Imams’ Understanding of Masculinity

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 411 - 432, 30.09.2023

Esra Aslan Turan

https://doi.org/10.32711/tiad.1286349

Öz

The social structure in Turkey has been shaped according to male-dominated values. Starting with the family, all institutional processes and regulations reveal behavior and relationship models that see women as more helpless and passive than men, and adopt being a man as a superior and privileged way of existence. Religious authorities and discourses generally maintain this order, affirming and reinforcing the principles and rules that condition women to be subordinate in most places. The fact that religions normalize this hierarchical gender discrimination in terms of the bindingness of the provisions they put forward shows that they also have a share in the violation of rights and violence against women. In this study, the understanding of masculinity of religious officials, who is an important founder in folk religiosity, is discussed especially in terms of perpetuating gender discrimination. For this purpose, face-to-face interviews were conducted with 30 imams who were imams or retired in Diyarbakir central mosques.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Gender, Masculinity, Gender and Religion, İmam

İmamların Erkeklik Anlayışı

Öz

Türkiye’de toplumsal yapı erkek egemen değerlere göre biçimlenmiştir. Aileden başlayarak bütün kurumsal işleyiş ve düzenlemeler kadınları erkeklere göre daha aciz ve pasif gören davranış ve ilişki modelleri ortaya koymakta, erkek olmayı üstün ve ayrıcalıklı bir varoluş biçimi olarak benimsemektedir. Dini otoriteler ve söylemler de genellikle bu düzeni devam ettirmekte, çoğu yerde kadınları ikincil olmaya şartlandıran prensip ve kuralları onaylayarak pekiştirmektedir. Ortaya koydukları hükümlerin bağlayıcılığı itibariyle dinlerin bu hiyerarşik cinsiyet ayrımını normalleştirmesi, bunun kadınlar aleyhine yarattığı hak ihlalleri ve şiddetin olağanlaşmasında onların da payı olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada özellikle cinsiyet ayrımını devam ettirme konusundaki yaygınlığı itibariyle halk dindarlığında önemli bir kurucu olan din görevlilerinin erkeklik anlayışı konu edilmektedir. Bu amaçla Diyarbakır merkez camilerinde imamlık yapmakta olan veya bu görevden emekli olmuş 30 imamla yüz yüze görüşmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Toplumsal Cinsiyet, Erkeklik, Toplumsal Cinsiyet ve Din, İmam

Kaynakça

• Ahmed, Leila. “Arap Kültürü ve Kadınların Bedenlerinin Yazılışı”. çev. Ebru Salman. Müslüman Toplumlarda Kadın ve Cinsellik. der. Pınar İlkkaracan. 55-74. İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Akşit, Bahattin vd. Türkiye’de Dindarlık. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Ali, Kecia. Cinsel Ahlak ve İslam. çev. Adnan Bülent Baloğlu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Arıkan, Arda. Etnografın El Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2018.
• Atay, Tayfun. “”Erkeklik” En Çok Erkeği Ezer”. Toplum ve Bilim 101 (Güz 2004), 11-30.
• Barlas, Asma. “Müslüman Kadınlar ve Baskı”. çev. Öykü Elitez. İslami Feminizmler. der. Zahra Ali. 65-87. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Berktay, Fatmagül. Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Bolak, Hale vd., Erkekliğin Türkiye Halleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Bourdieu, Pierre. Eril Tahakküm, çev. Bediz Yılmaz. İstanbul: Bağlam Yayınları, 2015.
• Cengiz, Kurtuluş vd. “Hegemonik Erkekliğin Peşinden”, Toplum ve Bilim 101 (Güz 2004), 50-70.
• Connell, R. W. Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. çev. Cem Soydemir. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Connell. R. W. Erkeklikler. çev. Nagihan Konukçu. Ankara: Phoenix Yayınları, 2019.
• Delaney, Carol. Tohum ve Toprak. çev. Selda Somuncuoğlu-Aksu Bora. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
• Eslen-Ziya, Hande-Korkut, Umut. “Hutbelerde Toplumsal Cinsiyet Söylemlerinin Yapılandırılması”. Kadın Odaklı. der. Çiğdem Kağıtçıbaşı vd. 241-267. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Goldberg, Herb. Erkek Olmanın Tehlikeleri. çev. Selçuk Budak. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2010.
• Hacısoftaoğlu, İlknur - Koca, Canan. “Spor Medyasında Hegemonik Erkekliğin (Yeniden) Üretimi: ‘Delikanlı Gibi Yaşayın, Delikanlı Gibi Oynayın’”, Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, Ed. İlker Erdoğan. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
• Kaya, Abdussamet. “Şark Medreselerinde Toplumsal Cinsiyet Anlayışı: Diyarbakır Seydaları Üzerinden Betimsel Bir Analiz”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 60/1 (2019), 111-132.
• Kur’an Yolu. Erişim 14 Haziran 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “İmam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim 14 Nisan 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/imam#1.
• Lange, Katharina. “”Eskiden İnançsızlık İnanılmaz Derecede Yaygındı”: Kuzey Suriye’de Yas ve Toplumsal Değişim”. çev. Özlem Yılmaz. İslami Pratiklere Etnografik Yaklaşımlar. haz. Baudoin Dupret vd. 44-54. İstanbul: Tekin Yayınevi, 2017.
• Lloyd, Genevieve. Erkek Akıl. çev. Muttalip Özcan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015.
• Newman, David M. Sosyoloji. çev. Ali Arslan. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2013.
• Okutan, Birsen Banu. Erillik ve Din. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Onur, Hilal- Koyuncu, Berrin. “ “Hegemonik” Erkekliğin Görünmeyen Yüzü: Sosyalizasyon Sürecinde Erkeklik Oluşumları ve Krizleri Üzerine Düşünceler”, Toplum ve Bilim 101 (Güz 2004), 31-49.
• Özbay, Cenk - Baliç, İlkay. “Erkekliğin Ev Halleri”. Toplum ve Bilim 101 (Güz 2004), 89-103.
• Sabbah, Fetna Ayt. İslam’ın Bilinçaltında Kadın. çev. Ayşegül Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
• Sancar, Serpil. İmkânsız Erkeklik. İstanbul: Metis Yayınları, 2009.
• Sancar, Serpil. “Diyanet’in “Kadınlaşması”: Diyanet İşleri Başkanlığının Yeni Kadın ve Aile Politikası”. Kadın Odaklı. der. Çiğdem Kağıtçıbaşı vd. 203-239. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Segal, Lynne. Ağır Çekim Değişen Erkeklikler Değişen Erkekler. çev. Volkan Ersoy. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1990.
• Schick, İrvin Cemil. Bedeni, Toplumu, Kâinatı Yazmak. çev. Pelin Tünaydın. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Şahin, Muhittin. Türkiye’de Erkekliğin Dönüşümü. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2018.
• Şefkatli Tuksal, Hidayet. “İslamcı Erkekliğin İnşası-Geleneksel Rollerin İhyası”. Toplum ve Bilim 101 (Güz 2004), 81- 88.
• Şefkatli Tuksal, Hidayet. “Türkiye’de Müslüman Kadının Değişen Halleri”. Cinsiyet Halleri. der. Nil Mutluer. 31-43. İstanbul: Varlık Yayınları, 2008.
• Tillion, Germaine. Harem ve Kuzenler. çev. Şirin Tekeli-Nükhet Sirman. İstanbul: Metis Yayınları, 2006.
• Tucker, Judith E. İslam Hukuku’nda Kadın, Aile ve Toplumsal Cinsiyet. çev. Zeynep Esra Koca. İstanbul: Açılım Kitap, 2015.
• Walby, Sylvia. Patriyarka Kuramı. çev. Hülya Osmanağaoğlu. Ankara: Dipnot Yayınları, 2016.
• Yapıcı, Asım. Toplumsal Cinsiyet, Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2006.