The Understanding of Naskh (Abrogation) by the Indian Scholar Saʿīd Ahmad Pālanpurī

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, - , 28.12.2021

Ahmet Yazıcı

Öz

Naskh (abrogation), is one of the most discussed areas within the origins of tafsîr (interpretation) in the modern period. In the classical period, there was an agreement in its existence but not in its number, whereas in the modern period it has become a controversial subject. While the number of the abrogated verses in the classical period was expressed in hundreds, this number decreased to single digits in the modern period. One of the names that come to mind at this point is the Indian scholar Shāh Walī Allāh al-Dihlawī (d. 1176/1762). Ad-Dihlawî, mentioned the subject of abrogation in his original work in the origins of interpretation titled al-Fawzu’l-Kabîr fî Usûli’t-Tafsîr, and reduced the number of the abrogated verses to 5, whereas this number was increased to twenty-one in as-Suyûtî’s (d. 911/1505) work called al-İtkân. In modern studies on naskh, the verses that Dihlawî accepted as abrogated came to the fore and the subject became controversial. This study is based on the work titled al-ʿAwnu’l-Kabîr Şarhu’l-Fawzi'l-Kabîr written by the Indian scholar Saʿīd Ahmad Pālanpurī on ad-Dihlawî’s work al-Fawzu’l-Kabîr. Pālanpurī analyses here the point of view of ad-Dihlawî to abrogation and discusses his approach regarding the abrogated verses. At the same time, this study also gives an idea about the approach to abrogation of the Deoband school, which adopts a Hanafî-Sunnî line in the Indian subcontinent, where the school of Qur’anism, which is the standard bearer of those who reject abrogation in the Qur’an in the modern period.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Abrogation, Abrogater, Abrogated, Shāh Walī Allāh al-Dihlawī, The Deoband School, Saʿīd Ahmad Pālanpurī.

Hintli Âlim Müftî Saʿid Ahmed Palanpûrî’nin Nesih Anlayışı

Öz

Nesih konusu modern dönemde üzerinde en fazla tartışılan tefsir usulü konularındandır. Klasik dönemde varlığında çoğunlukla ittifak edilip miktarında ihtilaf edilen bu konu, modern dönemde varlığında ihtilaf edilen bir konu haline gelmiştir. Klasik dönemde mensuh kabul edilen âyetlerin sayısı birtakım kaynaklarda yüzlerle ifade edilirken modern dönemde bu sayı tekli rakamlara inmiştir. Bu noktada akla gelen isimlerden biri de Hindistanlı âlim Şah Veliyyullah Dihlevî’dir. (öl. 1176/1762) Tefsir usulü alanında kaleme aldığı Fevzü’l-kebîr fî usûli’t-tefsîr adlı eserinde nesih konusuna değinen Dihlevî, Süyûtî’nin (öl. 911/1506) el-İtkân adlı eserinde yirmi âyet olarak tespit ettiği mensuh âyetleri tekrar ele almış ve bunların sayısını beşe kadar indirmiştir. Modern dönemde nesih ile alakalı yapılan çalışmalarda Dihlevî’nin mensuh kabul ettiği âyetler öne çıkmış ve konu bu âyetler üzerinden tartışılır hale gelmiştir. Bu çalışma Hindistanlı âlim Müftî Saʻid Ahmed Palanpûrî’nin (1942-2020), Dihlevî’nin Fevzü’l-kebîr’i üzerine yazdığı el-ʿAvnu’l-kebîr şerhu’l-Fevzi’l-kebîr isimli şerhinde, neshe bakışını ve Dihlevî’nin mensuh kabul ettiği âyetlere yaklaşımını ele almaktadır. Aynı zamanda bu çalışma, modern dönemde Kur’an’da neshi reddedenlerin bayraktarlığını yapan Kur’ancılık ekolünün ortaya çıktığı Hint alt kıtasında Hanefî-Sünnî bir çizgi benimseyen Diyobend ekolünün neshe yaklaşımı hakkında da fikir vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Nesih, Nâsih, Mensuh, Şah Veliyyullah Dihlevî, Diyobend Ekolü, Saʿid Ahmed Palanpûrî.

Kaynakça

• Ahmed, Aziz. Hindistan ve Pakistan’da Modernizm ve İslâm. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
• Alûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd. Rûhu’l-meʿanî fî tefsiri’l-Kur’âni’l-ʿAzîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. 33 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 2015.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1991.
• Aydın, Ahmet. “Bir Bibliyografya Denemesi: Şah Veliyyullah ed-Dihlevî’yi Konu Alan Çalışmalar”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2013), 29-77.
• Aydınlı, Abdullah. “Ehl-i Hadîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/507-508. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1994.
• Bakkal, Ali. “Kur’an’da Mensuh Âyetlerin Sayısı”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (1996), 33-74.
• Bayraktar, Ahmet. Nesih Kadim Bir Kur’an Problematiği. Ankara: Maarif Mektepleri, 2018.
• Bennûri, Muhammed Yûsuf. Yetîmetü’l-beyân tekdimetü müşkilâti’l-Kur’ân. Bicnor: el-Meclisü’l-İlmi, 1356.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 3 Cilt. Şam, Beyrut: Daru’r-Reşîd, Müessesetü’l-İman, 2000.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlisi ve Tefsîri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Birışık, Abdulhamit. Sosyalist Müfessir Ubeydullah Sindî’nin Dinî-Siyâsî Düşüncesi ve Tefsiri. Bursa: Emin Yayınları, 2012.
• Birışık, Abdülhamit. Hind Altkıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2019.
• Birışık, Abdülhamit - Nızamı, Khaliq Ahmad. “Keşmîrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/327-329. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bubi, Abdullah. Kur’an’da Nesh. İstanbul: İşaret Yayınları, 2017.
• Büyük, Enes. “Klasik Dönemde Kur’an’da Neshi Reddeden Bir Müfessir: Safedî’nin Nesh Teorisine Yaklaşımı”. Eskiyeni 42 (20 Eylül 2020), 881-907. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.753962
• Can, Ali. “Şah Veliyyullah Dihlevî’nin el-Fevzü’l-Kebîr Adlı Eserinde Kur’ân İlimlerine Yaklaşımı”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/6 (2014), 59-90.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Çetin, Abdurrahman. “Nesih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/579-581. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Daudî, Zaferullah. Şah Veliyyulah Dehlevî’den Günümüze Pakistan ve Hindistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Dihlevî, Şah Veliyullah. Fevzü’l-kebîr fi usûli’t-tefsîr. çev. Selman Hüseyin Nedvî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 3. Basım, 2005.
• Doğrul, Ömer Rıza. Tanrı Buyruğu: Kur’ân-ı Kerîm’in Tercüme ve Tefsir-i Şerifi. 2 Cilt. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 3. Basım, 1955.
• Duman, Mehmet Zeki. Beyanu’l-hak. 3 Cilt. Ankara: Fecr Yayınevi, 2. Basım, 2008.
• Duman, Mehmet Zeki. “Kur’an’da Neshe Delil Gösterilen ve Mensûh Addedilen Âyetlerin Mâna Yönünden Yeniden Gözden Geçirilip Değerlendirilmeleri”. Bilimname 7/17 (2009), 9-50.
• Ebüsuûd, Muhammed. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1999.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân. el-Bahrü’l-muhît. thk. ʿÂdil Ahmed ʿAbdulmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyad. Meʿâni’l-Ḳurʾân. 3 Cilt. Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 3. Basım, 1983.
• Gazzali, Hüccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Müstesfâ min ’ilmi’l-usûl. 2 Cilt. Dımeşk: Daru’l-Fikr, ts.
• Güllüce, Veysel. “Kur’an’da Nesh Edilmiş Âyet Var mıdır?” EKEV Akademi Dergisi 26 (2006), 51-74.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l Kurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Esʻad Muhammed et-Tayyib. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1997.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. Tefsirü’l-Kur’âni’l-ʿAzîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Alemiyye, 2010.
• İbnü’l-Arabi, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. en-Nasih ve’l-mensuh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 1992.
• İltaş, Davut. Klasik Nesih Teorisi ve Çağdaş Tefsirciler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• İsmail, Şaʿban Muhammed. Nazariyyetü’n-nesh fi’ş-şerâiʿi’s-semâviyye. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1988.
• Işık, Emin. “Enfâl Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/236-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Kâsımî, Cemâleddin. Mehâsinü’t-te’vîl. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 17 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, 1957.
• Kavak, Özgür. “Zor Zamanda Âlim Olmak: Şah Veliyyullah Dihlevî’nin Kendi Kaleminden Hayatı”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 17 (2004), 117-145.
• Kaysî, Ebû Muhammed Mekki b. Ebû Talib. el-Îzâh li-nâsihi’l-Kur’ân ve mensûhihi. Cidde: Dârü’l-Menâre, 1986.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şah. Feyzu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî. el-Câmiʿ li ahkâmi’l-Kur’an. 10 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, 2002.
• Kutub, Seyyid. Fî zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 32. Basım, 2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Mecdî Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mehmet Erdoğan-M. Sait Özervarlı. “Şah Veliyyullah Dihlevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/260-267. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Mevdûdî, Ebü’l-Aʿlâ. Tefhîmu’l-Kur’an. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, ts.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü Tarîhi’l-ʿArabî, 2. Basım, 2002.
• Nehhâs, Ebû Caʿfer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. en-Nâsih ve’l-mensûh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2007.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakaiku’t-te’vil. 2 Cilt. Beyrut: Daru’n-Nefais, 2009.
• Nızamı, Khaliq Ahmad. “Hindistan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/85-92. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Öz, Mustafa. “Seyyid Ahmed Han”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/73-75. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Özcan, Azmi. “Dârülulûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/553-555. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Özcan, Azmi. “Nedvetü’l-Ulemâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/514-515. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Özdeş, Talip. Kur’an ve Nesh Problemi. Ankara: Fecr Yayınevi, 2. Basım, 2018.
• Özşenel, Mehmet. Pakistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2014.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an’ın Mu’tezilî Yorumu Ebû Müslim el-İsfahânî örneği. Ankara: Ankara Okulu, 3. Basım, 2013.
• Palanpûrî, Saʿid Ahmed. el-ʿAvnu’l-kebîr şerhu’l-Fevzi’l-kebîr. Mektebetu Hicazi Diyobend, ts.
• Râzî, Ebü’l-Fazl Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Rızâ, Muhammed Reşid. Tefsîrü’l-Menâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Safedî, Cemâleddîn Yusuf b. Hilâl. Keşfu’l-esrâr ve hetkü’l-estâr. thk. Bahattin Dartma. İstanbul: İSAM Yayınları, 2019.
• Şimşek, Mehmet Sait. Hayat Kaynağı Kur’an Tefsiri. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2012.
• Şimşek, Mehmet Sait. Kur’an’ın Anlaşılmasında İki Mesele. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1991.
• Taberî, Ebu Caʿfer Muhammed bin Cerîr. Câmiü’l-beyân ʿan te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Türcan, Selim. Neshin Problematik Tarihi. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen ʿAlî b. Ahmed b. Muhammed b. ʿAlî en-Nîsâbûrî. el-Vasît fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-mecîd. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcud vd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Yazıcı, Ahmet. “Bakara Sûresi 180. Âyet Üzerindeki Nesih İhtilaflarının Tahlil ve Değerlendirilmesi”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19 (25 Haziran 2021), 71-101. https://doi.org/10.32950/rteuifd.854138
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili Tefsiri. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʿAmr. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı ğavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-ʿArabî, 1407.
• Zeyd, Mustafa. en-Nesh fi’l-Kur’âni’l-Kerîm: dirase, teşriʿiyye, tarihiyye, nakdiyye. 2 Cilt. Mansure: Dârü’l-Vefa, 3. Basım, 1987.