An environmentalist organization in the republic period: Turkish Tree Conservation Association (1928-1950)

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 3, 295 - 305, 30.09.2021

Ufuk Erdem

https://doi.org/10.18182/tjf.944178

Öz

The reconstruction period following the establishment of Turkish Republic encountered policies for providing the society with knowledge and culture. Although these policies were usually implemented by the government, few quasi-official non-governmental organizations, one of which was Turkish Tree Conservation Association, got involved in the action. The Association carried out such projects as raising naturalism among the individuals across the country, awaking environmental awareness, ensuring competition within the international market via growing high-quality fruits by tree-breeding, and contributing to country-wide afforestation. Moreover, the Association pioneered the organizations of the Tree Festivals for encouraging afforestation and ensuring the dissemination of love for tree amongst all segments of the society. The present study elaborates on Turkish Tree Conservation Association in such aspects as the establishment, programme, regulations and activities chronologically in the light of the archival documents and newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Turkish Tree Conservation Association, Tree Festival, Association

Cumhuriyet dönemi çevreci bir yapı: Türkiye Ağaç Koruma Cemiyeti (1928-1955)

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra başlayan yeniden yapılanma döneminde toplumun da bilgi ve kültür anlamında donatılması için politikalar üretilmiştir. Bu politikalar çoğunlukla devlet tarafından uygulanmakla birlikte -sınırlı da olsa- bazı yarı resmi sivil toplum kuruluşlarının da sürece dahil oldukları görülmektedir. Bu sürece katılım sağlayan yapılardan birisi de Türkiye Ağaç Koruma Cemiyetidir. Cemiyet, ülke genelinde ağaç sevgisini bireylere kazandırmak, çevre bilinci uyandırmak, meyve ağaçlarının ıslah edilerek yüksek kaliteli meyveler yetiştirip uluslararası piyasada rekabet edebilmek ve ülke genelini ağaçlandırmak gibi çalışmalar yürütmüştür. Ayrıca Cemiyet ağaçlandırmayı özendirmek ve ağaca gösterilen sevginin toplumun tüm kesimlerine yayılmasını sağlamak için de Ağaç Bayramları düzenlenmesine öncülük etmiştir. Bu çalışmada Türkiye Ağaç Koruma Cemiyetinin kuruluşu, programı, nizamnameleri, faaliyetleri arşiv belgeleri ve dönemin gazeteleri ışığında kronolojik olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Ağaç Koruma Cemiyeti, Ağaç Bayramı, Cemiyet

Kaynakça

• Ağaç Bayramı Talimatnamesi, 1930. Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası.
• Ağaç Koruma Nizamnamesi, 1931. Dördüncü Tabı, Yeni Gün Matbaası, Ankara.
• Akşam Gazetesi, 4 Kanunuevvel/Aralık 1930.
• Akşam Gazetesi, 15 Teşrinievvel/Ekim 1933.
• Akşam Gazetesi, 22 Temmuz 1934.
• Akşam Gazetesi, 16 Temmuz 1935.
• Akşam Gazetesi, 22 Haziran 1939.
• Akşam Gazetesi, 24 Temmuz 1949.
• Akyüz, Y., Öztürk, F., 2002. İlk ağaç bayramı girişimi. Tarih ve Toplum, 38: 225-226.
• Arıkan, Z., 1996. Dilde sadeleşme akımı ve köylü gazetesi. Kebikeç, 4: 141.
• Arslan, Z., 2010. Osmanlı’da Toplumsal Örgütlenmeye Geçiş ve Cemiyetleşme Faaliyetleri. Türk Yurdu, 99(276): 59.
• Aydın, D., 2006. Cumhuriyet dönemi vakıfları tarihi bir bakış ve vergi muafiyetine sahip vakıfların mali krizi, Türkiye’de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet, Editörler: Zincir R., Bikmen F., TÜSEV, İstanbul, s.58.
• Baltet, C., 1930. Aşıcılık. Mütercimi: Fayık, Resmi Gazete Matbaası, İstanbul.
• BCA, 1921. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 6 Ocak 1921, 185-275-1.
• BCA, 1932, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 12 Ocak 1932, 80-526-10.
• BCA, 1943. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 26 Temmuz 1943, 102-57-12.
• Benli, M., 2014. Türkiye Cumhuriyeti’nde Ormancılık Politikaları (1923-1946). Yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, s.45.
• Cumhuriyet Gazetesi, 2 Kanunuevvel/Aralık 1930.
• Cumhuriyet Gazetesi, 21 Mayıs 1940.
• Cumhuriyet Gazetesi, 8 Nisan 1942.
• Emgili, F., 2021. Halkevlerinin köy ve köycülük faaliyetleri. Tarih ve Günce, S.8: 209.
• Erdal S., Aydın S., 2017. Sivil toplum bağlamında ıı.meşrutiyet dönemi’nde (1908-1918) öğretmen cemiyetleri ve terakki-i maârif ve ittihâd-ı muallimin cemiyeti. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 58: 409-426.
• Gönüllü, A. R., 2008. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Alanya (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, s.125.
• Gülen, İ., – Özdönmez, M., 1981. Türkiye’de orman ve ormancılık. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 31: 2-6.
• Gümüş, C., 2014. Osmanlıdan günümüze ormancılık politikalarının ormancılık örgütlenmesi üzerine etkileri ve güncel sorunlar. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu, s.481.
• Gümüş, C., 2018. Türk Orman Devrimi, Türkiye Ormancılar Derneği, Ankara, s.148.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 2 Aralık 1929.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 25 Teşrinievvel/Ekim 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 7 Kanunisani/Ocak 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 6 Şubat 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 12 Şubat 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 23 Mart 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 5 Mayıs 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 3 Kanunuevvel/Aralık 1930.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 3 Mart 1931.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 8 Mart 1931
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 24 Mart 1931.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 31 Mart 1931.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 29 Temmuz 1931.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 22 Şubat 1932.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 14 Mayıs 1932.
• Hakimiyeti Milliye Gazetesi, 11 Nisan 1934
• Halil Nihat, 1931. Ağaç kasidesi, Agâh-Sabri Kitaphanesi, İstanbul, s.3.
• Hamdi Nafi, 1929. Ağacın kıymetini bilelim. Orman ve Av, 14: 2-3.
• Hanioğlu, Ş.M., 1993. Cemiyet. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.7, s.331.
• Himayei Eşcar Cemiyeti Nizamnamei İdarisi, 1929. Orman ve Av, 14: 12-16.
• İBB, 2004. İzmir İktisat Kongresi 17 Şubat-4 Mart 1923 (2004), İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, Stil Matbaacılık A.Ş., İzmir, s.11-15.
• İctihad, 15 Temmuz 1930. No: 301
• Karabekir, K., 2009. Günlükler (1906-1948). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s.674, 740, 885.
• Kılıç, E., 2020. Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne ağaç bayramları, Yüksek lisans tezi, Bursa Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Kutluk, H., 1936. Ağaç koruma cemiyeti ve isteğimiz. Verim, 9-10: 13.
• Levend, A.S., 1960. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, s.406.
• Milliyet, 2 Kanunuevvel/Aralık 1930
• Özdemir, Y., Aktaş, E., 2011. Halkevleri (1932’den 1951’e). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 45: 235-262.
• Resmî Gazete, 29 Kanunusani/Ocak 1930, Sayı:1410.
• Resmî Gazete, 20 Teşrinisani/Kasım 1930, Sayı:1652.
• Resmî Gazete, 25 Teşrinisani/Kasım 1944, Sayı:5866.
• Resmî Gazete, 22 Nisan 1947, Sayı: 6589.
• Resmî Gazete, 25 Mayıs 1951, Sayı:7817.
• Resmî Gazete, 11 Nisan 1952, Sayı:8083.
• Resmî Gazete, 1 Mart 1954, Sayı:8646.
• Resmî Gazete, 12 Mart 1954, Sayı:8656.
• Resmî Gazete, 13 Mart 1954, Sayı:8657.
• Resmî Gazete, 28 Mayıs 1955, Sayı:9014.
• Resmî Gazete, 30 Mayıs 1955, Sayı:9015.
• Resmî Gazete, 25 Eylül 1962, Sayı:11215.
• TBMM Tutanak Dergisi, 23 Mayıs 1945. Dönem: 7, Cilt: 17, 60. Birleşim, s.295.
• TBMM Tutanak Dergisi, 17 Şubat 1950. Dönem: 8, Cilt: 24, 49. Birleşim, s.771.
• TBMM Tutanak Dergisi, 2 Nisan 1952. Dönem: 9, Cilt: 14, 56. Birleşim, s.33.
• TBMM Tutanak Dergisi, 17 Ağustos 1956. Devre: 10, Cilt:18, 92. İnikat, s.57.
• Toprak, Z., 1985. 1909 cemiyetler kanunu. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, s.206.
• Türkiye Ağaç Koruma Derneği Nizamnamesi, 1951. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Türkiye Himayei Eşcar Cemiyeti Nizamnamei Esasi, 1930. Ankara.
• Uluöz, M., 1945. Türkiye ağaç koruma cemiyeti. Bakış, 1: 85-86.
• Ulus Gazetesi, 3 Nisan 1935.
• Ulus Gazetesi, 10 Mart 1936.
• Ulus Gazetesi, 14 Aralık 1937.
• Ulus Gazetesi, 18 Mart 1938.
• Ulus Gazetesi, 29 Mart 1938.
• Ulus Gazetesi, 22 Haziran 1939.
• Ulus Gazetesi, 24 Ekim 1939.
• Ulus Gazetesi, 24 Ekim 1939.
• Ulus Gazetesi, 7 Şubat 1940.
• Ulus Gazetesi, 26 Mart 1940.
• Ulus Gazetesi, 15 Mayıs 1940.
• Ulus Gazetesi, 17 Mart 1942.
• Ulus Gazetesi, 21 Mart 1942.
• Ulus Gazetesi, 15 Nisan 1942.
• Ulus Gazetesi, 25 Ağustos 1942.
• Ulus Gazetesi, 16 Aralık 1942.
• Ulus Gazetesi, 17 Haziran 1943.
• Ulus Gazetesi, 8 Ağustos 1943.
• Ulus Gazetesi, 22 Nisan 1944.
• Ulus Gazetesi, 21 Mart 1945.
• Ulus Gazetesi, 27 Ocak 1946.
• Ulus Gazetesi, 30 Ocak 1946.
• Vakit, 2 Kanunuevvel/Aralık 1930.
• Vakit Gazetesi, 5 Kanunuevvel/Aralık 1930.
• Vakit Gazetesi, 23 Mart 1931.
• Vakit Gazetesi, 16 Mayıs 1940.