ÇİNGENE KONULU BAZI ESERLERDE TOPLUMSAL EŞİTLİK KAVRAMI

Yıl 2018, Sayı: 1, 7 - 36, 25.12.2018

Şener Şükrü Yiğitler

Öz

Çingeneler
dünyanın değişik bölgelerinde dağınık halde yaşayan ve çoğu durumda birlikte
yaşadıkları toplumlardan ayrışan etnik bir gruptur. Bu ayrışma Çingenelerin
inançları ve yaşam tarzlarından doğan tercihlerin sonucu olabildiği gibi, bugün
pek çok ülkede olduğu gibi çoğunluk durumundaki diğer toplulukların
Çingenelerle aralarına koydukları sosyal sınırların bir tezahürüdür. Başta
Balkanlar olmak üzere, bütün dünyada yoğun biçimde yaşadıkları bölgelerde
Çingenelere yönelik toplumsal eşitsizlik ve ayrımcılık uygulamalarının zaman
zaman tırmandığı, Çingenelerin yaşadıkları toplumlarda ikinci sınıf vatandaş
muamelesine maruz kaldıkları görülmektedir. Tarihselleşmiş ve kökleşmiş toplumsal
önyargıların sonucu olarak değerlendirilebilecek olumsuz bir bakışın neden
olduğu bu toplumsal hiyerarşi, Çingenelerin yaşadıkları toplumların adeta
hafızasına kazınmıştır. Atasözlerinden, deyimlere, fıkralardan şarkı sözlerine
kadar nüfuz etmiş bu negatif imajın, hayatın ayrılmaz bir parçası olan
edebiyata yansımaları da kaçınılmazdır. Avrupa edebiyatında olduğu gibi, Türk
edebiyatında da Çingene karakterlerin büyük bir kısmının karanlık ve güvenilmez
kişiler oldukları görülmektedir. Baskın kültürün Çingenelere yönelik toplumsal
bakışının bir yansıması olarak değerlendirilebilecek bu durum, ‘aşağı’ konumda
olanın edebi eserlerde ötekileştirilmesine kadar varan örnekler sunmaktadır.

Bu makalede Çingenelerin
toplumsal imajına yer veren Osman Cemal Kaygılı’nın Çingeneler (1939), Şevket Bilgisel’in Çingene Serdar (1948), Erdoğan Yeğ’in Çingene Kızı İsmina (1957) ve Hasan Kıyafet’in Çingene Çocuğu (1974) ve Kemalettin Tuğcu’nun Çingene Kızı (1991) adlı eserleri, yukarıdaki tespitler ışığında, toplumsal
eşitlik kavramı üzerinden incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Çingeneler, Türk Edebiyatı, Roman, Çocuk Romanı, Toplumsal Eşitlik, Önyargı

Kaynakça

• Akmaca, C. (2015). Çeribaşı Rüstem Ağa-Erzurum’dan İstanbul’a Bir Göç Hikâyesi, Evrensel Basım Yayım, İstanbul.
• Aydın, H. (2004). Türk ve Dünya Yazarlarından Çingene Öyküleri, İnkılâp Yayınları, İstanbul.
• Bessler, N. (2010). “Batı Avrupa Edebiyatında Çingeneler”, Bir Çingene Yolculuğu, H. Suver, B. Kara, A. Kara (Yay. Haz.), Fatih Belediye Başkanlığı, İstanbul, 93-100.
• Bilgisel, Ş. (1948). Çingene Serdar, Kitap Yayma Odası, İstanbul.
• Çebi, R. (2015). Çingene Kızı ile Kâğıtçı, (yayl. y.), İstanbul.
• Çiçek, D. Türk Romanlara Nüfus Cüzdanı Çıkartılacak, Habertürk sitesinden 27.08.2018 tarihinde erişildi http://www.haberturk.com/gundem/haber/1233215-tum-romanlara-nufus-cuzdani-cikartilacak
• Devecioğlu, A. (2007). Ağlayan Dağ Susan Nehir, Metis Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Dinçer, H. (2014). Bir Çingene’nin Romanı, Ozan Yayıncılık, İstanbul.
• Erdoğdu, S. (2016). Romanika-Çingenem, Pamiray Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Fraser, A. (2005). Çingeneler, Çev. İlkin İnanç, Homer Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul.
• Güldürmez, S. (2016). “Osman Cemal Kaygılı'nın Çingeneler ve Ahmet Midhat Efendi'nin Çingene Romanları Işığında Osmanlı Toplumundaki Çingenelerin Yazınsal
• Metinlere Aksi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 45, ISSN: 1307-9581, 125-134.
• İlhan, S.ve Fırat, M. (2017). “Bir İnşa Süreci Olarak Çingenelik: Kuramsal Bir Çözümleme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 2, Elazığ, , ss. 265-276.
• Kaygılı, O. C. (1972). Çingeneler, Bilgi Yayınevi, 3. Baskı, Ankara.
• Kenrick, D. (2006). Çingeneler Ganj’dan Thames’e, Çev. Bahar Tırnakçı, Homer Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul.
• Kılıç, M. (2016). “Allah, Vatan, Soy, Milli Mukaddesat” Türk Milliyetçiler Derneği (1951-1953), 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kıyafet, H. (1974). Çingene Çocuğu, Yeni Dünya Yayınları, İstanbul.
• Kolukırık, S. (2009). Dünden bugüne Çingeneler Kültür-Kimlik-Dil-Tarih, Ozan Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul.
• Koptekin, D. (2017). Biz Romanlar Siz Gacolar, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• Lewy, G. (1999). The Nazi Persecution of The Gypsies, Oxford Unicersity Press.
• -------------------. (1999). “The Travail of The Gypsies”, National Interest, Fall, Issue 57.
• Martinez, N. (1994). Çingeneler, Çev. Şehsuvar Aktaş, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Marushiakova, E. ve Popov, V. (2006). Osmanlı İmparatorluğu’nda Çingeneler, Çev. Bahar Tırnakçı, Homer Kitabevi, İstanbul.
• Tuğcu, K. (1999). Çingene Kızı, Erdem Yayınları, İstanbul.
• Yalçın, M. (2010). Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Yeğ, E. (1957). Çingene Kızı İsmina, Rüzgârlı Matbaa, Ankara.
• Başbakan Erdoğan’dan ‘Roman’ Açılımı, Hürriyet, 14.03.2010. www.hurriyet.com.tr sitesinden 28.08.2018 tarihinde erişildi http://www.hurriyet.com.tr/gundem/basbakan-erdogandan-roman-acilimi-14104307
• Akmaca, Cemil, Kıpti. cingeneyiz.org sitesinden 27.08.2018 tarihinde erişildi http://www.cingeneyiz.org/2016/12/cemil-akmaca-kipti.html