Muhammed Said Ramazan el-Bûtî'nin Makâsıd-ı Şerîaya Yaklaşımı

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 98 - 120, 31.03.2024

Mahsum Aslan

https://doi.org/10.32711/tiad.1420081

Öz

Hükümleri anlama ve yorumlamada büyük bir önemi haiz olan makâsıd, fıkıh ilminin doğuşu ve gelişiminde önemli rol oynamış disiplinlerden biridir. İctihat faaliyetinin önemli unsurlarından biri olan makâsıd, az ya da çok bütün fıkıh mezheplerin usûlünde kendine yer bulmuştur. Nitekim, müctehidler/fukahâ, hakimler ve müftüler hükümlerin sonuçlarını doğru bir şekilde bilmeleri için makâsıd ilmine ihtiyaç duymuş ve makâsıda başvurmuşlardır. Bu alanda özellikle yirminci yüzyılda çok sayıda kitap ve makale kaleme alınmıştır. Son dönem alimlerinden Muhammed Said Ramazan el-Bûtî (ö. 2013) de maslahat ve makâsıd-ı şerîaya sıkça değinmektedir. O, eserlerinde, fetvalarında, derslerinde ve çektirdiği videolarda makâsıda yönelik görüşlerini serdetmektedir. Çalışmamızda çağdaş fıkıh alimlerinden biri olan Bûtî’nin makâsıd-ı şerîaya bakış açısı, bu minvalde kullandığı yöntem ve konuya ilişkin görüşleri hakkında bazı değerlendirme ve tespitlere yer verilmiştir. Ayrıca Bûtî’nin Davâbitu’l-maslaha adlı eseri bağlamında makâsıda dair yapmış olduğu analizler ele alınarak onun makâsıd düşüncesi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Makâsıd, Maslahat, Bûtî, Davâbitu’l-maslaha

The Maqasid Approach of Muhammad Said Ramadan al-Buti

Öz

The maqasid which holds great importance in understanding and interpreting legal rulings is one of the fundamental principles that played a significant role in the inception and development of the science of jurisprudence. Maqasid, serving as a vital tool in the process of ijtihad, has integrated into the methodologies of all jurisprudential schools, to a greater or lesser extent. The maqasid and related topics hold a significant place in contributing to the accurate understanding of Islam. Since the era of the Companions, scholars of jurisprudence have made important statements about maqasid. The late scholar Muhammad Said Ramadan al-Buti (d. 2013) frequently discusses maslahah (public interest) and maqasid al-shari'ah in his works. In his writings, fatwas, lectures, and videos. In our study, an assessment and analysis have been provided regarding the maqasid approach of Buti, one of the prominent contemporary Islamic jurists. The study includes discussions on his views and stance on maqasid. Furthermore, the analysis of Buti's thoughts on maqasid is presented in the context of his work titled 'Davabit al-maslaha,' offering insights into Buti's perspective on maqasid.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Maqasid, Maslaha, Buti, Davabit al-Maslaha

Kaynakça

• Akay, İhsan. “Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi Cüveynî Öncesi Makâsıd-ı Şerî’a’nın Gelişimi”. Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi ve Yöntemsel Tahlili. ed. Taha Nas vd. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Akay, İhsan. “Şâfiî Mezhebinde Makâsıd Literatürünün Gelişim Seyri (H. III -VIII)”. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10/20 (Ekim-2018), 11-31.
• Akgündüz, Said Nuri. “Yirminci Yüzyılda İki Farklı Maslahat Yaklaşımı-Mustafa eş-Şelebî ve Ramazan el-Bûtî’nin Maslahat Anlayışlarının Karşılaştırılması”. dergiabant (AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi) 1/1 (Bahar 2013), 41-51.
• Aslan, Abdulğalip. “Eyyûbîler Döneminde Makâsıd Çalışmaları”. Batman Akademi Dergisi 5/2 (Aralık 2021), 637-668.
• Aslan, Bedri. “Çelişkili Görünen Şer’î Delillerin Tercihinde Makâsidü’ş-Şerî’anın Etkisi (Kıyas Örneğinde). Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi Ve Yöntemsel Tahlili. ed. Taha Nas-Mehmet Aziz Yaşar (Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022), 283-297.
• Aslan, Mahsum. Mecelle’nin Küllî Kaideleri ve Fıkıhtaki Örnekleri. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Beyhakî, Ebûbekir Ahmed b. Hüseyn. es-Sünenu’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Boynukalın, Ertuğrul. “Makâsidu’ş-şerîa”, DİA, 27/423-427.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Davâbitü’l-maslaha fî şerî’ati’l-İslâmiyye. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 7. Basım, 2009.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. İstiftaâtu’n-nâs li’l-İmâm şehîd el-Bûtî alâ mevki’i Nesîmi’ş-Şâm. Erişim 19 Eylül 2023. https://naseemalsham.com/persons/muhammad_said_ramadan_al_bouti/subjects/view/54779
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Kadâyâ fıkhiyye muâsıra. Beyrut: Mektebetu’l-Fârâbî, 1991.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Maa’n-nâs meşûrât ve fetâvâ. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2010.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. el-Mer’etu beyne’t-tuğyâni’n-nizâmi’l-ğarbî ve letâifu’t-teşrîi’r-Rabbânî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Şerhu kitâbi’l-Eşbâh ve’n-nezâir. 2. Ders. (28/09/2010).
• Bûtî, Muhammed Said Ramazan. Şerh durûsi Davâbitü’l-maslaha, 9. Ders, (09/11/2008).
• Çinar, Fatih. “Makâsıdla Eş veya Yakın Anlamlı Kullanılan Kavramlar”, Al Farabı Journal 8 th International Conference on Social Sciences. ed. Gulmira Abdırassılova- Sarash Konyrbayeva. Almaty, Kazakhstan (21-22 July 2020), 194-198.
• Çinar, Fatih. “Zarûrî Küllî Makâsıdın Tertibi Problemi Üzerine Bir İnceleme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (Haziran 2021) , 115-137. Duman, Soner. “Cüveynî Öncesi Makasid Düşüncesinin Fikri Temelleri ve Tarihsel Seyri”, Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi ve Yöntemsel Tahlili, ed. Taha Nas vd. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Erturhan, Sabri. “Hz. Ömer’in Ceza Hukukuna Dair Bazı Uygulamaları”, Uluslararası Hz. Ömer Sempozyumu, 2018, cilt: III, s. 145-172.
• Eşit, Davut. “Cüveynî Öncesi Makâsıd: Kurgu Mu Gerçek Mi?”. Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi ve Yöntemsel Tahlili. ed. Taha Nas vd. 31-43. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Eşit, Yusuf. “Hz. Ömer'in Uygulamalarının Fıkhi Mezheplere Yansıması”, Dini Araştırmalar, Temmuz - Cilt: 21, Sayı: 54 (Aralık 2018), ss. 107-130.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ min ʻilmi’l-usûl. thk. Muhammed Süleyman el-Eşkar. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Günay, H. Mehmet. "Muhammed Tahir b. Aşûr'un Makasid Anlayışı”, Makasid ve İctihad. ed. Ahmet Yaman. Konya: Yediveren Kitap, 2002.
• Habergetiren, Ömer Faruk. "İslâm Hukukunda Gözetilmesi Zorunlu Maslahatlar Çerçevesinde İnsan Onuru". Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 3/1 (2019), 150-169.
• Haçkalı, Abdurrahman. Şatıbî’de Makâsıd ve Fıkıh Usûlü Makâsıdî Düşünce ve Delil Teorisine Katkıları. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010.
• İbnu’l-Hümâm, Kemâluddin Muhammed b. Abdilvâhid. Fethu’l-Kadîr. (Bidaye şerhi ile birlikte) Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Köse, Saffet. Hz. Ömer’in Bazı Uygulamaları Bağlamında Ahkâmın Değişmesi Tartışmalarına Bir Bakış, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 7 (2006), s. 13-50.
• Mâlik b. Enes. el-Muvatta. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 2 Cilt. Mısır: Dâru İhyâ-i Turâsi’l-Arabî, ty.
• Malikî, Mîsâk Sadık Mahmud Hazâ’. “Makâsidu’l-fikri’l-İslâmî inde Şeyh Muhammed Said Ramazan el-Bûtî dirâse ve tatbik”. Al-Qanatir: International Journal of Islamic Studies 11/1 (July 2018). 1-22.
• Murad, Shawish. “Makâsidu’ş-şerîa fî hifzi sıhhati’l-bedeni min hilâli’t-tahâre”. İslam’da Sağlık ve Koruyucu Hekimlik. ed. Adem Yerinde. (Ağrı: Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Özdemir, İbrahim. “Ahkâmın Değişmesine Farklı Bir Yaklaşım”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 47 (Aralık 2014), 19-42.
• Timurtaş, Abdulhadi. “Bûtî’nin Tecdit ve Müctehidlik Anlayışı”. Bilge Adam Dergisi 3/9 (2005), 33-38.
• Yaman, Ahmed. "İslam Hukuk İlmi Açısından Makâsıd İctihadının Ya Da Gai/Teleolojik Yorum Yönteminin İlkeleri Üzerine". Makâsıd ve İctihad. Konya: Yediveren Kitap 2002.
• Yaran, Rahmi. “Cüveynî Öncesi Makâsıd Söylemi”. MÜİF Dergisi, 28/1 (2005), 93-123.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “Makâsıdü’ş-Şeri’â’nın Teorik Boyutu ve Müstakil Delil Olma Problemi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2019), 460-481.
• Yaşar, Mehmet Aziz. “Müteariz Kıyasların Tercihinde Makâsıdın Fonksiyonu”. Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi ve Yöntemsel Tahlili. ed. Taha Nas vd. 263-283. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Yiğit, Metin. “Makâsıdın Yöntemsel Tahlili Makâsıdın Mahiyeti ve İşlevi”. Makâsıd Düşüncesinin Gelişimi ve Yöntemsel Tahlili. ed. Taha Nas vd. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Zeydân, Abdülkerim. el-Vecîz fi Şerhi’l-Kavâidi’l-fıkhiyye. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2010.