İç Bütünlük Açısından Mâûn Suresi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 191 - 234, 30.06.2020

Ali Kaya

https://doi.org/10.33718/tid.688236

Cited By: 1

Öz

Ayetlerin meydana getirdiği ve Kur’an bölümleri olan sureler, uzunluk ve kısalıklarına göre bazen bir bazen de birden çok konuyu işlerler. Üslup, vezin, konu, büyüklük gibi birçok açıdan Mekkî ve Medenî sureleri birbirlerinden ayırmak mümkündür. Mekkî surelerde tevhit, ahiret ve nübüvvet gibi temelde üç ana tema ele alınır. Medenî surelerde ise bunlara ilaveten genel itibariyle sosyal ve bireysel hayata ilişkin hükümlere, ibadetlere ve Yahudi ve Hristiyanlarla ilgili açıklamalara yer verilir. Âlimlerin çoğunluğu tarafından Mekkî bir sure olduğu ifade edilen Mâun suresi, konu, üslup ve nüzul dönemi itibariyle erken dönemde nazil olan kısa bir sure olmasına karşın, tefsirlerde parçacı bir yaklaşımla ve iki bölüm halinde tefsir edilmiştir. Özellikle 4-7. ayetler münafıklarla ilişkilendirilerek açıklanmış, buna bağlı olarak salat, riya, veyl ve mâûn sözcükleri Kur’an ve sure bütünlüğünde taşıdıkları anlamlar dikkate alınmadan izah edilmişlerdir. Bu çalışmada, Mâûn suresinin Mekkî ve “bütün bir sure” olduğu düşüncesi, değişik açılardan ve farklı başlıklar altında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Sure, Mâûn suresi, Sûre Bütünlüğü

Kaynakça

• A’şâ, Meymûn b. Kays. Dîvânu’l-A’şa’l-Kebîr. şrh. Muhammed Hüseyin. b.y.: Mektebetü’l-Âdâb bi’l-Cemâmîzet, ts.
• Abduh, Muhammed. Tefsîru cüz’i amme. Mısır: Matbaatu Mısır, ts.
• Akdağ, Hasan. Arap Dilinde Edatlar. Konya: Tekin Kitabevi, 1999.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’ani’l-azîm ve’s-seb’i’l-mesânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Askerî, Ebû Hilâl. el-Vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Osmân. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti ve’d-Dîniyyeti, 2007.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. b.y., Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Baysal, Sıddık. “Mekkî-Medenî Olgusunun Kur’an Lafız ve İbarelerinin Anlam ve Delaletlerini Belirleyiciliği: 107/Mâûn Sûresi Örneği”. Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3/5 (2016), 23-58.
• Bâzergan, Mehdi. Kur’an’ın Nüzul Süreci, trc. Yasin Demirkıran ve Melâ Muhammed Feyzullah. Anakara: Fecr Yay., 1998.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. El-Hüseyin. Delâilü’n-nübüvve ve ma’rifetu ahvâli sâhibi’ş-şerîati. thk. Abdu’l-Mu’tî el-Kal’acî. 7 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envaru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî 1998.
• Bikâî, Burhânuddîn Ebi’l-Hasan İbrahim b. Ömer. Mesâidü’n-nazar li’l-işrâfi alâ mekâsidi’s-süver. thk. Abdüssemî’ Muhammed Ahmed Hüseyin. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1987.
• Böyük, Yusuf. “Fe” Edatının Arap Dilindeki Fonksiyonu”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/26 (2015), 247-278.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l-Kur’ân (et-tefsîru’l-vâdıh hasebe tertîbi’n-nüzûl). Mağrib: Dâru’n-Neşri’l-Mağribiye, 2008.
• Cevad Ali. Târihu’s-salâti fi’l-İslâm. Bağdat: Matbaatu Diyâ, ts.
• Cevherî, Ebu Mansur İsmail b. Hammad. es-Sıhâh (tâcu’l-luğa). thk. Muhammedu Muhammed Tamir vd. Kahire: Daru’l-Hadis, 2009.
• Çalışkan, İsmail. “Kur’an Vahyinin Mekke Yıllarında Kelimelerle ve Kavramlarla Zihniyet İnşası”. Kur’an Nüzulünün Mekke Dönemi Sempozyumu 29 Haziran-01 Temmuz 2012 Çorum, ed. Mesut Okumuş, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yay., 2013.
• Dâmegânî, Ebu Abdillah el- Hüseyin b. Muhammed. el- Vucûh ve’n-nazâir li-elfâz-i kitâbillâhi’l- azîz. thk. Arabî Abdülhamîd Ali. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Dânî, Ebû Amr el-Endelûsî. el-Beyân fî addi âyi’l-Kur’an. thk. Gânim Kaddûrî el-Hamed. Kuveyt: Merkezü’l-Mahtûtât ve’t-Turâs ve’l-Vesâik, 1994.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2000.
• Dönmez, Bekir. Kur’an-ı Kerim’de Veyl Kavramı. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Ebû Avde, Halil Avde. et-Tatavvuru’d-delalî beyne luğati’ş-şi’ri’l-câhilî ve luğati’l-Kur’ani’l-Kerim. Ürdün: Mektebetü’l-Menar, 2009.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. Tefsîru’l-bahru’l-muhît. thk. Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyup b. Musa el-Hüseyni el-Kefevî. el-Külliyyât mu’cemu fi’l-mustalahâti ve’l-furûku’l-luğaviyyeti. thk. İrfan Dervîş ve Muhammed el-Mısrî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998.
• Ekinci, Kutbettin. Mâûn Sûresi Tefsiri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Ezherî, Ebu Mansur Muhammed b. Ahmet. Tehzîbu’l-Luğa. thk. Muhammed Ali en-Naccar. 15 Cilt. Kahire: ed-Daru’l-Mısriyye li’t-Teâlîfi ve’t-Tercemeti, 1964.
• Fayda, Mustafa. “Bedir Gazvesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/325-327. İstanbul: TDV Yay., 1989), 5/326.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Ya’kub. Besâiru zevi’t-temyîz fi letâifi kitâbi’l-azîz, thk. Muhammed Ali En-Neccar. 6 Cilt. Kahire: y.y., 1996.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddin Muhammed b. Ya’kub. el-Kâmûsu’l-muhît. thk. Mektebet-ü Tahkîki’t-Turâs Fî Müessiseti’r-Risale. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1993. Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer Yay., 2016.
• Habenneke, Abdurrahman Hasan el-Meydânî. Meâricu’t-tefekkür ve dekâiku’t-tedebbür. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 2000.
• Halil b. Ahmed, Ebu Abdurrahman el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî ve İbrahim es-Samrâi. 8 Cilt.Beyrut: y.y., 1988.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. trc. Salih Tuğ. 2 Cilt. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1993.
• Hîrî, Abdurrahmân İsmail b. Ahmed en-Nîsâbûrî. Vücûhu’l-Kur’ân. thk. Necef Arşî. Meşhed: Mecmeu’l-Buhûsi’l-İslâmiyye, 1422.
• İbn Âdil, Ebû Hafs Ömer b. Ali. el-Lubâb fî ulûmi’l-kitâb. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. 20 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998. İbn Aşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atıyye, Kadı Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib. el-Muharreru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed. Mu’cemu el-meķâyîsi’l-luğa. thk. Şihabuddin Ebu Amr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1994.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-arap. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• İbn Nûriddîn, Muhammed b. Ali b. İbrahim el-Hatîb el-Mevziî. Mesâbîhu’l-meğânî fî hurûfi’l-meânî. thk. Âid el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Menâr, ts.
• İbnu’d-Durays, Ebu Abdullah Muhammed b. Eyyûb. Fezâilu’l-Kur’ân, thk. Urve Budeyr. Dimaşk: Dâru’l-Fikr, 1987.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1984.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâlüddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. Nüzhetü’l-a’yüni’n-nevâzir fî ilmi’l-vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Abdülkerim Kazım er-Râdî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• İbnü’n-Nedîm, Ebu’l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• İbnü’z-Zübeyr, Ahmed b. İbrahim. el-Burhân fî tenâsubi süveri’l-Kur’an. thk. Saîd b. Cuma el-Fellâh. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1428.
• Jeffery, Arthur. Mukaddimetân fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1954.
• Kaya, Ali. “Sure Mukaddimelerinde Verilen Bilgiler Çerçevesinde Müfessirlerin ‘Sure Bütünlüğü’ne Yaklaşımları (Klasik-Çağdaş Karşılaştırılması)”. Mütefekkir6/11 (2019): 33-64. Keskin, Hasan. “Sûre İç Bütünlüğü Açısından Nûh Sûresi’nin İncelenmesi”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2009), 69-116.
• Kılıç, İsmail. Kur’an’da Müşrikler (İtirazları ve Bunlara Verilen Cevaplar Açısından). İstanbul: Yalın Yay., 2019.
• Kur’an-ı Kerim ve İzahlı Meali. çev. Ahmed Davudoğlu. İstanbul: Çile Yay., ts.
• Kur’ân-Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: DİB Yay., 2008.
• Kurtubî, Ebu Abdullah Muhammed Bin Ahmed Bin Ebi Bekr. el-Câmiu li-ahkâmi’l-Kur’an. thk. Abdullah Bin Abdü’l-Muhsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006. Mahmûd Sâfî. el-Cedvelu fî i’râbi’l-Kur’ân ve sarfihî ve beyânihî. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, 1995.
• Maturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd, Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne, thk. Mücdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Habîb. en-Nuket ve’l-uyûn. nşr. Seyyîd b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye 1992.
• Melâkî, Ahmed b. Abdunnûr. Rasfu’l-mebânî fî şerhi hurûfi’l-meânî. thk. Amed Muhammed el-Harrât. Beyrut: Daru’l-Kalem, 2002.
• Mukâtil b. Süleymân. el-Vücûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Hatim Sâlih ed-Dâmin. 5 Cilt. Dubai: Matbaât Merkezi Cum’ati’l-Mesâcid li’s-sekâfeti ve’t-Turâs, 2006. Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Andullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 2002.
• Müneccid, Muhammed Nureddin. el-İştirâkü’l-lafzî fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Şam: Daru’l-Fikri, 1999.
• Okumuş, Mesut. “Semantik ve Analitik Açıdan Kur’an’da “Salat” Kavramı”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6 (2004/2), 1-30.
• Öztürk, Mustafa-Ünsal, Hadiye. Kur’an Tarihi. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2017.
• Ragıb el-İsfahânî, Müfredâtü’l-elfâzi’l-Kur’ân, thk. Safvân Adnan Dâvûdî. Dimaşk: Daru’l-Kalem, 2009.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Rızâ, M. Reşîd. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hekîm (tefsîru’l-menâr). Mısır: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Saîdî, Abdulmuteâl. en-Nazmu’l-fennî fi’l-Kur’ân. b.y.: Matbaatun’n-Nemûzeciyye, ts.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf b. Abduddaim. Umdetu’l-huffâz fi tefsîr-i eşrafi’l-elfâz. thk. Muhammed Basil Uyunu’s-Sûr. 4 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yûsuf. ed-Durru’l-masûn fî ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrâd. 11 Cilt. Dimaşk: Daru’l-Kalem, ts.
• Suyûtî, Celâluddîn. ed-Durru’l-mensûr. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 17 Cilt. Kahire: Merkezu Hicr li’l-Buhûsi ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyyeti ve’l-İslâmiyyeti, 2003.
• Suyûtî, Celâlüddin. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1997.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed. el-Muvâfakât. thk. Bekir b. Abdullah Ebû Zeyd. 6 Cilt. Suudî Arabistan: Dâru İbn Affân, 1997.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerîm. Mefâtîhu’l-esrâr ve mesâbîhu’l-ebrâr. thk. Muhammed Ali Âzerşeb. 2 Cilt. Tahran: Merkezu’l-Buhûs ve’d-dirâsâti li’t-turâsi’l-Mahdûd, 2008.
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir. Câmiu’l-beyân an te’vîl-i âyi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Merkezü’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyyeti ve’l-İslâmiyyeti, 2001.
• Ünal, Necdet. “Kur'an'ı Kerim'de Kendilerine "Yazıklar Olsun" Denilenler”. Kelam Araştırmaları Dergisi 9/1 (2011), 285-334.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed en-Nisâbûrî. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’ani’il-mecîd. thk. Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd vd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994. Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbu nüzûli’l-Kur’an. thk. Kemâl Besyûni Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Yakup b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh. Târîhu’l-Ya’kûbî. thk. Abdulemîr Mühennâ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketü’l-İlmî Li’l-Matbûât, 2010.
• Yahyâ b. Sellâm. et-Tesârîf. thk. Hind Ahmed Şelbî. Amman: Müessesetü Âl el-Beyt, 2007.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Yüksel, Yakup. “Kur’ân’da “Veyl” Kelimesi Üzerine”. Diyanet İlmî Dergi 52/2 (2016), 147-170.
• Zeccâc, Ebu İshak İbrahim b. es-Serî. Meâni’l-Kur’an ve i’râbuhû. thk. Abdulcelîl Abduh Şekebî. 5 Cilt. Beyrut: Âlimu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf an hakâik-i ğavâmizi’t-te’vîl ve uyûni’l-eķâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Muavvıd. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Abîkân, 1998.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Abdullâh. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. 4 Cilt. Kahire: Mektebetu Daru’t-Turâs, Kahire ts.