Classification of Sciences in al-Shahrazūrī

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 29 - 44, 30.06.2023

Adem Evmeş

https://doi.org/10.33718/tid.1265195

Öz

Shams al-Dīn Muhammad b. Mahmūd al-Shahrazūrī (d. 687/after 1288), one of the significant representatives of the illumination philosophy tradition, was born in Shahrazūr which is located between Erbīl and Hamadān. al-Shahrazūrī about whose life we have limited information not only wrote glosses for the works by Shihāb al-Dīn al-Suhrawardī al-Maqtūl (d. 587/1191). He also wrote independent works. Giving place to logic, physics and metaphysics subjects in his works, al-Shahrazūrī handled classification of sciences. The classification by al-Shahrazūrī who based philosophy on ontology depending on existence and verbs (actions) included the impacts of primarily Ibn Sīnā and al-Suhrawardī. The impacts of Ibn Sīnā’s (d. 428/1037) epistle entitled Risāla fī aqsāmal-ʽulūm al-ʽaqliyya which was related to philosophical and rational sciences were particularly obvious. No study has so far been conducted in relation with classification of sciences by al-Shahrazūrī who used “the divine tree motif” within the tradition of classification of sciences in Islamic thought. This paper aims to review and evaluate classification of sciences in the works by al-Shahrazūrī who discussed sciences depending on the tradition of classification of sciences in Islamic thought.

Anahtar Kelimeler

Logic, al-Shahrazūrī, Classification of Sciences, Ibn Sīnā, Rational Sciences

Şehrezûrî’de İlimler Tasnifi

Öz

İşrâkî felsefe geleneğinin önemli temsilcilerinden olan Şemsüddîn Muhammed b. Mahmûd eş-Şehrezûrî (ö. 687/1288’den sonra), Erbil ve Hemedan arasında yer alan Şehrezûr’da dünyaya gelmiştir. Hayatı hakkında sınırlı bilgilere sahip olduğumuz Şehrezûrî, Şihâbüddîn es-Sühreverdî el-Maktûl’ün (ö. 587/1191) eserlerine şerh yazmasının yanında müstakil eserler de kaleme almıştır. Eserlerinde mantık, fizik, metafizik konularına yer veren Şehrezûrî, ilimler tasnifini de ele almıştır. Felsefeyi varlık ve fiillere (eylem) bağlı olarak varlık felsefesi (ontoloji) üzerinden temellendiren Şehrezûrî’nin yapmış olduğu tasnifte İbn Sînâ başta olmak üzere Sühreverdî’nin etkileri de görülmektedir. Özellikle İbn Sînâ’nın (öl.428/1037) felsefî ve aklî ilimlere ilişkin yazdığı Risâle fî aķsâmi’l-‘ulûmi’l-‘aķliyye adıyla bilinen risâlesinin etkileri açıkça görülmektedir. İslâm düşüncesinde ilimler tasnifi geleneği içinde “ilahi ağaç motifini” kullanan Şehrezûrî’nin ilimler tasnifi ile ilgili şimdiye kadar bir çalışma yapılmamıştır. Bu makale İslâm düşüncesinde önemli bir yere sahip olan Şehrezûrî’nin ilimler tasnifiyle ilgili görşlerini incelemeyi ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Şehrezûrî, İlimler Tasnifi, İbn Sînâ, Aklî İlimler.

Kaynakça

• Akkanat, Hasan. “İbn Sina’nın Akli Bilimlerin Bölümleri Adlı Risalesinin Çeviri ve İncelemesi”. Dini Araştırmalar 11/31 (2008), 195-234.
• Akyol, Aygün. Şehrezûrî Metafiziği. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Altaş, Eşref. Fahreddin er-Râzî’nin İbn Sînâ Yorumu Ve Eleştirisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Basım, 2015.
• Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin İlimler Ansiklopedisi: Câmi’u’l-ulûm ya da Hadâiku’l-envâr”. İlimleri Sınıflandırmak. ed. Müstakim Arıcı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Apaydın, Yasin. “Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin (v. 1145/1732) İlimlere Bakışı: Tertîbü’l-‘Ulûm Bağlamında Bir İnceleme”. Bilimname 2018/36 (2018), 189-212.
• Arıcı, Müstakim. “Temel Problemler Ekseninde Tasnîfü’l-ulûm ve Enmûzecü’l-ulûm Literatürleri”. İlimleri Sınıflandırmak. ed. Müstakim Arıcı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Bakar, Osman. İslam Düşüncesinde İlimlerin Tasnifi. çev. Ahmet Çapku. İstanbul: İnsan Yayınları, 5. Basım, 2020.
• Bayrakdar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Brumberg-Chaumont, Julie. “Orta Çağlarda Eski Mantık Mirası”. çev. Ahmet Kayacık. Mantık Araştırmaları Dergisi 1/2 (2019), 93-114.
• Cihan, Ahmet Kamil - Yalın, Salih. “Mehmed Emin Şirvânî ve e-Fevâidü’l-Hâkâniyye’si Üzerine”. İlimleri Sınıflandırmak. ed. Müstakim Arıcı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Çapak, İbrahim. Stoa Mantığı Ve Fârâbi’ye Etkisi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2011.
• İbn Sînâ, Ebû Alî. Mantığa Giriş. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013.
• İbn Sînâ, Ebu Ali. Manṭıḳu’l-Meşriḳıyye. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2011.
• Kaplangöz, Zahit . “Vazʿ İlminin Bilim Tasnifindeki Yerinin Tespiti”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 / 1 (Mart 2023): 180-202.
• Kaya,Mahmut. İslam Kaynakları Işığında Aristoteles ve Felsefesi. İstanbul: EkinYayınları,1983.
• Kaya, M. Cüneyd. “İbn Sînâ’nın Kitâbu aķsâmi’l-ĥikme ve tafśîlihâ’sı: Tahkik veTercüme”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 3/1 (2020), 1-40.
• Köroğlu, Burhan. “Şehrezûrî”. 38/462-466. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2010.
• Sühreverdî, Şihabeddin. el-Meşâriʿ ve’l-muṭâraḥât. thk. Maksud Muhammedî - Eşref Ali Pûr. Müessese-i İran, 1385.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Hikmeti’l-İşrâk Şerhi. çev. Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Nüzhetü’l-ervâh. çev. Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2015.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Resâ’ilü’ş-Şecereti’l-ilâhiyye fî ’ulûmi’l-hakâ’iki’r-rabbâniyye. thk. Necefkulî Habîbî. 3 Cilt. Tahran: Müessese-i Pijuheş-i Hikmet ve Felsefe-i İran, 1373.
• Şehrezûrî, Şemsüddîn. Şerhu Hikmetil-İşrâk. thk. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyih - Tevfiîk Alî Vehbe. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-sekafeti’d-diniyye, 2012.
• Türker, Ömer. “İslam Düşüncesinde İlimler Tasnifi”. Sosyoloji Dergisi 3/22 (2011), 533-556.
• Yalın, Salih. “Şehrezûrî’de Aile Ahlâkı”. Bilimname 17/2 (2009), 229-243.