Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin planlanmasında yöntem ve yaklaşım sorunu

Yıl 2018, Cilt: 19 Sayı: 4, 391 - 402, 30.12.2018

Kenan Ok , Mehtap Koç

https://doi.org/10.18182/tjf.480037

Cited By: 2

Öz

Türkiye ormancılığında odun dışı orman ürünlerine verilen önem özellikle 2000’li yıllarda artmıştır. Bu dönemde, Türkiye’de dört ayrı uluslararası odun dışı orman ürünleri toplantısı yapılmıştır. Ormancılık bilim dünyasının konuya yaklaşımını gösteren son üç toplantıda 282 bildiri sunulmuştur. Odun dışı orman ürünleri üretiminde yetki sahibi olan Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ise, 2011 yılında Odun Dışı Ürün ve Hizmetler Dairesi Başkanlığı’nı kurmuş ve örgüt yapısını genişletmiştir. Bu dönemde hazırlanan Ulusal Ormancılık Programı ile OGM Stratejik planlarında odun dışı orman ürünlerine daima yer verilmiş, bu ürünlerin sürekliliği önemsenmiştir. OGM, önceleri odun dışı orman ürünlerinin üretim ve satışına odaklanmış düzenlemelerle çalışırken, 2013 ve 2016 yıllarında çıkardığı iki ayrı tebliğle bu ürünlerin “envanter ve planlanması” konusuna da yönelmiştir. Bu çalışmanın kapsam ve amacı; Türkiye’de yapılan uluslararası toplantılarda sunulan bildiriler ile OGM’nin geçerli yönetim anlayışını temsil eden tebliğ kapsamında; odun dışı orman ürünlerinin tür ve ürün bazında sürekliliğini sağlayabilecek yönetim teknikleri, planlama modelleri ve süreklilik izleme göstergeleri önerme, içerme durumlarını saptamaktır. Yapılan incelemede, bilimsel çalışmaların odun dışı orman ürünlerinin sürekliliğini sağlayacak planlama yaklaşımlarının geliştirilmesine sınırlı destek verebildiği, uygulanan tebliğin içerdiği türe özgü bilgilerin çoklukla yıllık hasat alımını düzenleme ilkelerine odaklandığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Odun dışı orman ürünü, Planlama, Yönetim, Sürdürülebilirlik

The problem of methodological approach to planning of non-wood forest products in Turkey

Öz

Non-wood forest products (NWFPs) has gained importance in Turkey since 2000s. During this period, four international NWFPs meetings took place in Turkey and reflecting different approaches of forestry scientists, in the last three meetings showing the approach 282 papers were presented. General Directorate of Forestry (GDF), the authority on NWFPs, established the Department of Non-Wood Forest Products and Services in 2011 and expanded the structure of the organization. NWFPs and sustainability have been continuously placed in National Forestry Program and Strategic Plans of GDF and the sustainability of these products have been considered. While GDF has focused on production and sales of NWFPs formerly, it has expanded the regulations to “inventory” and “planning” of these products by arranging two new communiques in 2013 and 2016. The scope and purpose of this paper is to investigate the degree of inclusion and proposal of management techniques, planning models and monitoring indicators suitable for the sustainability of the species and products under the limitations of papers presented at last three international meetings held in Turkey and communique numbered 302. As a result of this review, it was determined that scientific studies could give limited support to the development of planning approaches for NWFPs, while the communique containing species specific information has mainly focused on explaining the principles to arrange annual harvesting.

Anahtar Kelimeler

Non-wood forest product, Planning, Management, Sustainability

Kaynakça

• Açıkgöz, A.T., 2006. Odun dışı orman ürünleri ve sertifikasyon. I. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006,Trabzon, s. 167-173.
• Alkan, H., Tolunay, A., Korkmaz, M., 2006. Isparta ilinde kekik yetiştiriciliğinin geliştirilmesine ilişkin yapılan çalışmaların değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 473- 487.
• Altınçekiç, H., Çınar, A.S., Kırca, S., 2014. Orman içi rekreasyon alanı peyzaj projesi: Bandırma ili örneği, 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 831-841.
• Aydın, Z.U., Bekiroğlu, S., 2014. Avcıların harcama eğilimleri (İstanbul ili örneği). 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 17-25.
• Baş, M.N., Güler, S., 2006. Defneliklerde alan ve servet envanter ile faydalanmanın düzenlenmesi. I. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006,Trabzon, s. 462-467.
• Başkent, E.Z., Küçüker, D.M., 2011. Inventory of non wood forest products. H. Fakir, Ed., 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 229-237.
• Bilgin, F., Şafak, İ., Kiracıoğlu, Ö., 2006. Ege bölgesinde defne üreticilerinin profili. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 60- 65.
• Bozkurt, Y., Göker, Y., 1981. Orman Ürünlerinden Faydalanma. İÜOF Yayın no: 2840, 432 sayfa, İstanbul.
• Carus, S., 2014. Biyometri ve odun dışı orman ürünleri envanteri. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 923-926.
• Çiftçi, M., Fırat, Y., 2006. Türkiye’de ıhlamur türleri ve faydalanma olanaklarının değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 124-131.
• Çoban, S., Özalp, G., 2011. Silvicultural researches in boxwood areas used for ornamental shoots in Şile-Ağva Region. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 253-261.
• Demirci, A., 2011. Türkiye’de odun dışı orman ürünleri üretimi konusunda sorunlar ve çözüm önerileri. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 18-22.
• Erden, Ü., Şekeroğlu, N., Özgüven, M., 2006. Defne (Laurus nobilis L.) yaprak uçucu yağ ve meyve sabit yağının mevsimsel değişimi. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 195- 201.
• Ghanbari, S., Vaezin, S.M.H., Zobeiri, M., Shamekhi, T., Elahiyan, M.R., 2011. Financial evaluation of non-wood forest products in Arasbaran forests: A case study on cornelian cherry (Cornus mas) fruit in the forests of Kalaleh Village, Kalibar, Iran. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 1-6.
• Güler, S., Baş, M.N., 2006. Defne (Laurus nobilis L.) yaprak verimi tahmininde yeni bir yaklaşım. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.482- 487.
• İlter, E., Ok, K., 2012. Ormancılık ve Orman Endüstrisinde Pazarlama İlkeleri ve Yönetimi. Genişletilmiş ve Geliştirilmiş 3. Baskı, ISBN: 978-975-96967-5-7, 423 sayfa, Ankara.
• Kadıoğulları, A.İ., Mumcu, D., Demir, M., Günlü, A., 2006. Başlıca odun dışı orman ürünlerinin (kestane, fıstıkçamı) miktar ve konumsal olarak dağılımının belirlenmesi. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 395-402.
• Karademir, H., Kocabaş, H., Özen, İ., Kaleyıkan, F.K., Gediz, F., Yılmaz, F., 2011. Balıkesir ilindeki fıstıkçamı sahalarının durumu ve kırsal kalkınmadaki önemi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 41-49.
• Karahalil, U., Sivrikaya, F., Köse, S., Başkent, E.Z., 2014. Odun dışı bitkisel ürünlerden kekiğin orman amenajman planlarina entegre edilmesi: Köprülü Kanyon Milli Parki Örneği. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 275-285.
• Karaköse, M., Terzioğlu, S., 2014. Finike (Antalya) merkez orman planlama biriminin odun dışı bitkisel ürünleri. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 80-98. Karaman, Ş., Dıraz, E., Durdu, H., 2014. Kahramanmaraş-Göksun yöresinden toplanan Orthurus Heterocarpus (Boıss.) Juz. bitkisinin uçucu yağ bileşenlerinin tespiti. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 334-344.
• Karık, Ü., Tutar, M., Çiçek, F., Sarı, A.O., 2014. Ege ve Batı Akdeniz florasında yayılış gösteren anadolu adaçayı (Salvia Fruticosa Mill). populasyonlarının bazı morfolojik, verim ve kalite özellikleri. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 717-726.
• Keleş, S., Sivrikaya, F., Çakır, G., Başkent, E.Z., 2006. Orman ekosistemlerinin su üretim fonksiyonu ve orman amenajman planlarına yansıtılması stratejileri. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 488-497.
• Kiriş, R., Çağatay, A., Demir, M., Mumcu, D., Kadıoğulları, A.İ., 2006. Odun dışı orman ürünlerinin planlanmasında karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. I. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s. 473-487.
• Kitiş, Y.E., 2011. Bazı orman bitkilerinin biyopestisit olarak değerlendirilmesi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 110-117.
• Korkusuz, E.E., Dirik, H., 2011. Gümüşi Ihlamur’un (Tilia tomentosa Moench) fenolojisi, çiçek özellikleri ve yararlanma esasları. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s. 201-208.
• Kulözü, N., Özer, S., Aklıbaşında, M., 2014. Kent ormanları konusunda kullanıcılarının farkındalık düzeylerinin saptanması: Erzurum kent ormanı örneği. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 746-755.
• Kurt, R., Çabuk, Y., Karayılmazlar, S., 2011. türkiye odun dışı orman ürünleri (baharat ve baharat türevleri) dış ticaret analizi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.23-31.
• Küçüker, D.M., Başkent, E.Z., 2014. The effects of stand, topographic and climatic characteristics on lactarius productivity in Kızılcasu planning unit. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s.107-115.
• Lehtijärvi, A.T., 2006. Finlandiya’da yenen mantarlar ve kullanım alanları. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.352- 357.
• Mısır, N., Mısır, M., Yavuz, H., 2006. Çok Amaçlı Orman Envanterinde Odun Dışı Parametreler. I. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006,Trabzon, s.468-472.
• Nakip, M., 2006. Pazarlama Araştırmaları Teknikleri ve (SPSS Destekli) Uygulamalar. Seçkin Yayıncılık, ISBN: 975-02-0310-0, Ankara.
• NazariRad, M., Imangholiloo, M., Chehreghani, M., Abdia, S.H., Ghanbari, S., 2014. Forests of Iran and their non-timber forest products. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s. 178-182.
• OGM, 2016. Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması İle Üretim ve Satış Esasları, Tebliğ No 302, Ankara.
• Ok, K., Tengiz, Y. Z., 2018. Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin yönetimi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 21 : 457-471 http://dogadergi.ksu.edu.tr/issue/37038/428861.
• Ok, K., Alagöz, G. Ö., Atıcı, E., Çoban, S., Şenyurt, M., 2012. Süsleme amaçlı kullanılan odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir yönetimi. TÜBİTAK 109O264 Proje Sonuç Raporu, DOI: 10.13140/RG.2.1.1019.9764, https://www. researchgate.net/publication/282845134.
• Özçelik, H., Koca, A., 2011. Türkiyede Kebere (Capparis L./ Capparaceae) cinsi ve ekonomik önemi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.32-40.
• Özderin, S., Fakir, H., Erbaş, S., 2011. Muğla-Ula yöresinde doğal yayılış yapan bazı Hypericum sp. türlerinin uçucu yağ oranları ve bileşenlerinin belirlenmesi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.78-84.
• Özer, S., Kulözü, N., Aklıbaşında, M., 2014. Kent ormanları kullanıcılarının memnuniyet düzeylerinin ve beklentilerinin saptanması: Erzurum kent ormanı örneği. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s.756-774.
• Özkan, G., Fakir, H., Köylüoğlu, F., 2011. Seeds of Biebersteinia orphanidis Boiss. (Geraniaceae): Total phenolics and free radical scavenging activity of extract and oil composition. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.96-101.
• Özmen, İ., Çelikoğlu, U., Yazıcı, S.Ö., Özçelik, H., Genç, H., 2011. Bazı Nepeta türlerlerinden elde edilen ekstraktların antioksidan aktiviteleri. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.106-109.
• Parlak, S., 2011. Defne (Laurus nobilis L.) yaprağı uçucu yağ oranlarının yörelere göre değişimi. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.74-77.
• Samba, L.E., Gertrude, A., 2011. Developing market place for non wood forest products in the North West Region of Cameroon. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.10-12.
• Sözbir, G.D., Beşikci, N., Alma, M.H., Bektaş, İ., Zülkadir, A., 2014. Kansere karşı etkili Lentinus Edodes çürüklük mantarının kültürasyonu ve verim değerinin araştırılması. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s.383-390. Şafak, İ., 2006. Ege Bölgesinde av ve yaban hayatı yönetimindeki sorunlar ve çözüm önerileri. I. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.66-73.
• Şafak, İ., Başar, H., 2014. Avcı derneklerinin amaçlarını etkileyen faktörlerin ekonometrik analizi. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s.7-16.
• Şahin, Y., Üner, B., 2011. Sarıçam, Karaçam kozalaklarından elde edilen toplam fenolik, proanthocyanidins, flavonollerinin karşılaştırılması ve antioksidant özellikleri. 2. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Eylül 2011, Isparta, s.91-95.
• Türker, M.F., Yeni, F. A., Genç, C., 2006a. Türkiye’de odun dışı orman ürünleri yönetimi ve işletmeciliğinin beş yıllık kalkınma planları ve ulusal ormancılık programı kapsamında değerlendirilmesi. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.74-82.
• Türker, M.F., Pak, M., Öztürk, A., Durusoy, İ., 2006b. Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir işletmeciliği: Mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.83- 92.
• Türkoğlu, T., Büyüksakallı, H., Ulusoy, H., Yıldıztekin, M., 2014. Muğla Orman Bölge Müdürlüğü odun dışı orman ürünleri üretiminin zaman serileri analizi ile öngörüsü. 3. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 8-10 Mayıs 2014, Kahramanmaraş, s.199-208.
• Uzun, Y., 2006. Ardahan yöresinin konifer ormanlarında belirlenen bazı yenen ve zehirli makrofunguslar. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.385- 392.
• Var, A.A., 2006. Söke/Aydın civarının orman tali ürünleri, mahalli adları ve potansiyel kullanım maksatları. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.213- 220.
• Yazıcı, H., 2006. Suni ve doğal yönetmelerle kurutulmuş defne yapraklarının sınıfsal özellikleri ve kayıp oranlarının tespiti. 1. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, 1-4 Kasım 2006, Trabzon, s.591- 597.