Kral Mitolojilerinde Doğaya Emanet Edilen Kahraman Tipolojisine Bir Örnek: Akkad Kralı Sargon

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 119 - 140, 29.12.2020

Osman Emir

https://doi.org/10.33718/tid.814255

Öz

Çalışmada öncelikli olarak evrensel kahraman hikâyelerin temel konuları ve ortak özellikleri ele alınacaktır. Ardından farklı zaman ve mekânlarda ortaya çıkan evrensel kahraman hikâyeleri ve bu hikâyeler arasında görülen şaşırtıcı benzerliklerin nedenleri tartışılacaktır. Daha sonra evrensel kahraman hikâyelerinin en eski örneklerinden birini temsil eden ve kayıtlara “Sargon’un doğum efsanesi” olarak geçen Akkad kralı Sargon’un doğum hikâyesinin anlatıldığı çivi yazılı metin incelenecektir. Söz konusu metinde onun yaşamı hakkında verilen bilgilerin evrensel kahraman hikâyeleri ile ne ölçüde benzerlik gösterdiği ortaya konulacak; bu hikâyenin nasıl, ne zaman ve neden yazıldığı araştırılacaktır. Sargon’a ait diğer yazılı metinler de incelenerek bu metinler arasında verilen bilgilerin uyumlu olup olmadığı tespit edilecektir. Son olarak da “Sargon’un doğum efsanesi” olarak adlandırılan metnin, sonraki dönemlerde ortaya çıkan benzer kahraman hikâyelerini ne ölçüde etkilediği, metnin bu kahraman hikâyelerinin en eski arketipi mi olduğu ve Sargon’un bu metnin de daha eski bir hikâyeden mi alındığı sorularına cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Çağ, Sargon, Kahraman, İlkel Mitler, Tipoloji

Kaynakça

• Alp, Sedat. Hitit Çağında Anadolu (Çiviyazılı ve Hiyeroglif Kaynaklar). Ankara: Tübitak Yayınları, 2000.
• Armstrong, Karen. Mitlerin Kısa Tarihi. Çev. Dilek Şendil. İstanbul: Alfa Yayınları, 2014.
• Bars, Mehmet Emin. “Türk Destan Kahramanı Tipi Bağlamında Battal Gazi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (2015): 7-20.
• Bars, Mehmet Emin. “Türk Destanlarında Mağara Kültü Üzerine Bir Değerlendirme”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 10 / 52 (2017): 75-82.
• Bayat, Fuzuli. “Türk Mitolojisinde Dağ Kültü”. Folklor/Edebiyat Dergisi 12/46 (2006): 47-60.
• Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi (Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi I). İstanbul: Ötüken Yayıncılık, 2007.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2013.
• Cooper, S. Jerrold. The Curse of Agade. Baltimore: John Hopkins University Press, 1983.
• Cooper, S. Jerrold - Wolfgang Heimpel. “The Sumerian Sargon Legend”. Journal of the American Oriental Society 103 (1983): 67-82.
• Cömert, Bedrettin. Mitoloji ve İkonografi. Ankara: De ki Yayıncılık, 2010.
• Düzgün, Ülkü Kara. “Türk Destanlarında Merkezi Kahraman Tipolojisi”, Folklor/Edebiyat Dergisi 18/69 (2012): 9-46.
• Eliade, Mircea. İmgeler ve Simgeler. Çev. Mehmet Ali Kılıçbay. İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 1992.
• ______. Dinler Tarihine Giriş. Çev. Lale Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
• ______. Mitlerin Özellikleri. Çev. Sema Rıfat. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Emir, Osman. “Antik Çağ’da Kahraman Hükümdar Mitlerinde Ayırt Edici Bir Özellik: Kurt Motifi”. I. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu (Antalya 11- 14 Mayıs 2017). Ed. O.K. Gül – C. C. Çakmakçı. 211-222. Ankara 2017.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2015.
• Frayne, R. Douglas. Sargonic - Gutian Period (2234-2113 BC). Toronto: University of Toronto Press, 1993.
• Gömeç, S. Yağmur. Türk Destanlarına Giriş. Ankara: Akçay Yayınları, 2009.
• Graves, Robert. Yunan Mitleri: Tanrılar Kahramanlar ve Söylenceler. Çev. Uğur Akpur. İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Günbattı, Cahit. “Kültepe’den Akkad Kralı Sargon’a Ait Bir Tablet”. Uluslararası III. Hititoloji Kongresi (16-22 Eylül 1996). Haz. S. Alp – A. Süel, (Ankara: Mural Matbaacılık, 1998), 261-280.
• İnan, Abdülkadir. Makaleler ve İncelemeler II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
• Kutsak Kitap (Tevrat, Zebur, İncil), İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2008.
• Khurt, Amélie. Eski Çağ’da Yakındoğu (M.Ö. 3000-330) I. Çev. Dilek Şendil, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2013.
• Kıyak, Abdulkadir. “Geleneksel Türk İnanışlarındaki Su Kültü ve Elazığ’daki İzleri”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/4 (2013/2): 22-39.
• Koçak, Aynur. Mitlerle Varoluş Yolculuğu. İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Lewis, Brian. The Sargon legend: A study of the Akkadian text and the Tale of the Hero who was Exposed at Birth. Cambridge: American Schools of Oriental Research, 1980.
• Livius, Titus. Roma Tarihi: Şehrin Kuruluşundan İtibaren/Ab Urbe Condita. Çev. Sabahat Şenbark, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1992.
• Malinowski, Bronislaw. İlkel Toplum. Çev. Hüseyin Portakal. Ankara: Öteki Yayınevi, 1998.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1993.
• ______. Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar). İstanbul: Ötüken Yayınları, 2016.
• Raglan, Lord. “Geleneksel Kahraman”. Çev. Metin Ekici. Millî Folklor 37 (Bahar 2002): 126-138.
• Rank, Otto. Kahramanın Doğuş Miti. Çev. Gökçe Yavaş. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2016.
• Tevrat (Tora, Neviim, Ketuvim), İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları, 2017.
• Türkan, Kadriye. “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”. Millî Folklor 93 (Bahar 2012): 135-148.
• Van de Mieroop, Marc. Cuneiform Text and the Writing of History. Oxford ve New York: Routledge, 2005.
• Westenholz, J. Goodnick. Legends of the Kings of Akkade: The Texts (E-Mc-7). Indiana: Eisenbrauns, 1997.
• Wiseman, Timothy Peter. Remus: A Roman Myth. Oxford and New York: Cambridge University Press, 1995.
• Yıldırım, Ercüment. Eskiçağ Mezopotamya’sında Liderler, Krallar, Kahramanlar. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2017.
• Yıldırım, Nimet. “Kahramanlık Anlatıları, Efsane ve Mitoloji”. Doğu Araştırmaları Dergisi 7 (2017): 49-70.