The Effect of Qirāat’s Differences on Waqf-Ebtidā (In the Context of Changing Waqf Locations)

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 31 - 52, 31.12.2023

Alaaddin Salihoğlu

https://doi.org/10.33718/tid.1357483

Cited By: 1

Öz

The science of waqf-ebtedā, which is considered one of the most important topics in the science of tajweed, is a branch of science that is directly related to the meanings of the Qur’ān on the one hand and its recitation (telāwa) on the other. And because the science of readings (qirāats) deals with the different Quranic readings and has an impact on the interpretation of the Qur’ān, we can say that there is a close link between the science of waqf and qirāats. Thus, revealing the meaning in accordance with Allah's will in the verse, determining the religious and fiqh provisions by interpreting the verses authentically, and reflecting these issues in the recitation is only possible by evaluating these two sciences together. In this study, first of all, the relationship between the science of qirāats and the science of waqf-ebtedā is emphasized. Then, information is given about the methods followed in determining the places of waqf-ebtedā. Again, under this heading, some concepts and terms related to the subject are included. Then, the effect of qirāat aspects on waqf-ebtedā was discussed and examined in three categories. The first of these is that qirāats differences do not affect the waqf places, the second is that they change the degree of waqf places, and the third is that they change the location of waqf places. The study focused on the third category, which is the main subject of the research, and aimed to explain the issue with explanatory examples. In terms of method, comparison and screening methods were used.

Anahtar Kelimeler

Qur’anic Recitation, Aspects of Qirāats, al-Waqf and al-ebtedā, Type of waqf, Place of waqf.

Kırâat İhtilaflarının Vakf-İbtidâya Etkisi (Vakf Yerlerinin Değişmesi Bağlamında)

Öz

Müdevven Kur’ân ilimlerinden tecvid ilminin mühim rükünlerinden biri kabul edilen vakf-ibtidâ, doğrudan Kur’ân’ın manası ve tilâvetiyle ilgili bir ilim dalı olması nedeniyle farklı okuyuşları konu edinen ve Kur’ân’ın yorumuna etkisi olan kırâat ilmi ile yakından ilişkilidir. Nitekim âyetlerin irâbının doğru yapılabilmesi, âyette Allah’ın muradına uygun mananın ortaya çıkarılması, âyetlerin sahih bir şekilde tefsir edilerek itikâdî ve fıkhî hükümlerin tespit edilmesi ve bu hususların tilâvete yansıtılması ancak bu iki ilmin birlikte değerlendirilmesiyle mümkündür. Bu çalışmada, öncelikle kırâat ilminin vakf-ibtidâ ile ilişkisi üzerinde durulmuştur. Daha sonra vakf-ibtidâ yerlerinin belirlenmesinde takip edilen yöntemler hakkında bilgi verilmiştir. Bununla birlikte bu başlık altında kırâat imamlarının konuyla ilgili belli tercihlerinden bahsedilmiştir. Ardından kırâat vecihlerinin vakf-ibtidâya etkisi ele alınmış ve üç başlıkta incelenmiştir. Bunların birincisi kırâat farklılıklarının vakf yerlerine etki etmemesi, ikincisi vakf yerlerinin derecesini değiştirmesi ve üçüncüsü de vakf yerlerinin mahallini değiştirmesidir. Çalışmada araştırmanın ana konusunu teşkil eden üçüncü başlık üzerinde yoğunlaşılmış ve meselenin açıklayıcı örneklerle anlaşılır olması hedeflenmiştir. Yöntem açısından mukayese ve tarama metodu kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân-ı Kerim Okuma ve Kırâat İlmi, Kırâat vecihleri, Vakf-ibtidâ, Vakf derecesi, Vakf mahalli.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Aklan, Kenan. Kıraat Farklılıklarının Vakf ve İbtidâya Etkisi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Bennâ, Ahmed b. Muhammed. İtḥâfü fużalâʾi’l-beşer bi’l-ḳırâʾâti’l-erbaʿate ʿaşer. thk. Şabân M. İsmâîl. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1. Basım, 1987.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn. el-Câmiʿu li-şuʿabi’l-îmân. thk. Abdulali Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 2003.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Abdullāh b. Ömer. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. thk. M. Abdurrahmân el-Maraşli. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Bostan, Osman. “Mukaddimetü’l-Cezerî’nin Muhtevası ve Metodu”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54 (2023), 185-212.
• Ca‘berî, Burhânüddîn İbrâhîm b. Ömer. Vaṣfü’l-ihtidâʾ fi’l-vaḳfi ve’l-ibtidâʾ. thk. Nevvâf el-Hârisî. Riyad: Câmiatü’l-İmam Muhammed b. Suud, Külliyyetü’d-Dave ve Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 1427.
• Cemel, Abdurrahmân. “Eseru İhtilâfi’l-Kırâati’l-Kurâniyye fi’l-Vakfi ve’l-İbtidâ fi Kitâbi’llâh”. Mecelletü Câmiati’n-Necâh li’l-Ebhâs 18/1 (2004), 285-308.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd. el-Müktefâ fi’l-vaḳfi ve’l-ibtidâʾ. thk. Cemâl M. Şeref. 1 Cilt. Tanta: Dâru’s-Sahâbe, 1. Basım, 2006.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd. Şerḥu’l-manẓûmeti’l-ḫāḳāniyye. thk. Gâzî el-Umerî. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Külliyyetü’d-Dave ve Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 1419.
• Ebû Ali el-Fârisî, Hasen b. Ahmed. el-Ḥücce fî ʿileli’l-ḳırâʾati’s-sebʿ. thk. Âdil el-Mevcûd vd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2007.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Baḥrü’l-muḥîṭ. thk. Sıdkî Cemîl. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 2010. Gökdemir, Ahmet. “İbnü’l-Cevzî’nin Vakf Yapılmaması Gereken Yerlere Dair Görüşlerinin Kaynağı: İbnü’l-Enbârî”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/2 (2018), 19-34.
• Hadîd, Muhammed Tevfik. Muʿcemü muṣannefâti’l-vaḳfi ve’l-ibtidâ. 6 Cilt. Riyad: Merkezü Tefsîr li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 1. Basım, 2016.
• İbn Akîle, Muhammed b. Ahmed el-Mekkî. ez-Ziyâde ve’l-iḥsân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Merkezü’l-Buhûs ve’d-Dirâsât. 10 Cilt. Şârika: Câmi‘atü’ş-Şârika, 1. Basım, 2006.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1. Basım, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib el-Endelüsî. el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdüsselâm Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2001.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr. Zâdü’l-meʿâd fî hedyi ḫayri’l-ʿibâd. thk. Şuayb Arnavut. 6 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1998.
• İbn Zencele, Ebû Zür‘a Abdurrahman b. Muhammed. el-Ḥücce fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ. thk. Sa‘îd el-Efgânî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Müncidü’l-muḳriʾîn ve mürşidü’ṭ-ṭālibîn. thk. Ali Muhammed el-Umrân. Mekke: Dâru ‘Âlemi’l-Fevâ’id, 1417.
• İbnü’l-Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Kâsım b. Muhammed. Kitâbü Îżâḥi’l-vaḳf ve’l-ibtidâʾ. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. 2 Cilt. Dımaşk: Mecme‘u’l-Lugati’l-‘Arabiyye, 1. Basım, 1971.
• İbnü’l-Ğazzâl, Ali b. Ahmed. el-Vaḳf ve’l-ibtidâʾ. thk. Tâhir Muhammed el-Hems. Dımaşk: Câmiatü Dımaşk, Kısmü’l-Âdâb, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Kara, Mehmet. “İbnü’l-Cezerî’nin Vakf-İbtidâ İlmine Yaklaşımı”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2018), 55-79.
• Karagöz, Mustafa. “Uzak Bir Mananın Ayetlerdeki Vakf Yerine Etkisi, A‘râf Sûresi’nin 188. Ayeti Örneği”. Bilimname Düşünce Platformu 34/2 (2017), 31-96.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr. Leṭāʾifü’l-işârât li-fünûni’l-ḳırâʾât. thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye. Medine: Kral Fehd Mushaf Basım Kurumu, 1. Basım, 1434.
• Kayahan, Veli. “Vakf ve İbtidâ İlmi ve Kur’ân Tefsirindeki Yeri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2006), 299-341.
• Kaysî, Mekkî b. Ebî Tâlib. el-Keşf ʿan vücûhi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ ve ʿilelihâ ve ḥucecihâ. thk. Muhyiddin Ramadan. 2 Cilt. Dımaşk: Mecme‘u’l-Lugati’l-‘Arabiyye, 1. Basım, 1974.
• Koyuncu, Recep. “Vakf-İbtidânın Ayetlerin Anlaşılmasındaki Rolü”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 15/1 (2015), 163-188.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2006.
• Mâlekî, Ahmed b. Abdünnûr. Raṣfü’l-mebânî fî şerḥi ḥurûfi’l-meʿânî. thk. Ahmed M. el-Harrât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 3. Basım, 2002.
• Maşalı, Mehmet Emin. Tarihi ve Temel Meseleleriyle Kıraat İlmi. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed. Kitâbü’l-Ḳaṭʿ ve’l-iʾtinâf. thk. Abdurrahman b. İbrahim el-Matrûdî. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1. Basım, 1992.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakāiku’t-Te’vîl. thk. Seyyid Zekeriyyâ. Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, ts.
• Safâkısî, Ali b. Muhammed. Tenbîhü’l-ġâfilîn. thk. Muhammed eş-Şâzelî. Tunus: el-Mektebetü’l-Kur’âniyye, 1. Basım, 1974.
• Salihoğlu, Alaaddin. “Mağrib ve Kuzey Afrika Mushaflarında Takip Edilen İmam Hebtî’nin (ö. 930/1523) Vakf Sistemi ve Vakf-İbtidâ İlmindeki Yeri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54 (2023), 237-260.
• Secâvendî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Tayfûr. ʿİlelü’l-vuḳûf (el-Vaḳfü ve’l-ibtidâʾü’l-kebîr). thk. Muhammed b. Abdillah el-Îdî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 2006.
• Sehâvî, Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-vaṣîd fî şerḥi’l-ḳaṣîd. thk. Mevlây Muhammed el-İdrîsî. 4 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 2002.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kūb Yûsuf b. Ebî Bekr. Miftâḥu’l-ʿulûm. thk. Abdülhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2000.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Merkezü’d-Dirâsâti’l-Kurâniyye. Medine: Kral Fehd Mushaf Basım Kurumu, 1426.
• Şenkîtî, Mahmûd. Eseru’l-Kırâat fi’l-Vakfi ve’l-İbtidâ. Riyad: Dâru’t-Tedmüriyye, 1. Basım, 2013.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah et-Türkî. Kahire: Dâru Hecer, 1. Basım, 2001.
• Tayyâr, Müsâ’id b. Süleyman. Vuḳûfu’l-Ḳurʾân ve es̱eruhâ fi’t-tefsîr. Medine: Mucemme’u’l-Melik Fehd li tıbâ’ati’l-Mushafi’ş-Şerif, 1. Basım, 1431.
• Temel, Nihat. Kıraat ve Tecvid Istılahları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Temel, Nihat. “Kıraatte Vakf- İbtida ve Anlama”. 271-305. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Temel, Nihat. Kur’ân Kıraâtında Vakf ve İbtidâ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2014.
• Umânî, Ebû Muhammed Hasan b. Ali. el-Mürşid fi’l-vuḳûf ʿalâ mezâhibi’l-ḳurrâi’s-sebʿati ve ğayrihim (min evveli’l-Kur’ân ilâ âhiri’n-nisâ). thk. Hind bint Mansûr el-Abdelî. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Külliyyetü’d-Dave ve Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 1423.
• Umânî, Ebû Muhammed Hasan b. Ali. el-Mürşid fi’l-vuḳûf ʿalâ mezâhibi’l-ḳurrâi’s-sebʿati ve ğayrihim (min sûreti’l-mâide ilâ âhiri’l-Kur’ân). thk. Muhammed el-Ezverî. Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, Külliyyetü’d-Dave ve Usûli’d-Dîn, Yüksek Lisans Tezi, 1423.
• Uzun, Yakup. “Teoriden Pratiğe Vakf ve İbtidâ”. Bilimname 44/1 (2021), 165-207.
• Yarız, Enes. “Âyetlerin Sonunda Vakf Meselesi”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (2018), 161-172.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Halil Memûn Şîhâ. Beyrut: Dâru’l-Marife, 3. Basım, 2009.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim. 4 Cilt. Kahire: Dâru’t-Türâs, 1. Basım, ts.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 15. Basım, 2008.