinn in many of its verses and introduces them in terms of their various characteristics. Although issues such as whether a prophet came from jinn were discussed in the past, the existence of jinn has not been a subject of discussion among Islamic scholars. However, with modern times, the existence of jinn, like many other issues of Islam, has also been discussed. Despite the clear verses in the Qur'an that indicate that jinn are a different species than humans, some researchers either denied the existence of jinn or made forced interpretations in this regard. According to these people, there is no different type of being known as jinn. The jinn that the Qur'an refers to are either a group of people, microbes or fabricated mental beings. Satan, on the other hand, is man's soul that commands evil, that is, there is no external entity named Satan that leads man to evil. In this article, a study written in this parallel has been examined and it has been tried to determine to what extent the relevant verses allow for the interpretations in question. The method of analysis and criticism was adopted on the basis of the research. As a result, it has been determined that the integrity of the Qur'an is ignored in most of the interpretations about the verses about the jinn and the devil, the verses are approached through certain pre-acceptances and forced interpretations are applied.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Jinn, Satan, Modern, Qur'an

Kaynakça

• Abduh Muhammed – Rıza Reşid b. Ali. Tefsîru'l-menâr. Kâhire: el-Hey'etu'l-Misriyyetu'l-Âmmetu li'l-Kitâb, 1990.
• Abdulbâki, Muhammed Fuâd. el-Mucemu'l-mufehres li elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerim. Kâhire: Dâru'l-Kutubu'l-Misriyye, 1945.
• Âlûsî, Şihabuddîn Mahmûd. Ruhu’l-meâni fi tefsîri’l-Kur’ân’i’l-azîm ve’s-seb’i-‘l-mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 1994.
• Atîbî, Ö. Süleyman el-Eşkar. Âlemü’l-Cinni ve’ş-Şeyâtîn. Kuveyt: Mektebetü’l-Felah, 1984.
• Aydın, Hayati. “Dini Kaynaklar ve Kültür Bağlamında Cinleri Anlamak”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/3, 2017.
• Bakillânî, Ebubekir. Temhîdu’l-evâil fî telhîsi’d-delâil. Lübnan: Müessesetu’l-Kütübu’s-Sekâfiyye, 1987.
• Bayrı, Mehmet Halit. İstanbul Folkloru. İstanbul: Eser Yayınları, 1972.
• Begavî, Ebu Muhammed. Meâlimu't-tenzîl fî tefsîri'l-Kur'ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 1999.
• Beydâvi, Nâsuriddîn. Envâru't-tenzîl ve Esrâru't-te'vîl. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ, nşr. Mustafa Dîb. Dimeşk: Dâru İbn Kesîr, 1414/1993.
• Çağrıcı, Mustafa. “Vesvese” TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Demir, Mehmet. “Kurtubî’nin el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Ḳurʾân Adlı Tefsiri Tefsiri Çerçevesinde Cinler Meselesi” GİBTÜ İslami İlimler Fakültesi Dergisi SIRAT 2/2, Kasım 2021.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2008.
• Duvarcı, Ayşe. “Türklerde Tabiat Üstü Varlıklar ve Bunlarla İlgili Kabuller, İnanmalar, Uygulamalar”. Bilig Dergisi 32/1, 2005.
• Düzgün, Şaban Ali. “Dinsel Ve Mitolojik Yönleriyle Cin ve Şeytan Algımız”. Kelam Araştırmaları Dergisi 10/2, 2012.
• Ebu’l-İz, Ebü’l-Hasen Sadrüddîn Alî b. Alâiddîn. Şerhu’l-akidetu’t-tahâviyye. Kâhire: Dâru’s-Selâm li’t-Tibea ve’n-Neşr, 2005.
• Ebussuûd, Muhammed b. Mustafa. İrşâdu akli's-selîm ile mezâya'l-kitâbi'l-kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, ts.
• Ebu Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1999.
• Eş’ârî, Ebu’l-Hasan. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Riyad: Dâru’l-Fadîle, 2011.
• Fârâbî, Ebu Nasr el-Cevherî. es-Sihâh Tâcu'l-Lugati ve Sihâhu'l-Arabiyyeti. Beyrut: Dâru'l-İlm li'l-Melâyin, 1987.
• Halil b. Ahmed, Ebu Abdurrahman. Kitâbu’l-Ayn. Beyrut: Dâru ve Mektebetu’l-Hilâl, ts.
• Hulûsi, Ahmed. Ruh İnsan Cin. İstanbul: Kitsan Yayıncılık, 2014.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ. Tefsîru'l-Kur'ân'i'l-azîm. Beyrut: Dâru'l-Kütubu'l-İlmiyye, 1998.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn. Lisânu'l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, 1994.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddîn Ebu’l-Abbas. Mecmûu’l-fetâvâ. Suudi Arabistan: Mecmau’l-Melik Fehd li Tibâati’l-Mushaf, 1995.
• İsfahânî, Râgıb. el-Mufredât fî garîbi'l-Kur'ân. Dimeşk, Dâru'l-Kalem, 1991.
• Karaman, Hayreddin, vd., Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Kazvînî, Celâluddîn. el-Îzâh fî Ulûmi’l-Belâga. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Cin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Kurtubî, Şemsuddîn. el-Câmi' li ahkâmi'l-Kur'ân. Kâhire: Dâru'l-Kütubu'l-Misriyye, 1964.
• Mâturîdî, Ebu Mansur. Kitâbu't-tevhîd. İskenderiye: Dâru'l-Câmiâti'l-Misriyye, ts.
• Mâturîdî, Ebu Mansûr. Te'vilâtu ehli's-sünne. Beyrut: Dâru'l-Kütubu'l İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur'ân. trc. Muhammed Han Kayanî v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: Matbaatu İsâ el-Bâbî., 1374/1955.
• Nesefî, Eb'ul-Berekât. Medâriku't-tenzîl ve hakâiku't-te'vîl. Beyrut: Dâru'l-Kelimu't-Tayyib, 1998.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Sözler. İstanbul: Envar Neşriyat, 2002.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahruddîn. Meâlimu usûli’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabi, ts.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahruddîn. Mefâtîhu'l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, 1999.
• Semerkandî, Ebu'l-Leys İbrahim. Bahru'l-ulûm. Beyrut: Dâru'l-Fikr, ts.
• Sönmez, Vechi – Karaağaç, Hilmi (ed.). “Cin ve Şeytan” İslam İnanç Esasları. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 2021.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu'l-beyân fi te'vîli'l-Kur'ân. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2000.
• Taftazânî, Sa’duddin. Şerhu’l-makâsıd fî ilmi’l-kelâm Pakistan: Dâru’l-Meârif, 1981.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur'ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zeccâc, Ebu İshâk. Meâni’l-Kur'ân. Beyrut: Âlemu’l-Kütub, 1988.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi't-tenzîl. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabi, 1987.