ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR ÇERÇEVESİNDE ENGELLİLERİN EĞİTİM HAKKI

Yıl 2019, Sayı: 2, 39 - 59, 22.07.2019

Zülfü Demirtaş

Öz

Bireyin
çevresine uyumunu ve gelişmesini sağlamayı hedefleyen eğitimin toplumda yaşayan
her birey açısından bir hak olarak kabulü İkinci Dünya Savaşı sonrasında
benimsenen bir düşüncedir. Dünyada yaşanan insan haklarına yönelik olumlu
düşünceler, eğitim alma hakkının da her birey için vazgeçilmez haklar arasında
olması gerektiği anlayışını egemen kılmıştır. Bu dönemde yapılan pek çok
antlaşmada eğitim hakkının devletler tarafından bütün vatandaşlarına tanınması,
eğitimin en azından temel eğitim düzeyinde ücretsiz olması, ortaöğretimde
eğitimin çeşitlendirilmesi, yükseköğretimin fırsat ve imkânları ölçüsünde
herkese açık olması hükümleri yer almıştır. Bununla birlikte eğitimde
dezavantajlı gruplara ayrımcılık yapılmamasının yanında pozitif ayrımcılık yapılması
düşüncesi egemen olmuş ve bu düşünce de uluslararası sözleşmelere yansımıştır.
Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrasında yapılan antlaşmaların neredeyse tamamını
onaylamıştır. Bundan dolayı Türkiye bütün bireylerin eğitim hakkı ile birlikte,
engellilerin eğitim hakkını tanımaktadır. Engellilerin eğitim hakkını normal
eğitim sistemi içerisindeki normal okul ve sınıflarda kullanabilmesinin önünde
önemli engeller vardır. Bu engellerin kaldırılabilmesi için özel eğitim ve kapsayıcı
eğitimi seçeneklerinin devreye girmesine gereksinim vardır. Özel eğitim
seçeneği, gereksinimlerinden dolayı engellilere ayrı okul ve sınıflarda eğitim
verilmesini gerektirir. Kapsayıcı eğitim seçeneği ise genel okul ve sınıfların,
özel gereksinimi olan bireylerin gereksinimlerini karşılayabilecek
düzenlenmesini gerektirir. Özel gereksinimi olan bireyler bu sınıflarda eğitime
devam ederek akranları ile kaynaşabilmektedir. Bu sayede, engelli bireylerin
temel eğitimden yükseköğretime olan bütün eğitim basamaklarında eğitime erişim
ve devam oranları artırılabilir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim hakkı, Engelli birey, Engelli bireylerin eğitim hakkı

Kaynakça

• Aktel, M. ve Erten, Ş. (2017). Türkiye Cumhuriyeti Hükümetlerinin Engellilik Alanına Yaklaşımı: Hükümet Programları Üzerinden Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi v e İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 165-177.
• Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı (2002). Türkiye Özürlüler Araştırması. https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf Erişim Tarihi: 04.07.2019
• Çağlar, S. (2009). Uluslararası Hukuk ve Türk Hukuk Sisteminde Engellilerin Eğitim Hakkı ve Devlet Yükümlülükleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dalı Kamu Hukuku Bilim Dalı.
• Çağlar, S. (2012). Engellilerin Erişebilirlik Hakkı ve Türkiye’de Erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598
• Çallı, Y. (2009). Türk Anayasa Hukukunda Eğitim Hakkı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim dalı
• Gülbahar, O. (2019). Okul Yöneticileri ve Velilerin Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin Eğitim Hakkı ile ilgili Hükümlerinin Uygulanmasına ilişkin Görüşleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Okçu, D. (2007). Eğitim Hakkı ve Tarihsel Gelişimi. Yüzüncü Yüzyıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 46
• Erten, Ş. ve Aktel, M. (2016). Ulusal Program ve Düzenli İlerleme Raporları Çerçevesinde Türkiye’nin Engelli Politikaları. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1275-1297.
• Freeman, M. (2008). İnsan Hakları Disiplinlerarası Yaklaşım, Çev. A. Erkan Koca-Asena Topçubaşı, Birleşik Yayınları, Ankara.
• Kale, M., Nur, İ. ve Kara, İ. (2017). Okul Öncesinde Kaynaştırma Eğitimi Üzerine Bir Çalışma: Tezlerde Sunulan Önerilerin Uygulamalara Yansımaları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 220-234. DOI: 10.17679/inuefd.306517
• Kırcaali-İftar, G. (1998). Özel Gereksinimli Bireyler ve Özel Eğitim. İçinde: Özel Eğitim, Editör: Süleyman ERİPEK, Anadolu Üniversitesi Yayınları No: 1018
• Orhan, S. ve Genç, K.G. (2017). Sosyal Bir Hak Olarak Engelli Bireylerin Eğitim Hakkı: Engelli Bireylerin Eğitiminde Yaşanan Problemlerin Beş İlçe Bazında Sakarya İlinde İncelenmesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Seçme Yazılar, 153-190 http://ceko.sakarya.edu.tr/sites/ceko.sakarya.edu.tr/file/secme_yazilar_26072017.pdf#page=165. Erişim Tarihi: 28.06.2019
• Özden, Y. (2000). Eğitimde Dönüşüm: Eğitimde Yeni Değerler. Pegem A Yayıncılık, 2000
• Özsoy, Y., Özyürek, M ve Eripek, S. (1992). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar. Ankara: Karatepe Yayınları.
• Sallan Gül, S., Cantürk, D. S. ve Gül, H. (2016). Türkiye’de Engellilik Politikalarında Paradigma Değişimi: Muhtaç Sakattan İhtiyaç Sahibi Bireye Geçiş. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi CİEP Özel Sayısı, 785-793
• Sunay, R. (2013). İnsan Haklarının Yatay Etkisi ve Devletin Sorumluluğu. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(1), 9-52.
• Şişman, Y. (2014). Engelliler Aşısından Eşitlik, Ayrımcılık ve Eğitim Hakkı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 32, 57-85
• Tansuğ, Ç. (2009). Türk Hukukunda Özürlü Hakları ve Bu Hakların Kullanılmasında İdareye Başvurular. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 83-109
• TÜİK ve ASPB (2010). Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması. Ankara: TÜİK ve ASPB
• Türk Dil Kurumu. (1998). Büyük Türkçe Sözlük. TDK Yayınları: 549.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı: https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/insanhaklari/ pdf01/203-208.pdf. Erişim Tarihi: 28.06.2019