KAMU HİZMETLERİNİN ÇOCUK HAKLARINA DUYARLI BÜTÇELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 12, 133 - 158, 29.02.2024

Elif Kösesoy Tan

https://doi.org/10.59162/tihek.1388693

Öz

Kamu hizmetlerinin bütçelenmesi konusu çağımızın önemli sorunlarından biridir. Devletin yüklendiği toplumsal ihtiyaçların bütününü ifade eden kamu hizmetleri, kurulmasında ve yürütülmesinde mali bir politikayı gerektirmektedir. Bu mali politikanın en somut göstergesi olan devlet bütçesi, kamu hizmetlerinin düzenli bir şekilde hizmetlerden yararlananlara sunulmasına ilişkin iktisadi politika aracıdır. Devlet bütçesinin iktisadi niteliğinin ağır basması, sosyal yönünün olmadığı anlamına gelmemektedir. Sosyal devlet anlayışının hâkim olduğu ülkelerde, bütçenin sosyal eşitliğin ve insan haklarının güvencelenmesinin de bir aracı olduğu kabul edilir. Özelikle çocuklar gibi toplumdaki bazı dezavantajlı gruplar aleyhine var olan sosyal eşitsizliğin giderilmesi için devlet bütçesinin buna yönelik planlanması gerekliliği sıklıkla dile getirilir. Nitekim çalışmada bu gereklilikten hareketle öncelikle kavramsal izahatlar yapılmış ve çocuklara özgü uluslararası belgelerin ışığında çocuğa ve çocuğun haklarına duyarlı bütçelemenin hukuksal çerçevesi çizilmiştir. Çalışma ile amaçlanan ise insan haklarına ve özelde çocuk haklarına dayalı bütçeleme yaklaşımlarını merkezi ve yerel yönetimlerin yerine getirdiği kamu hizmetleri ile entegre etmede yol gösterici olmaktır.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hizmeti, Devlet Bütçesi, İnsan Hakları, Çocuk Hakları, Çocuk Dostu Bütçe.

Budgeting of Public Services Sensitive to Child and Child’s Rights

Öz

The issue of budgeting public services is one of the important problems of our age. Public services, which meaning the totality of social needs undertaken by the state, require a financial policy in their establishment and implementation. The state budget, which is the most concrete indicator of this financial policy, is an economic policy instrument for the regular delivery of public services to those who benefit from them. The predominance of the economic nature of the state budget does not mean that it does not have a social aspect. In countries where the social state approach prevails, the budget is considered to be an instrument for ensuring social equality and human rights. It is often stated that the state budget should be planned accordingly to eliminate the social inequality that exists against some disadvantaged groups in society, especially children. Based on this necessity in the study, conceptual explanations were first made and in the light of international documents specific to children, The legal framework for budgeting that is sensitive to the child and the child's rights has been drawn. The study aims to provide guidance in integrating budgeting approaches based on human rights, and in particular children's rights, with the public services provided by central and local governments.

Anahtar Kelimeler

Public Service, State Budget, Human Rights, Children’s Rights, Child-friendly Budget

Kaynakça

• Akıllıoğlu, T., (1995). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İnsan Hakları Merkezi Yayınları.
• Akyılmaz, B., Sezginer, M.; Kaya, C., (2017). Türk İdare Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Akyüz, E., (2018). Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması, Ankara: Pegem Akademi.
• Altay, A., (2019). Kamu Maliyesi Teorisi, Gelişimi ve Kapsamı, Ankara : Seçkin Yayıncılık.
• Atay, E.E., (2018). İdare Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Atkin, M., (ed.), (2018). The African Report on Child Wellbeing 2018: Progress in the child-friendliness of African governments, Etiyopya: The African Child Policy Forum (ACPF).
• Avcı, M., (2014). İdarenin Kamu Hizmeti Faaliyetlerinde Daralma ve Dönüşüm: Özelleştirme ve Regülasyon, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 5(16), 105-139.
• Avrupa Konseyi Çocuk Dostu Sağlık Hizmetleri, 4 Kasım 2023 tarihinde https://rm.coe.int/16806bfdc3 adresinden alındı.
• Avrupa Konseyi Çocuk Hakları Stratejisi (2016-2021), 3 Kasım 2023 tarihinde https://rm.coe.int/avrupa-konseyi-cocuk-haklar-stratejisi-2016-2021-/1680931c9b adresinden alındı.
• Avrupa Sosyal Şartı, 3 Kasım 2023 tarihinde https://ailevecalisma.gov.tr/media/1318/avrupa-sosyal-%C5%9Fart%C4%B1.pdf adresinden alındı.
• Bağlı, M.S., (2012). Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı, Yasama Dergisi, 7 (20), 39-77.
• Bequele, A., Dejene, N., Mekonen, Y., Mugawe, D., Tsegaye, S., (2011). Budgeting for Children in Africa: Rhetoric, Reality and the Scorecard, Etiyopy: The African Child Policy Forum (ACPF).
• Blyberg, A., (2015). Human Rights Budgeting and Budget Analysis, The Scottish Human Rights (SHRC), 16 Ocak 2024 tarihinde https://www.scottishhumanrights.com adresinden alındı.
• Canbay, T., Gerger, G., (2012). Batı’da Bütçe Hakkının Gelişiminin Toplumsal Yapının Değişimi Üzerindeki Etkileri, İçinde, Çelebi, A. Kemal, (ed.), Mali Sosyoloji Üzerine Denemeler, Ankara: Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Bakanlığı Yayını.
• Çağlayan, R., (2018). İdare Hukuku Dersleri, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Çataloluk, C., (2008). Batı Toplumlarında Toplumsal Yapı Değişimleri ve Bütçe Hakkının Gelişimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 82-94.
• Çocuk Haklarının Desteklenmesi ve Korunmasına İlişkin AB Kılavuz İlkeleri, 3 Kasım 2023 tarihinde..https://www.avrupa.info.tr/sites/default/files/201704/EU%20Guidelines%20Rights%20of%20Child_v5e.pdf adresinden alındı.
• Derbil, S., (1950). Kamu Hizmeti Nedir?, AÜHFM, 7(3-4), 28-36. Dicle, A., 1973). Kamu Yönetiminde Planlama-Programlama-Bütçeleme Sistemi (PPBS), Ankara: Balkan Basımevi.
• Duguit, L., (1954). Kamu Hukuku Dersleri, (Çev. Süheyp Derbil), Ankara: AÜHF Yayını, Erdoğdu, M.M., (2008). Türkiye’de Sosyal Bütçe Nasıl Yapılıyor? Nasıl İzlenir?, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Edizdoğan, N., (2005). Kamu Bütçesi, Bursa: Başak Matbaacılık. FLAC (The Free Legal Advice Centres), (2014). A Human Rights Approach to Budgeting, 16 Ocak 2024 tarihinde https://www.flac.ie/publications/briefing-human-rights-approach-to-budgeting/ adresinden alındı.
• Göksu Güngör, G., (2018). Çocuk Dostu Şehirlerin Kurulmasında Çocuklara Duyarlı Bütçelemenin Önemi ve Rolü, Sayıştay Dergisi, (110), 157-171.
• Gözler, K., Kaplan, G., (2018). İdare Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Yayınevi. Gülan, A., (1988). Kamu Hizmeti Kavramı, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 9 (1-3), 147-159.
• Özcan, G., (2014). Sosyal Bütçe Teorik Yapısı ve Türkiye’de Anayasal Temelleri, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(2), 99-108. Hodgkin, R., Newell, P., (2003) Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Uygulama El Kitabı (Çev. Şebnem Akipek), Cenevre: UNICEF Yayınları.
• Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, 4 Kasım 2023 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5018.pdf adresinden alındı.
• Karahanoğulları, O., (2015). Kamu Hizmeti (Kavramsal ve Hukuksal Rejim), Ankara: Turhan Kitabevi.
• Keskin, Z., (2015). Kamu Hizmetinde Eşitlik İlkesi, İstanbul: On iki Levha Yayıncılık.
• Kösesoy, E., (2020). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunma Hakkı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Meriç, M., (2013). Bütçe Sistemlerinde Değişim ve Dönüşüm, İçinde, F. Altuğ, A., Kesik, M., Şeker (ed.), Kamu Bütçesinde Yeni Yaklaşımlar, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Onar, S.S., (1966). İdare Hukukunun Umumi Esasları 1. Cilt, İstanbul: İsmail Akgün Matbaacılık-Hak Kitabevi.
• Pantin, D., Ramjattan, D., Joy, F., (2010). Child Responsive Budgeting: The Case of Trinidad and Tobago, Trinidad and Tobago: Sustainable Economic Development Unit (SEDU) for Small and Island Developing States (SIDS) Department of Economics, University of the West Indies United Nations Children‘s Fund (UNICEF).
• Sancakdar, O., Us, E., Turhan M., Önüt, L.B., Seyhan, S., (2017). İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sarkar, M., (2015). The Importance of Children’s Rights in Budgeting and Public Policy, İstanbul: Proceedings of INTCESS15- 2 nd International Conference on Education and Social Sciences.
• Save The Children, (2010). Budget for Children Analysis: A beginners Guide, Nepal: Save the Children Sweden Regional Office for South and Central Asia.
• Şeker, M., (2011). Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Raporu, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Şeren, G.Y., Geyik, O., (2023). Yerel Yönetimlerde Çocuk Haklarına Duyarlı Bütçeleme: Ankara Büyükşehir Belediyesi Örneği, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (C-iasoS 2022 Özel Sayısı), 101-116.
• Tügen, K., (1999). Devlet Bütçesi, İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Uler, Y., (1998). Anayasa Hukukunda Kamu Hizmeti, Anayasa Yargısı Dergisi, 15, 252-256.
• UNICEF, (2010). Advancing the Rights of Children, Women and Poor Families through Better Public Finance Policies, New York: UNICEF Social Policy and Economic Analysis Unit,
• UNICEF, (2018). Türkiye-UNICEF Ülke İşbirliği Programı Yıllık Rapor, Ankara: UNICEF Türkiye Yayınları.
• UNICEF, (2011).Türkiye’de Çocukların Durumu Raporu, Ankara: UNICEF Türkiye Yayınları.
• UNICEF, (2017). Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve İhtiyari Protokoller, Usûl Kuralları ile Çocuk Hakları Komitesi Genel Yorumları, Ankara: UNICEF Türkiye Yayınları.
• UNICEF, (2004), Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Ankara: UNICEF Türkiye Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Vatandaşın Bütçe Rehberi (2023), 3 Kasım 2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023_VatandasinButceRehberi.pdf adresinden alındı.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), 3 Kasım 2023 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf adresinden alındı.