Bilinen Son Mevlid: Karaalizâde Hayyat Ömer Efendi’nin Behcetü’l-Âbidîn’i

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 325 - 356, 31.12.2022

Duygu Kayalık Şahin

https://doi.org/10.33718/tid.1186795

Öz

Hz. Muhammed’in dünyayı teşrifinin ve bu esnada meydana gelen mucizelerin temel alındığı mevlidlerde, Hz. Âmine’nin hamileliği ile Hz. Muhammed’in çocukluğu, hilyesi, nübüvveti, miracı, hicreti ve vefatı gibi konular da işlenmiştir. Şairler, Allah’ın rahmetine ulaşmak, Hz. Muhammed’in şefaatine nail olabilmek, bu dünyada bir yadigâr bırakmak, hayırla anılmak ve mevlidlerini okuyanları da Hz. Muhammed’in aşkıyla irşad etmek gibi çeşitli gayelerle mevlid telif etmişlerdir. Türk İslam edebiyatının en yaygın türlerinden biri, sayıları iki yüze yakın olan mevlidlerdir. Literatürde yer almayan ve çalışmamıza konu teşkil eden mevlidlerden biri Behcetü’l-Âbidîn’dir. Kaynaklarda ismine rastlamadığımız Karaalizâde Hayyat Ömer Efendi tarafından 1417/1996 senesinde Arap harfleriyle ve aruzun “fâilâtün/ fâilâtün/ fâilün” kalıbıyla yazılan Behcetü’l-Âbidîn, mesnevi nazım şeklinde ve 161 beyit hâlinde inşa edilmiştir. Ömer Efendi, Hz. Muhammed’e salavat getirilmesini telkin ettiği vasıta beyitlerinden sonra Arapça salavat virdleri ekleyerek eseri zenginleştirmiştir. Derleme bir mevlid metninden ziyade telif bir mevlid olan ve klasik tarzda tertip edilen Behcetü’l-Âbidîn, varlığı bilinen son mevlid olması bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışmada öncelikle Karallî mahlaslı Ömer Efendi’nin hayatına dair bilgiler derlenerek sunulmuş; Behcetü’l-Âbidîn dil, şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Eserin transkripsiyonlu metni hazırlanarak ilim dünyasına tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam edebiyatı, mevlid, Behcetü’l-Âbidîn, Karaalizâde Hayyat Ömer Efendi., Turkish İslamic Literature, Mawlid, Behcet al-ʿĀbidīn, Qaraalizāde Ḫayyat Omar Efendi.

The Last Known Mawlid: Qaraalizāde Ḫayyat Omar Efendi’s Behcet al-ʿĀbidīn

Öz

In the mawlids, in which the birth of Prophet Muḥammad to the world and the miracles that took place during this time were written subjects such as Āmīna’s pregnancy and Prophet Muḥammad’s childhood, physical and moral characteristics, prophethood, ascension, migration and death were also discussed. Poets have composed mawlids for various purposes such as reaching the mercy of Allāh, attaining the intercession of Prophet Muḥammad, leaving a relic in this world, being remembered with goodness, and burning those who read the mawlid with the love of Prophet Muḥammad. One of the most common types of Turkish-Islamic literature is mawlids. One of the mawlids that is not included in the literature and is the subject of our study is Behcet al-ʿĀbidīn. This work written by Qaraalizāde Ḫayyat Omar Efendi, whose name we cannot find in the sources, in 1417/1996 with Arabic letters and aruz prosody “fâilâtün/ fâilâtün/ fâilün”, was built in the form of masnavi verse and in 161 couplets. Omar Efendi enriched the work by adding Arabic salawat virds after the couplets in which he suggested to bring salawat to Prophet Muḥammad. Behcet al-ʿĀbidīn which is a copyrighted mawlid rather than a compilation text, and arranged in a classical style, is important in terms of being the last mawlid known to exist. In this study, firstly, information about the life of Omar Efendi, who is nicknamed Qarallī, is compiled and presented and Behcet al-ʿĀbidīn has been studied in terms of language, form and content. The transcriptioned text of the work was prepared and brought to the world of science.

Anahtar Kelimeler

Turkish İslamic Literature, Mawlid, Behcet al-ʿĀbidīn, Qaraalizāde Ḫayyat Omar Efendi.

Kaynakça

• Abdülkadir Geylânî, el-Füyûzâtü’r-Rabbâniyyetü. Mısır: Matbaatü Mustafâ, t.s.
• Abdülkadir Geylânî. el-Evradü’ş-şerifiyyetü’l-Kadiriyye. çev. Şeyh Naci. İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 1326.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1422/2001.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Meali. Erişim 10 Ekim 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr /Mushaf.
• İbn Mâce. es-Sünen. nşr. Salih b. Abdülaziz b. Muhammed b. İbrahim Âl eş-Şeyh. Riyad: Darussalam, 1991.
• Köksal, Mehmet Fatih. “Mevlid Türünün Son Örneklerinden: Rüşdî’nin Mevlidü’n-Nebî’si”, KÜLTÜRK 4 (2021), 71-108.
• Köksal, Mehmet Fatih. Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Kütük, Rıfat. “Fetih Öncesinde Yazılmış Bir Mevlid: Ayasofya Müezzini Kemâl’in Mevlidü’n-Nebî’si”. CÜ Sosyal Bilimler Dergisi 40/1 (2016), 27-95.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc. Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki. Beyrut: Dâru İhyâü’t-Türâsî’l-Arabiyyi, ts.
• Tirmizî, Ebu İsa Muhammed ibn İsa. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1975.
• Yekbaş, Hakan. Türk Edebiyatında Hz. Ali ve Hz. Fâtıma Mevlidleri. Ankara: Asitan Kitap, 2012.