Halk Dilinde Müştehir Bir Hadis: ‘Rızkın Onda Dokuzu Ticarettedir.’

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 137 - 161, 30.06.2023

Halil İbrahim Doğan

https://doi.org/10.33718/tid.1281703

Öz

Bir insanın hayatının hemen her yönüyle ilgili Hz. Peygamber’in hadislerini bulmak mümkündür. Çünkü hadisler, Kur’an’ı tebliğ edip açıklayarak tatbik eden Rasûlullah’ın yaşantısının bizlere ulaşmış sözlü hâlidir. Bazı konu(lar)daki hadis/ler, sıhhatine dikkat edilmeden ona/onlara gösterilen ilgi ve istekle birlikte halk arasında yayılmıştır. Bu tür hadislerden biri de çalışmanın konusu olan ticaret hakkındaki “Rızkın onda dokuzu ticarettedir. Kalan kısmı ise hayvancılıktadır.” rivayetidir. Araştırmanın amacı, insanların arasında müştehir olan ve ticaretin üstünlüğünü hadise dayandırmak için kullanılan bu hadisin kaynağını ve sıhhatini tespit etmektir. Hakkında herhangi bir çalışma bulunmayan ve insanların arasında sıkça zikredilen bu rivayetin incelenmesi, araştırmanın önemini ortaya çıkarmaktadır. Nitekim girişte rızık ve ticaret konusuna temas ettikten sonra meşhûr ve müştehir kavramlarına yer verilmiş, akabinde nitel araştırma yöntemlerinden dokümantasyon metodu kullanılarak başta hadis olmak üzere elimizde bulunan İslâmî ilimlerle ilgili eserler taranarak rivayetin tarikleri belirlenmiş ve incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda “Rızkın onda dokuzu ticarettedir.” hadisinin Kütüb-i Sitte ve diğer temel hadis kaynaklarımızda tahrîc edilmediği görülmüştür. Bunun yerine bazı konularda telif edilen hadisle alakalı birkaç eserde senedli olarak nakledilen rivayetin daha ziyade çeşitli alanlardaki (sözlük, hadis şerhi, fıkıh vb.) kitaplarda isnadı olmadan rivayet edildiği tespit edilmiştir. Ancak hadisin zevâid, fihrist gibi çalışmalar sayesinde günümüze ulaşmayan bazı hadis kitaplarında nakledildiğine de işaret etmek gerekmektedir. Fakat bütün bu araştırmanın sonunda hadisin zayıf olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Müştehir Hadis, Halk, Ticaret, Rızık

A Mushtahir Hadith in Public Language: ‘Nine Out of Ten of the Sustenance is in Trade.’

Öz

It is possible to find the Prophet's hadiths on almost every aspect of a person's life. Because hadiths are the verbal version of the life of the Messenger of Allah, who communicated and explained the Qur'an and practiced it. Hadith/s on some subject(s) have spread among the people due to the interest and enthusiasm shown in him/them without paying attention to their authenticity. One of such hadiths is the one about trade, which is the subject of this study: " Nine out of ten of the sustenance is in trade. The rest is in animal husbandry." The aim of this study is to determine the source and authenticity of this hadith, which is popular among people and used to base the superiority of trade on hadith. The study of this narration, which has not been studied and is frequently mentioned among the people, reveals the importance of this research. As a matter of fact, after touching on the subject of sustenance and trade in the introduction, the concepts of mashur and mushtahir were included, and then, using the documentation method, one of the qualitative research methods, the narrators of the narration were identified and analyzed by scanning the works related to Islamic sciences, especially hadith. As a result of the research, it was seen that the hadith " Nine out of ten of the sustenance is in trade." was not narrated in the al-Kutub al-Sitta and other main hadith sources. Instead, it was found that the narration, which was narrated with isnad in a few hadith-related works on some subjects, was narrated without isnad in books in various fields (dictionary, hadith commentary, fiqh, etc.). However, it should be pointed out that the hadith is reported in some hadith books that have not survived thanks to studies such as al-zawāid and index. But at the end of all this research, it is possible to say that the hadith is weak.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Mushtahir Hadith, Public, Trade, Sustenance

Kaynakça

• Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekir es-San‘ânî. el-Musannef -Ma‘mer b. Râşid’in el-Câmi‘i ile birlikte-. thk. Habîburrahman el-A‘zamî. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1983.
• Abdülbâkî, Muhammed Fu‘âd. el-Mu‘cemu’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1364.
• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Muhammed. Keşfu’l-hafâ’ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amma’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs. thk. Ahmed el-Kallâş. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2012.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 52 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Ali b. Sultan Muhammed. Şerhu Şerhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahâti ehli’l-eser -İbn Hacer el-Askalânî’nin Nüzhetü’n-nazar’ı ile birlikte-. thk. Muhammed Nizâr Temîm-Heysem Nizâr Temîm. Beyrut: Dâru’l-Erkâm, 1994.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ’ Mahmûd b. Abdullah el-Hüseynî. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsiri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. thk. Mâhir Habbûş vd. 30 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2015.
• Apaydın, H. Yunus. “Meşhur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/368-371. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Arslan, Abdurrahman. Hadislerde Ticari Ahlak. Isparta: Isparta Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Asmaî, Ebû Sa‘îd Abdülmelik b. Karîb. Kitâbu’l-İbil. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Dımaşk: Dâru’l-Beşâir, 1. Basım, 2003.
• Atan, Coşkun Can. “Meslek Ahlakı ve Sosyal Sorumluluk”. İş Ahlakı Dergisi 1/1 (Mayıs 2008), 99-121.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2015.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. ‘Umdetu’l-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2001.
• Azîzî, Ali b. Ahmed b. Nûrüddîn b. Muhammed b. İbrâhîm el-Bulâkî. es-Sirâcu’l-münîr Şerhu’l-Câmi‘i’s-sagîr min ehâdîsi’l-beşîri’n-nezîr. 4 Cilt. y.y.: y.y., ts.
• Bayraktutar, Muammer. “Ticâret Ahlâkı”. Bireysel ve Sosyal Hayatta Hadis I. ed. Ahmed Yıldırım vd. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 1. Basım, 2019.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin. el-Câmi‘ li-şu‘abi’l-îmân. thk. Abdul‘alî Abdulhumeyd Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 2003.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn. el-Medhal ilâ ‘ilmi’s-sünen. thk. Muhammed Avvâme. 2 Cilt. Cidde-Medine: Dâru’l-Minhâc-Dâru’l-Yüsr, 1. Basım, 2016.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn. es-Sünenü’l-kebîr. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 25 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1. Basım, 2013.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr. el-Bahru’z-zehhâr el-ma‘rûf bi-Müsnedi’l-Bezzâr. thk. Mahfûzurrahmân Zeynullah vd. 18 Cilt. Beyrut-Medine: Müessesetü’l-Ulûmi’l-Kur’ân Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1. Basım, 1988.
• Bişr b. Matar ed-Dekkâk, Ebû Ahmed el-Vâsitî. el-Hadîs.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Beyrut: er-Risâletü’l-İlmiyye, 1. Basım, 2011.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Muhammed b. Sâlih b. Muhammed ed-Dubâsî. 11 Cilt. Riyad: en-Nâşiru’l-Mütemeyyin, 1. Basım, 2019.
• Buladı, Kerim. “Kur’an ve Hadislerde Ticaret”. Diyanet İlmi Dergi 40/1 (Mart 2004), 63-90.
• Bûsîrî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebû Bekir. İthâfü’l-hıyere bi-zevâ’idi’l-mesânîdi’l-‘aşere. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrâhîm vd. 9 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1. Basım, 1999.
• Cevâlikî, Ebû Sehl Ahmed b. Muhammed. Ehâdîsu İbni’d-Düreys ve Ebî Bekr el-Eyyâmî. Şam: Zahiriyye Kütüphanesi, 3772, 177-192.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcü’l-luga ve sıhahi’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgaffûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlim li’l-Malâyîn, 4. Basım, 1987.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ticaret (Ticaret Ahlakı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/144-147. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Çelik, Fatih. Hadislerde Ticaret Ahlakı. İzmir: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Çoşkun, Ahmet. “Rızık Elde Etmede ‘Kesb’in Rolü ve Önemi”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1996), 9-22.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Müsnedü’d-Dârimî (Sünenü’d-Dârimî). thk. Hüseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 1. Basım, 2000.
• Deylemî, Ebû Şücâ‘ Şîrûye b. Şehredâr. el-Firdevs bi-me’sûri’l-hitâb. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1986.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Risâletu Ebî Dâvud ilâ ehl-i Mekke fî vasfî Sünenihî. ed. Muhammed Lütfî es-Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1405.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. thk. Şuayb el-Arnaût-Muhammed Kâmil Karâbellî. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2009.
• Ebû Ubeyd, el-Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbu Garîbi’l-hadîs. thk. Hüseyn Muhammed Muhammed Şeref. 6 Cilt. Kahire: el-Hey’etü’l-Âmme li-Şu’ûni’l-Matâbii’l-Âmiriyye, 1. Basım, 1984.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Ya‘lâ el-Mevsılî. thk. Hüseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 16 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Memûn, 2. Basım, 1990.
• Ebü’ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed el-İsfahânî. Kitâbu’l-‘Azame. thk. Rıdâullah b. Muhammed İdrîs el-Mübârekfûrî. 5 Cilt. Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1. Basım, 1987.
• Ertürk, Mustafa. “Hüşeym b. Beşîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/64. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed et-Tûsî. İhyâ’u ‘ulûmi’d-dîn. thk. el-Lecnetü’l-İlmiyye bi-Merkezi Dâri’l-Minhâc. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mihhâc, 1. Basım, 2011.
• Gölcük, Şerafettin. “Rızık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/73-74. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Güler, Zekeriya. 40 Hadiste İş ve Ticaret Ahlakı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Basım, 2022.
• Güneş, Cengiz. “Kur’ân’da Ticaretin Uhrevî Boyutu”. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (2019), 101-124.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. Ma‘rifetu ‘ulûmi’l-hadîs ve kemmiyyeti ecnâsihî. thk. Ahmed b. Fâris es-Selûm. Riyad: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2003.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Müstedrek ‘ala’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ’. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2002.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. el-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye. ed. Hasen Abdülmun‘im Şilbî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2013.
• Humeydî, Ebû Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr. Müsnedü’l-Humeydî. thk. Hüseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 2 Cilt. Dımaşk: Dâru’s-Sakâ’, 1. Basım, 1996.
• Iclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdullah. Târîhu’s-sikât. thk. Abdulmu‘tî Emîn Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1984.
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Abdurrahim b. el-Hüseyin. el-Muğnî ‘an hamli’l-esfâr fi’l-esfâr fî tahrîci mâ fi’l-İhyâ’ mine’l-ahbâr. thk. Ebû Muhammed Eşref b. Abdulmaksûd. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü Dâri’t-Taberiyye, 1. Basım, 1995.
• İbn Abdülberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah en-Nemerî. el-İstizkâr el-Câmi‘ li-mezâhibi fukahâ’i’l-emsâr ve ‘ulemâ’i’l-aktâr fîmâ tezammenehü’l-Muvatta’ min me‘âni’r-re’y ve’l-âsâr. thk. Abdulmu‘tî Emîn Kal‘acî. 30 Cilt. Dımaşk-Halep: Dâru Kuteybe-Dâru’l-Va‘y, 1. Basım, 1993.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî du‘afâ’i’r-ricâl. thk. Mâzin es-Sersâvî. 10 Cilt. Beyrut: Mektebetü’r-Rüşd, 2012.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. Kitâbu’l-Cerh ve’t-ta‘dîl. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Mu‘allimî el-Yemânî. 9 Cilt. Haydarâbâd: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1. Basım, 1941.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed el-Kûfî. el-Musannef. thk. Muhammed Avvâme. 26 Cilt. Cidde-Dımaşk: Dâru’l-Kıble-Müessesetü Ulûmi’l-Kur’ân, 1. Basım, 2006.
• İbn Ebü’d-Dünyâ, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed el-Bağdâdî. Islâhu’l-mâl. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ’. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekafiyye, 1. Basım, 1993.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed el-Kazvînî. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luga. thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. el-Garâ’ibü’l-mültekata min Müsnedi’l-firdevs el-müsemmâ Zahru’l-firdevs. thk. İrfân Süfyân vd. 8 Cilt. Dubai: Dâru’l-Birr, 1. Basım, 2016.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. el-Metâlibü’l-‘âliye bi-zevâ’idi’l-mesânîdi’s-semâniye. thk. Sa‘d b. Nâsır b. Abdül‘azîz eş-Şeserî. 19 Cilt. Riyad: Dâru’l-Âsıme-Dâru’l-Gays, 1. Basım, 1998.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. Şerhu’n-Nuhbe Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser. thk. Nûreddîn Itr. Karaçi: Mektebetü’l-Büşrâ, 1. Basım, 2011.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. thk. İbrâhîm ez-Zeybek-Âdil Mürşid. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2009.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 2 Cilt. Riyad: Dâru’s-Sumay‘î, 1. Basım, 2000.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbu’s-Sikât. thk. Muhammed Abdürreşîd. 10 Cilt. Haydarabad: Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1. Basım, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer. İhtisâru ‘ulûmi’l-hadîs -Ahmed Muhammed Şâkir’in el-Bâ‘isu’l-hasîs’i ile birlikte-. thk. Fâzıl Mahmûd Avz. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1. Basım, 2015.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 3. Basım, 1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-‘Âlemiyye, 1. Basım., 2009.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem el-Mısrî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî. Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2012.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Se‘âdât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser. thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Tâhir Ahmed ez-Zâvî. 5 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1963.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. ‘Ulûmu’l-hadîs. thk. Nûreddîn Itr. Beyrut-Dımaşk: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır-Dâru’l-Fikr, 2012.
• Karadâvî, Yusuf. Devru’l-kıyem ve’l-ahlâk fi’l-iktisâdi’l-İslâmiyye. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1. Basım, 1995.
• Köse, Saffet. İslâm İş ve Ticaret Ahlâkı. İstanbul: İGİAD Yayınları, 3. Basım, 2007.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah b. Mâlik el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Muhammed Fu’âd Abdülbâkî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, 1995.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Basrî. el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhı mezhebi’l-imâm eş-Şâfi‘î (Şerhu Muhtasari’l-Müzenî). thk. Ali Muhammed Muavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 18 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1994.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Abdurrahman. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâ’i’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1988.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcul‘ârifîn. el-Yevâkıt ve’d-dürer şerhu Şerhi Nuhbeti’l-fiker. thk. Ebû Abdullah Rebî‘ b. Muhammed es-Suûdî. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1999.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcü‘ârifîn. et-Teysîr bi-şerhî’l-Câmi‘i’s-sagîr. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-İmâm eş-Şâfiî, 1. Basım, 1988.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâcü‘ârifîn. Feyzu’l-kadîr Şerhu’l-Câmi‘i’s-sagir min ehâdîsi’l-beşîri’n-nezîr. thk. Ahmed Abdusselâm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2001.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fu’âd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1. Basım, 1991.
• Müttakî el-Hindî, Alâ’üddîn Ali b. Hüsâmüddîn. Kenzu’l-‘ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef‘âl. thk. Bekrî Hayyânî-Saffet es-Sakâ. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Kitâbu’s-Süneni’l-kübrâ. thk. Hasen Abdülmun‘im Şilbî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• Nesâi, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü’n-Nesâ’î -Suyûtî’nin Şerh’i ve İmam en-Nedvî’nin Hâşiye’si ile birlikte-. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 4. Basım, 2012.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. İrşâdu tullâbi’l-hakâik. çev. Muhammed Enes Topgül-Ömer Faruk Maden. İstanbul: YEK Yayınları, 1. Basım., 2021.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Kitâbu’l-Mecmû‘ Şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî. thk. Muhammed Necîb el-Mutîî. 23 Cilt. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, 1980.
• Oral, Murat. “Ticaret Kavramı Bağlamında Kur’ân’da Uhrevî Ticaret”. Antakiyat/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/1 (2021), 145-173.
• Özafşar vd., Mehmet Emin (ed.). Hadislerle İslam. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Basım, 2020.
• Özdemir, Ahmet. “Ticaret-Ahlak İlişkisi Bağlamında Hz. Peygamber Tarafından Yasaklanan Bazı Alışveriş Türleri”. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Kongresi. ed. İbrahim Halil Sugözü. 400-407. Elazığ: Asos Yayınevi, 2019.
• Özkan, Halit. “Süyûtî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/188-198. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Polat, Selahattin. Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri. Ankara: TDV Yayınları, 2. Basım, 2010.
• Sağlam, İbrahim. Müştehir Hadisler. Ankara: TDV Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Sa‘îd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Horasânî. Kitâbu’s-Sünen. thk. Habîburrahman el-A‘zamî. 2 Cilt. Bombay: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1. Basım, 1982.
• Sa‘îd b. Mansûr, Ebû Osmân el-Horasânî. Sünenü Sa‘îd b. Mansûr. thk. Sa‘d b. Abdullah b. Abdül‘azîz. 8 Cilt. Riyad: Dâru’s-Sumay‘î, 1. Basım, 1997.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Keşf ve’l-beyân ‘an tefsîri’l-Kur’ân. thk. Hâlid b. Avn el-Anzî. 33 Cilt. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1. Basım, 2015.
• San‘ânî, Ebû İbrâhîm Muhammed b. İsmâîl. et-Tenvîr Şerhu’l-Câmi‘i’s-sagîr. thk. Muhammed İshâk Muhammed İbrâhîm. 11 Cilt. Riyad: Mektebetü Dâri’s-Selâm, 1. Basım, 2011.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman. el-Makâsıdu’l-hasene fî beyâni kesîr mine’l-ehâdîsi’l-müştehire ‘ale’l-elsine. thk. Muhammed Osmân el-Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 2008.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekir. ed-Dürerü’l-müntesire fi’l-ehâdîsi’l-müştehire. thk. Muhammed b. Lütfî es-Sabbâğ. Riyad: Imâdetü Şuûni’l-Mektebât, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekir el-Hudayrî. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî -Ahmed b. Ahmed b. el-‘Acemî’nin Şerh’i ile birlikte-. thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Cidde-Medine: Dâru’l-Minhac-Dâru’l-Yüsr, 1. Basım, 2016.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekr. Cem‘u’l-cevâmi‘ el-ma‘rûf bi’l-Câmi‘i’l-kebîr. thk. Muhtâr İbrâhîm el-Hâic vd. 25 Cilt. Kahire: el-Ezherü’ş-Şerîf, 1. Basım, 2005.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekr. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-tefsîr bi’l-me’sûr. thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî vd. 17 Cilt. Kahire: Merkezü Hicr li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2003.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-Câmi‘u’s-sagîr fî ehâdîsi’l-beşîri’n-nezîr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2004.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahman b. Ebû Bekr. el-Le’âli’l-masnû‘a fî ehâdîsi’l-mevzû‘a. thk. Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed b. Uveyde. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-evsat. thk. Târık b. Avdullah b. Muhammed-Abdülmuhsin b. İbrâhîm el-Hüseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, 1. Basım, 1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-kebîr. thk. Hamdî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1. Basım, 1983.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd. Müsnedü Ebî Dâvud et-Tayâlisî. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1. Basım, 1999.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmi’u’s-sahîh (Sünenü’t-Tirmizî). thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Mustafa Hüseyn ez-Zehebî. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2010.
• Uğur, Mücteba. “Firdevsü’l-Ahbâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/129-131. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Yahyâ b. Ma‘în, Ebû Zekeriyyâ el-Mürrî. et-Târîh. thk. Ahmed Muhammed Nûrseyf. 4 Cilt. Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlim ve İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1979.
• Yargı, Mehmet Ali. Meşhur Sünnetin Dindeki Yeri. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2009.
• Yavuz, Adil. Sehavi (902/1496) ve el-Mekasıdu’l-Hasene Adlı Eserinin Tenkid ve Tahlili. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1993.
• Yıldız, Abdullah. Rızık -Hikmet Penceresinden Kavramsal Bir Yaklaşım-. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. Basım, 2021.
• Yüksel, Ahmet Turan. “Bir Tacir Olarak Hz. Peygamber”. Diyanet İlmi Dergi -Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) Özel Sayı-, 137-148.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Mîzânu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Muhammed Rıdvân Arkûsî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1. Basım, 2009.
• Zehebî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. thk. Şuayb el-Arnaût vd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1984.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer el-Hârizmî. el-Fâ’ik fî garîbi’l-hadîs. thk. Ali Muhammed el-Becâvî-Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.