Determination of the most convenient ecotourism activity by using analytic hierarchy process

Yıl 2015, Cilt: 16 Sayı: 2, 164 - 176, 09.11.2015

Hasan Yılmaz , Hilal Surat

https://doi.org/10.18182/tjf.86170

Cited By: 5

Öz

Yusufeli ilçesi important attraction centres in Artvin province for ecotourism activities for the values they inhabit. These centres have important ecotourism potentials with diverse flora and fauna existent in Coruh Valley watershed, variable soil structures between the elevations of 550 and 3937 m, rich local products and handicrafts, local and traditional architecture, historical background and interesting geological formations. This research its flexibility, effectiveness, and ability to deal with qualitative and quantitative criteria, the AHP was selected and used for applying to decision makers, the public, stakeholders and sector experts participation in activity selection problem of ecotourism planning. According to the analysis results obtained AHS, eco activity having the highest priority value (0.172) to nature discovery walk activity coming to the fore. Respectively, the nature discovery walk activity followed by water-based activities (0167), bicycle safari (0156), flora wildlife observation reconnaissance (0144), history and discovery of cultural property (0135) bird - butterfly monitoring (0127) and camp-caravan tourism (0.0997).
Keywords: Participatory planning, Ecotourism planning, Analytic hierarchy process, Yusufeli

Anahtar Kelimeler

Participatory planning, Ecotourism planning, Analytic hierarchy process, Yusufeli

Analitik hiyerarşi süreci kullanılarak en uygun ekoturizm etkinliğinin belirlenmesi

Öz

Artvin iline bağlı Yusufeli ilçesinin sahip olduğu kaynaklar bakımından, ekoturizmin önemli cazibe noktalarından birisidir. Yusufeli ilçesi, Çoruh vadisinde yer alan zengin flora ve faunası, yaklaşık 550 ila 3937 m yükseklikler arasındaki değişken topoğrafik yapısı, yöresel ürünler ve el sanatlarındaki zenginliği, yöresel mimarisi, tarihsel zenginliği ve ilginç jeolojik oluşumları ile ekoturizm açısından önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Bu araştırma mevcut kaynaklar, karar vericiler, kamu, çıkar baskı grupları, sektör uzmanları ve katılımcılığa imkan veren bir yöneylem araştırma tekniği bir araya getirilmek suretiyle alternatif ekoturizm etkinlikleri arasından en uygun olanının seçilmesine yönelik, Yusufeli ilçesinde örnek bir çalışma yapılmıştır. Araştırmadaki karmaşık ve çok ölçütlü karar verme probleminin çözümünde kullanılmak üzere, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) isimli yöneylem araştırma tekniği seçilmiş ve kullanılmıştır. Yapılan anket çalışması bölgeyi tanıyan eğitim seviyesi yüksek çeşitli kamu kurum ve kuruluş yöneticileri, çalışanları ile yerel yönetim temsilcileri, ev hanımı, esnaf, sivil toplum kurum üyeleri-çalışanları, tur düzenleyenler ve tur rehberleri gibi farklı meslek gruplarıyla ortaklaşa yürütülmüştür. Elde edilen AHS Analiz sonucuna göre, karar vericiler tarafından kamu ve çıkar-baskı grupları için öncelik değerleri tespit edilmiştir. Öncelik değerlerinin genel aritmetik ortalamalarına bakıldığında; Yerel yöneticiler (0.262) öncelik değeri ile en yüksek önceliğe sahip olduğu, en düşük öncelik değeri olan 0.081 ile Tur şirketlerinin sahip olduğu tespit edilmiştir. Kamu ve çıkar-baskı grubu temsilcilerinin karar ölçütlerini ikili karşılaştırmalarına dayalı olarak hesaplanan öncelik değerlerinin genel aritmetik ortalamalarına bakıldığında; Doğal faktörler ölçütünün ortalama 0.382 öncelik değeri ile ilk öncelik sırasında yer aldığı görülmüştür. Karar vericiler, kamu ve çıkar-baskı grubu temsilcileri ve uzmanların tercihlerini ve görüşlerini dikkate alarak, katılımcı yaklaşımla en uygun ekoturizm etkinliğinin seçilmesi problemini çözmek isteyen karar vericinin en yüksek göreceli öncelik değerine sahip (0.172) Doğa Keşif Yürüyüşü etkinliği ön plana çıkmıştır. Doğa Keşif Yürüyüşü etkinliğini sırasıyla, Suya Dayalı Aktiviteler (0.167),Bisiklet Safari (0.156),Flora Keşif -Yaban Hayatı Gözleme (0.144),Tarihi ve Kültürel Varlıkların Keşifi (0.135) Kuş - Kelebek Gözleme (0.127) ve Kamp-Karavan Turizmi (0.0997) etkinlikleri izlemiştir. Ekoturizm etkinliklerinin önemi konusundaki hükümler doğrultusunda karar vericilerin kamu ve çıkar-baskı gruplarına verdiği öncelikler, kamu ve çıkar-baskı grupları temsilcilerinin karar ölçütlerine yönelik tercihleri ve uzmanların her bir karar ölçütüne göre seçtiği seçenekler sonucunda, “Doğa Keşif Yürüyüşü” etkinliği Yusufeli ilçesinde yapılması gereken en uygun etkinlik olarak ortaya çıkmıştır.
Anahtar kelimeler: Katılımcı planlama, Ekoturizm planlaması, Analitik hiyerarşi süreci, Yusufeli

Anahtar Kelimeler

Katılımcı planlama, Ekoturizm planlaması, Analitik hiyerarşi süreci, Yusufeli

Kaynakça

• Akpınar, N., 1995. Madencilik Sonrası Alan Kullanım Alternatiflerinin Değerlendirilmesinde Fuzzy Set Tekniğinden Yararlanma Olanakları Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakülte Yayınları: 1430, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 793, Ankara.
• Akpinar N., Talay İ., Gün S. 2005 Priority Setting in Agricultural Development, Systems, Volume 20, Number 3, Cambridge University Press,p: 136-147. types for Sustainable and Agriculture Food
• Anonim, 2006. Yusufeli Barajı Ve HES Projesi Çevresel Etki Değerlendirme Raporu. Türkiye Cumhuriyeti Enerji Ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Taslak (Rev F), Ankara
• Anonim, 2012. Ekoturizm Sektör Raporu. T.C. Batı Akdeniz Kalkınma http://www.baka.org.tr/uploads/1349952547EKOTURiZ M-SEKTOR-RAPORU-11EYLUL.pdf, 22.06.2015 (Baka),Eylül 2012. Erişim:
• Anselın, A., Meıre, P. M. ve Anselın, L., 1989: Multicriteria Techniques İn Ecological Evaluation: An Example Using The Analytical Hierarchy Process. Biological Conservation, Volume: 49, p: 215-229.
• Arslan, Y., 2000. Tur Operatörlerinde Tekelleşme Eğilimleri Karşısında Türk Seyahat Acentaları için Alternatif Politikalar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Arslan, Y., 2005. Erdek ve çevresinin ekoturizm açısından değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(13):29-53.
• Avcıkurt, C., 2007. Turizm Sosyolojisi, Turist-Yerel Halk Etkileşimi, ISBN: 978-975-8326-75-4, s:184 Detay Yayıncılık, Ankara.
• Ayan, S., Öztürk S., Belkayalı N., Akpınar N., 2009. The evaluation of management alternatives of Ilgaz Mountain National Park. Internatiol Conference of Plants and Üniversitesi, 6-11 Temmuz 2009, Kayseri,s:37-48 Pollution. Erciyes
• Aydogan, O., 1992. Analysis of Current Reclamation Practices Post Mining Land Use Alternatives and Suggested in AEL Mines, Master Of Science in Mining Engineering, METU, Ankara.
• Bhushan N. and Rai K., 2004. Strategic Decision Making Applying the Analytic Hierarchy Process. Springer- Verlag London Limited, United States of America.
• Caldicott J., Fuller D. 2005. The concept and relevance of ecotourism to indigenous economic and human development in remote Australian communities. Centre for enterprise development and research, Southern Cross University Coffs Harbour Campus in Conjunction with the Centre for Regional Tourism Research (CEDOR), Occasional paper No:6, 18 s, Australia.
• Cengiz T. Çelem H., 2003. Kırsal Kalkınmada Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Yönteminin Kullanımı, Kafkas Üniversitesi, Artvin Orman Fakültesi Dergisi, 1-2.
• Collin, P.H., 2004. Dictionary of Environment & Ecology. eISBN-13: Bloomsbury 19.06.2015 s:265, 5th
• London.Erişim: Publishing PLC,
• Çağatay, A., Yurdaer, M., Kırış, R., 2002. Ekoturizm İçin Mekan ve Yerel Toplulukların Katılımının Planlanması. T.C. Turizm Bakanlığı 2. Turizm şurası Bildirileri, s:205, Ankara
• Daşdemir İ., Güngör E., 2002. Çok Boyutlu Karar Verme Metotları ve Ormancılıkta Uygulama Alanları. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 4(4):1-19
• Demirel, Ö., 1997. Çoruh Havzası (Yusufeli Kesimi) Doğal ve Kültürel Kaynak Değerlerinin Turizm ve Rekreasyon Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Demirel, Ö., 2002.“Çoruh Havzası (Yusufeli Kesimi-Kaçkar Dağları) Doğal ve Kültürel Kaynak Degerlerinin Doğa Turizmi ve Kırsal Rekreasyon Planlaması Açısından Degerlendirilmesi”, Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Kastamonu, s.281-285.
• Demir, C., ve Çevirgen, A., 2006. Ekoturizm Yönetimi. ISBN: 975-591-844-2, 222 s, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Drumm, A., Moore, A., 2002: Ecotourism Development, An Introduction Ecotourism Planning. Vol. I. The Nature Conservancy, USA.
• Eroğlu, E., Lorcu, F., 2007. “Veri Zarflama Analitik Hiyerarşi Prosesi (VZAHP) ile Sayısal Karar Verme”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme Dergisi, 36(2): 29-51.
• Forman, E., Gass, S. I., 2001. The Analytic Hierarchy Process-An Exposition, Operations Research, Vol.49, No.4, S.469-486.
• Görmüş, S., 2012. Korunan Alan Planlama Stratejilerinin Değerlendirilmesi: Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı Örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, ISSN: 1302-0943, EISSN: 1308-5875, 14:37-48.
• Günden, C., Miran B., 2008. Bulanık Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanılarak Çiftçi Kararlarının Analizi Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., ISSN 1018 – 8851, 45 (3): 195- 204 .
• Hetzer, W., 1965 Environment, Tourism, Culture, Links July: I-3
• Kangas, J., 1992. Multiple-Use Planning of Forest Resources By Using The Analytic Hierarchy Process. Scandinavian Journal of Forest Research, 7(2):259-268.
• Kangas, J., 1993. A Multi-Attribute Preference Model For Evaluating The Reforestation Chain Alternatives of A Forest Stand. Forest Ecology and Management, 59:271- 288.
• Kangas, J., 1994. An Approach To Public Participation İn Strategic Forest Management Planning. Forest Ecology and Management, 70(1-3):75-88.
• Kurt, B., Balkız, O., 2011. Kackar Dağları Surdurulebilir Orman Kullanımı ve Koruma Projesi, Kackar Dağları Yusufeli Bolgesi, Ekosistem ve Biyolojik Ceşitlilik Hususlarına Dayalı Bolgesel Cok Sektorlu Yonetim Planı. Ankara: TEMA, Turkiye Erozyonla Mucadele, Ağaclandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı.
• Kuter, N., Ünal, H.E., 2009. Sürdürülebilirlik Kapsamında Ekoturizmin Çevresel, Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Etkileri Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 9 (2):146-156.
• Kuruüzüm, A., Atsan, N., 2001. Analitik Hiyerarşi Yöntemi ve İşletmecilik Alanındaki Uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi. 1:83-105.
• Lascuraın, C.H., 1996. Tourism, Ecotourism And Protected Areas: The State of Nature-Based Tourism Around The World and Guidelines For İts Development, Iucn, S. XİV+301, Gland, Switzerland and Cambridge, UK
• Lee, H., Kwak ,W., Han, I., 1995. Developing A Business Performance Hierarchical Model, The Engineering Economists, 40(4):343-358. System: An Analytic
• Leung, Y., Marion, J.L., Farrell, T.A., 2001. The Role of Recreation Ecology in Sustainable Tourism and Ecotourism. McCool, S. ve R. N. Moisey (editörler). Tourism, Recreation, and Sustainability: Linking Culture and the Environment. New York: CAB International.). Liu, C.,
• 2000. Ecotourısm, Economics and The
• Environment: Observatıons From China, Journal of
• Travel Research, 6: 2.
• Myers, J. H., Alpert, M. I., 1968. Determinant Buying Attitudes: Meaning and Measurement. Marketing, Vol. 32, No. 4 (Oct., 1968), pp. 13-20 Journal of
• Özdemir, A., Özveri, O., 2004. Çok Kriterli Envanter Sınıflandırmasında, Analitik Hiyerarşi Süreci Analizinin Uygulanması. D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, 19(2):137-154.
• Rahemtulla, Y.G., ve Wellstead, A.M., 2001. Ecotourism: Understanding Competing Expert and Academic Definitions. Infor. Report Nor-X-380 Canada.
• Roper-Lowe, G.C., Sharp, J.A., 1990. The analytic hierarchy process and its application to an information technology decision. J. Opl. Res. Soc., 41 (1): 49-59.
• Saaty, T.L., 1977. A Scaling Method For Priorities İn Hierarchical Structures, Journal Of Mathematical Psychology, 15, 234-281.
• Saaty, T.L., 1990. How To Make A Decision: The Analytic Hierarchy Process, European Journal Of Operations Research, 48, 9-26.
• Saaty, T.L., 2001. Decision- Making with the AHP. Why is the Principal Elgenvector Necessary. ISAHP 2001, 2-4 August, Berne.
• Saaty, T.L., Vargas, L. G., 2006. Decısıon Makıng Wıth The Analytıc Network Process Economic, Political, Social and Technological Applications with Benefits, Opportunities, Costs and Risks. Springer Science Business Media, LLC. S.V., Soley, 1991. Değerlendirilmesi. Kent Matbaası, Ankara. Turizm Potansiyelimizin
• Surat, H., 2011. Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanılarak Ekoturizmin Planlanmasında Katılımcı Yaklaşımla Etkinlik Seçimi: Yusufeli Örneği. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum. The Nature Conservancy, 2009. Web Sitesi: www.nature.org/aboutus/travel/ecotourism/about/art667. html, Erişim: 16.04.2015
• TIES, 1990. Description and Ecotourism principles, Web Sitesi: http://www.ecotourism.org, Erişim: 16.04.2015
• Weaver, D., Opperman, M., 2000. Tourism Management. John Wiley & Sons, Australia, p:468
• Yaralıoğlu, K., 1999. Analitik Hiyerarşi Proses (AHP) Modeli İle Genel Seçim Sonuçlarının Öngörülmesi. IV. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Antalya, s. 981-997.
• Yılmaz, E., 1999. Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanarak Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinin Çözümü. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Doa Dergisi, Orman Bakanlığı Yayın No: 127, Doa Yayın No: 16, Issn: 1300-8544, s:95-122, Tarsus-Mersin.
• Yılmaz, E., 2004. Ekoturizm planlamasında katılımcı yaklaşımla etkinlik Seçimi: Cehennemdere Vadisi Örneği. Çevre ve Orman Bakanlığı. 237:16-26.
• Yılmaz, E., 2005. Analitik Hiyerarşi Süreci Tekniği ve Orman Örnekleri. Doa Dergisi, 11:1-33. Planlamasına Uygulanması
• Zahedı, F., 1986: The Analytic Hierarchy Process: A Survey of The Method and Its Applications. Interfaces, 16(4):96-108.