Sürütme yolları ve yoğunlukları üzerine değerlendirmeler

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 4, 396 - 406, 29.12.2020

Mehmet Eker

https://doi.org/10.18182/tjf.824478

Öz

Ormanların optimal şekilde işletmeye açılmasında yol ağları, ulaşım ve taşıma altyapısının temel unsurudur. Ana ve tali orman yolları ile yeterince işletmeye açılamayan orman alanlarında üçüncül yollar olarak sürütme ve/veya traktör yolları yapılarak sürütme mesafeleri kısaltılmaya ve sürütme maliyetleri azaltılmaya çalışılır. Ormancılığa yönelik birçok uygulamada olduğu gibi sürütme yollarının da orman ekosistemi üzerinde geçici ve/veya kalıcı olumsuz etki potansiyeli bulunmaktadır. Öte yandan, herhangi üretim bölmesi veya bölmeciğinde, üretim operasyonları için sürütme yol uzunluğunun nasıl bir artış gösterdiğine ilişkin yeterli veri, bilgi ve kayıtlara rastlanmamaktadır. Bu çalışmanın amacı; sürütme yollarının niteliklerini özetlemek, ayırt edici özelliklerini tarif etmek, örnek alınan bazı üretim bloklarında sürütme yolu yoğunluklarını hesaplayıp bu değerlerin değişimine göre sürütme yolu ağlarının potansiyel ekolojik etkileri konusunda bazı değerlendirmeler yapmaktadır. Isparta Orman Bölge Müdürlüğü sınırları içinde, Google Earth programından yararlanılarak rastgele seçilen 30 adet üretim ünitesinin, üretim öncesi ve sonrasındaki uydu görüntüleri üzerinden sürütme yolu yoğunlukları hakkında veri toplanmış ve analiz edilmiştir. Buna göre, üretim sezonunun hemen bitiminde, sürütme yolu uzunluklarının üretim üniteleri başına ortalama 3290 m olduğu ve sürütme yol yoğunluğunun da ortalama 83.1 m/ha’a eriştiği belirlenmiştir. Sürütme yollarının ortalama 3 m genişlikte bir alan kaybına neden olduğu kabul edildiğinde; 1 ha’ lık orman alanının yaklaşık % 2.5’i sürütme yollarından dolayı kaybolmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Sürütme yolu, Orman yolu, Yol yoğunluğu, Çevresel etkiler, Traktör yolu, Tali yollar

Assessment on skidding roads and densities

Öz

Terrestrial road networks constitute the main transportation and transportation infrastructure for opening up of the forests in an optimal way. Skidding distances are tried to be shortened by constructing skidding and / or tractor roads as tertiary roads in main and secondary forest roads and forest areas that cannot be opened to operation sufficiently. Any treatment on the forest ecosystem has negative effects. Drag road networks also contain the potential to damage the forest ecosystem with their temporary and permanent effects. However, there is not enough data, information and records about how the skidding path length increases during or after the production in any production chamber or divider. The aim of this study is; to summarize the characteristics of the skidding paths, to calculate the skidding densities in some sample production blocks, and to evaluate the potential ecological effects of the skidding path networks. Within the boundaries of Isparta Regional Directorate of Forestry, data on the existence of skidding paths was collected and analyzed over the pre-production and post-production satellite images of 30 randomly selected production sections using the Google Earth program. Accordingly, at the end of the production season, it was determined that the average length of the skidding road per production compartment was 3290 m and the skidding road density was 83.1 m/ha on average. When it is accepted that the skidding roads cause an area loss of 3 m width; approximately 2.5 % of 1 ha of forest area is lost due to skidding roads.

Anahtar Kelimeler

Skidding road, Forest road, Road density, Environmental impacts, Tractor roads, Tertiary roads

Kaynakça

• Acar, H.H., Şentürk, N., 1996. Dağlık arazide orman yollarının planlanması ve üretimçalışmalarının orman ekosistemi üzerine olan etkileri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 43(1-2): 103-111.
• Acar, H.H., 1998. Transport Tekniği ve Tesisleri Ders Notları. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi Ders Teksirleri Serisi:56, Trabzon.
• Acar, H.H., 2004. Ormancılıkta Transport, Lisans Ders Notları, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Ders Teksirleri, Trabzon.
• Akay, A.E., Wing, M.G., Sessions, J., 2014. Estimating sediment reduction cost for low-volume forest roads using a LİDAR-derived high-resolution DEM. The Baltic Journal of Road and Bridge Engineering, 9(1): 52-57.
• Alkan H., Eker M., 2005. Orman kaynaklarından faydalanmanın sürdürülebilirliğine dar ölçekli bir bakış. Türk Ormancılığında Uluslararası Süreçte Acil Eyleme Dönüştürülmesi Gereken Konular, Mevzuat Ve Yapılanmaya Yansımaları, Orman Mühendisleri Odası Sempozyumu, 22-24 Aralık, Sempozyum Bildirileri, 423-437 s., Antalya.
• Aykut, T., Demir, M., 2005. Türkiye'de orman yollarının durumu, değerlendirilmesi ve önemi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 55(1): 37-51.
• Bayoğlu, S., 1988. Üretim mekanizasyonu metotları ile orman yol şebekesi ilişkileri. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 38(3): 56-63.
• Bayoğlu, S., 1996. Orman Nakliyatının Planlanması. İstanbul Üniversitesi Yayın No:3941, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayın No: 8, ISBN 975-404-438-4, İstanbul.
• Bayoğlu, S., 1997. Orman Transport Tesisleri ve Taşıtları (Orman Yolları). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul Üniveristesi Yayın No. 3969, OrmanFakültesi Yayın No. 434, İstanbul.
• Coffin, A.W., 2007. From roadkill to road ecology:a review of the ecological effects of roads. Journal of Transport Geography, 15: 396-406.
• D’Eon, R., 2007. Harvest block spatial configuration as a function of logging road density: Do larger more aggregated blocks create less road? BC Journal of Ecosystems and Management, 8(1): 50–60
• Demir, M., Makineci, E., Çömez, A., Yilmaz, E., 2010. Impacts of repeated timber skidding on the chemical properties of topsoil, herbaceous cover and forest floor in an eastern beech (Fagus orientalis Lipsky) stand. Journal of Environmental Biology, 31: 477-482.
• Eker, M., Acar, H.H., 2005. Orman yolları ve üretim faaliyetlerinde çevresel etkilerin azaltılmasına yönelik bazı uygulama önlemleri. I. Çevre ve Ormancılık Şurası, 21-24 Mart, Tebliğler Kitabı Cilt:II, 381-389 s., Antalya.
• Eker, M., Çoban, H.O., 2010. Impact of road network on the structure of a multifunctional forest landscape unit in southern Turkey. Journal of Environmental Biology, 31: 157-168.
• Eker, M., Acar, H.H., Çoban, H.O., 2010a. Orman yollarının potansiyel ekolojik etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A(1): 109-125.
• Eker, M., Çoban, H.O., Alkan, H., 2010b. Hasat artıkları tedarik zincirine yönelik sistem tasarımı. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs, Bildiriler Kitabı Cilt:II, 524-534 s., Artvin.
• Eker, M., Ada, N., 2011. Orman yolu kalite analizine yönelik ölçüt ve gösterge setinin oluşturulması. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12(2): 89-97.
• Eker, M., Alkan, H., Korkmaz, M., Çoban, H.O., 2011. The supply and utilization possibilities of forest residues as a by-product. 2nd International Non-Wood Products Symposium, 8-10 September, Abstracts, p.55-56, Isparta, Turkey. Eker, M., Acar, H.H., Özçelik, R., Alkan, H., Gürlevik, N., Çoban, H.O., Korkmaz, M., Yılmaztürk, A., 2013. Ormancılıkta Hasat Artıklarının Tedarik Edilebilirliğinin Araştırılması – Sonuç Raporu, TÜBİTAK, Project No:110O435, Ankara.
• Eker, M., Çoban H.O., 2017. Değişen paradigmalar ve gelişen teknoloji bağlamında ormancılık operasyonları. Türkiye Ormancılar Derneği IV. Ulusal Ormancılık Kongresi, 15-16 Kasım, Antalya, Bildiriler Kitabı, 1. Cilt, s. 430-441.
• Elliot, W.J., Tysdal, L.M., 1999. Understanding and reducing erosion from insloping roads. Journal of Forestry, 97(8): 30-34.
• Erdaş, O., 1997. Orman Yolları. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, Cilt I-II, Trabzon.
• Erdaş, O., Acar, H.H., Eker, M., 2014. Orman Ürünleri Transport Teknikleri. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 233/39, Trabzon.
• Erdem, R., Enez, K., Demir, M., Sarıyıldız, T., 2018. Slope effect on the sediment production of forest roads in Kastamonu of Turkey. Fresenius Envıronmental Bulletin, 27(4): 2019-2025.
• FAO, 1977. Planning Forest Roads and Harvesting Systems. FAO Forestry Paper 2, Rome.
• Forman, R.T.T., 1995. Some general principles of landscape and regional ecology. Landscape Ecology, 10(3): 133-142.
• Forman, R.T.T., Alexander, L.E., 1998. Roads and their major ecological effects. Annual Review of Ecology and Systematics, 29(1): 207-231.
• Forman, R.T.T., Deblinger, R.D., 2000. The ecological road-effect zone of a Massachusetts (U.S.A.) suburban highway. Conservation Biology, 14: 36–46.
• Görcelioğlu, E., 2004. Orman Yolları-Erozyon İlişkileri, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Gucinski, H., Brooks, M.H., Furniss, M.J., Ziemer, R.R., 2001. Forest Roads: A Synthesis of Scientific Information. U.S. Department of Agriculture, Forest Service, General Technical Report PNW-GTR-509, Portland, Oregon.
• Gümüş, S., Türk, Y., 2010. Bölmeden Çıkarmada Sürütme İzleri ve Çevresel Sorunları. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs, Artvin, Cilt: II, s. 535-543.
• Harris, L.D., Hoctor, T.S., Gergel, S.E., 1996. Landscape processes and their significance to biodiversity conservation. In: Population Dynamics in Ecological Space and Time (Ed: Rhodes, J.R., Chesser, R., Smith, M.), Chicago University Press, Chicago, pp. 319-47.
• Hasdemir, M., Demir, M., 2000. Türkiye'de orman yollarını karayollarından ayıran özellikler ve bu yolların sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 50(2): 85-96.
• Heilman, Jr. G.E., Strittholt, J.R., Slosser, N.C., Dellasala, D.A., 2002. Forest fragmentation of the conterminous United States: Assessing forest ıntactness through road density and spatial characteristics. BioScience, 52(5): 411-422.
• Kato, S., Seçkin, Ö.B., 1972. Orman yol sistemi üzerine etüdler-yol yoğunluğuna ilişkin ön rapor. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri:B, Cilt:22 Sayı:2, s. 290-317
• Krummel, J.R., Gardner, R.H., Sugihara, G., O’Neill, R.V., Coleman, P.R., 1987. Landscape patterns in a disturbed environment. Oikos, 48: 321–324.
• Kuliešis, A., Aleinikovas, M., Linkevicius, E., Kuliešis, A. A., Saladis, J., Škema, M., Šilinskas, B., Beniušiene, L., 2018. The impact of strip roads on the productivity of spruce plantations. Forests, 9(10): 1-14.
• Mader, H.J., Schell, C., Kornacker, P., 1990. Linear barriers to arthopod movements in the landscape. Biological conservation, 54: 209-222.
• Makineci, E., Demir, M. Yılmaz, E., 2007. Odun üretimi ve sürütme çalışmalarının orman ekosistemine ekolojik etkileri. International Symposium Bottlenecks, Solutions and Priorities in the Context of Functions of Forest Resource, 17-19 Ekim, İstanbul, pp. 868-878.
• Noss, R. 1995. The ecological effects of roads. Road Rippers Handbook, Wildlands Centre for Preventing Roads (CPR), Missoula, MT. http://www.wildlandscpr.org/ecological-effects-roads. [Erişim:Ekim 2008]
• OGM, 1982. Orman Ürünlerinin Üretim İşlerine Ait 161-A Sayılı Tebliğ. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara
• OGM, 1984., Orman Yolları Planlaması ve İnşaat İşlerinin Yürütülmesi’ne ait 202 Sayılı Tebliğ. İnşaat Dairesi Başkanlığı Yol Yapım Heyeti, Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM, 1996. Asli Orman Ürünlerinin Üretim İşlerine Ait 288 Sayılı Tebliğ. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM, 2008. Orman Yolları Planlaması, Yapımı ve Bakımı’na ait 292 Sayılı Tebliğ. OGM İnşaat ve İkmal Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• OGM, 2020. Oduna Dayalı Orman Ürünlerinin Üretim İşleri’ne ait 310 Sayılı Tebliğ. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Öztürk, T., Sevgi, O., Akay, A.E., 2017. Impact assessment of log skidding on soil condition of skid roads during ground-based logging in a plantation forest in Istanbul, Turkey. Bosque, 38(1): 41-46.
• Paton, D.R. 1975. A diversity index for quantifying habitat “edge”. Wildlife Society Bulletin, 3: 171–173.
• Reed, R., Johnson-Barnard, J., Baker, W., 1996. Contribution of roads to forest fragmentation in the Rocky Mountains. Conservation Biology, 10: 1098–1106.
• Ripple, W., Bradshaw, G., Spies., T., 1991. Measuring forest landscape patterns in the Cascade range of Oregon, U.S.A. Conservation Biology, 57: 73–88.
• Seiler, A., Eriksson, I.M., 1997. New approaches for ecological consideration in Swedish road planning. In: Canters, K., Piepers, A. and Hendriks-Heersma, A., (Eds.) Proceedings of the international conference on Habitat fragmentation, infrastructure and the role of ecological engineering, Maastricht & DenHague 1995, pp. 253-264.Ministry of Transport, Public Works and Water Management, Road and Hydraulic Engineering division, Delft, The Netherlands.
• Staaf, K.A.G., Wiksten, N.A., 1984. Tree Harvesting-General. In: Tree harvesting techniques. Forestry Sciences, Vol 15. Springer, Dordrecht.
• Stenzel, G., Walbridge, T.A., Pearce, J.K., 1985. Logging and Pulpwood Production. A Wiley-Interscience Publication (2nd Edition), 368 p.
• Sundberg, U, Silversides, C.R., 1988. Operational Efficinecy in Forestry Volume1: Analysis. Series Volume 29, 230 p.,Springer (2nd edition), Netherhlands.
• Tavşanoğlu, F., 1955. Orman Transport Tesisleri ve Taşıtları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Tavşanoğlu, F., 1971. Ormanlarda sürütme yolları ve bu yollar üzerinde taşıma. İstanbul Orman Fakültesi Dergisi, 21(2): 21-41.
• Trombulak, S.C., Frissell, C.A., 2000. Review of ecological effects of roads on terrestrial and aquatic communities. Conservation Biology, 14: 18-30.
• Türk, Y., Gümüş, S., 2010. Orman yollarında meydana gelen toprak kaybı sorunları. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs, Artvin, Cilt: II, s. 544-553.
• Türk, Y., 2011 Ormancılıkta Endüstriyel Odun Hammaddesinin Tarım Traktörleriyle Bölmeden Çıkarılmasında Sürütme Şeritleri Ağının Optimizasyonu. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniveristesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Walbridge, T.A., Bentley, A.R., 1976. Road Locator’s Handbook- Instructions and Field Notes. Hiwassee Land Company, Calboun, Tenessee, USA.
• Varol, T., 2015. Üst Yapısız Orman Yollarında Yüzey Erozyonun Hesaplanmasında Kullanılan Modellerin Karşılaştırılması. Üretim İşlerinde Hassas Ormancılık Sempozyumu, 4-6 Haziran, lgaz, Bildiriler Kitabı, s.434-450..
• Yeap, Y.H., Sessions, J., 1989. Optimising spacing and standards of logging roads on uniform terrain. Journal of Tropical Forest Science, 1(3): 215-228.