The effect of different land uses on some water quality parameters in the Çöppınarı Stream watershed in Eskişehir Province

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 3, 178 - 187, 30.09.2023

Nihat Arslan Mehmet Özcan

https://doi.org/10.18182/tjf.1274415

Öz

Water is one of the most important natural resources needed by all living things on earth. The quality of water, which is of such great importance, may deteriorate in parallel with industrialization and population growth. Climate and land use are two important factors affecting water quality. Especially in regions with arid and semi-arid climates, the control of land use and water quality is even more important than in other regions. In this study, the effects of different land uses (forest, recreation and agriculture) on some water quality parameters were investigated along a precipitation basin in Eskişehir, which has semi-arid climate characteristics. In the study, it was determined that the use of agriculture significantly increased the calcium (Ca+2), magnesium (Mg+2), sodium (Na+), potassium (K+), chloride (Cl-), sulphate (SO4-2) and electrical conductivity (EC) values in the waters of the Çöppınarı watershed compared to the use for forest and recreation purposes. Therefore, more care should be taken in the use of fertilizers in agricultural areas. Necessary measures should be taken by making water quality measurements in certain periods in streams where such lands are dense.

Anahtar Kelimeler

Land use, Forest, Agriculture, Recreation, Water quality

Eskişehir ili Çöppınarı Deresi Havzasında farklı arazi kullanımlarının bazı su kalite parametrelerine etkisi

Öz

Su yeryüzünde yaşayan tüm canlıların gereksinim duyduğu en önemli doğal kaynaklardan biridir. Bu kadar büyük bir öneme sahip olan suyun kalitesi sanayileşme ve nüfus artışına paralel olarak bozulabilmektedir. İklim ve arazi kullanımı su kalitesini etkileyen iki önemli faktördür. Özellikle kurak ve yarı kurak iklim özelliklerine sahip bölgelerde arazi kullanımı ve su kalitesinin kontrolü, diğer bölgelere nazaran daha da büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada yarı kurak iklim özellikleri gösteren Eskişehir ilinde bir yağış havzası boyunca farklı arazi kullanımlarının (orman, mesire ve tarım) bazı su kalite parametreleri üzerine etkisi araştırılmıştır. Çalışmada Çöppınarı havzası akarsularında tarımsal amaçlı arazi kullanımının orman ve mesire amaçlı kullanıma oranla kalsiyum (Ca+2), magnezyum (Mg+2), sodyum (Na+), potasyum (K+), klorür (Cl-), sülfat (SO4-2), ve elektriksel iletkenlik (EC) değerlerini önemli oranda artırdığı belirlenmiştir. Bu nedenle tarımsal alanlarda gübre kullanımında daha dikkatli olunmalıdır. Bu tür arazilerin yoğun olduğu akarsularda belirli dönemlerde su kalitesi ölçümleri yapılarak gerekli tedbirler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Arazi kullanımı, Orman, Tarım, Rekreasyon, Su kalitesi

Kaynakça

• Ahearn, D.S., Sheibley, R.W., Dahlgren, R.A., Anderson, M., Johnson, J., Tate, K.W., 2005. Land use and land cover influence on water quality in the last free- flowing river draining the western Sierra Nevada, California. Journal of Hydrology, 313(3-4): 234-247.
• Babalık, A.A., Yazıcı, N., Dursun, İ., 2018. Farklı arazi kullanım durumlarının su kaynakları üzerine etkileri. International Eurasian Conference on Biological and Chemical Sciences, Abstract Book, 26-27 April 2018, Ankara, p. 1141.
• Chapman, D., 1992. Water Quality Assessments: A guide to the Use of Biota, Sedimens and Water in Environmental Monitoring, Taylor&FrancisGroup, London and Newyork.
• Chow, L., Xing, Z., Benoy, G., Rees, Meng, F., Jiang Y., Daigle, J.L., 2011. Hydrology and water quality across gradients of agricultural intensity in the Little River watershed area, New Brunswick, Canada. Journal of Soil Water Conservation, 66(1): 71-84.
• Coulter, C. B., Kolka R.K., Thompson, J.A., 2004. Water quality in agricultrual, urban, and mixed land use watersheds. Journal of the American Water Resources Association, 40(6): 1593-1601.
• Çitgez, T., 2017. Farklı arazi kullanım yoğunluğundaki iki havzanın su verimi ve kalitesinin araştırılması. Doktora tezi, Düzce Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce.
• Demir, Y., Demir, A. D., 2016. Murat nehrinde debi ve sediment konsantrasyonunun bazı su kalite parametreleri üzerine etkisi. Middle East Journal of Science, 2(1): 50-57.
• Ediş, S., 2018. Yarı kurak havzalarda hidrolojik modelleme ile iklim parametrelerinin ve arazi kullanımındaki değişimlerin su kalitesi üzerine etkilerinin analizi (Terme Çayı havzası örneği). Doktora tezi, Çankırı Karatekin Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çankırı.
• Elçi, Ş., Selçuk, P., 2013. Effects of basin activities and land use on water quality trends in Tahtali Basin, Turkey. Environmental Earth Sciences, 68(6): 1591–1598.
• Eskişehir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, 2023. Genel Bilgiler, Eskişehir, https://eskisehir.tarimorman.gov.tr/Menu/34/Genel-Bilgiler, Erişim: 18.02.2023.
• Eskişehir Orman Toprak Laboratuvar Müdürlüğü, 1994. Orman toprak laboratuvarlarının kuruluş esasları ve laboratuvar teknikleri semineri, 4-8 Nisan Eskişehir, s.158-180.
• Gökbulut, S., 2019. Kızık Göleti (Tokat)’nin bazı fiziko-kimyasal parametrelerinin araştırılması. Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• Güler, Ç., Çobanoğlu, Z., 1997. Su Kalitesi, Çevre Sağlığı Temel Kaynak Dizisi. No: 43, Ankara.
• Haidary, A., Amiri, B.J., Adamowski, J., Fohrer, N., Nakane, K., 2013. Assessing the ımpacts of four land use types on the water quality of wetlands in Japan. Water Resources Management, 27(7): 2217-2229.
• Johannsen S.S., Armitage, P., 2010. Agricultural practice and the effects of agricultural land-use on water quality. Freshwater Forum, 28: 45–59.
• Jung, K.W., Lee, S.W., Hwang, H.S., Jang, J.H., 2008. The effects of spatial variability of land use on stream water quality in a costal watershed. Paddy and Water Environment, 6(3): 275-284.
• Kahriman, A., 2019. Bezirgan Hazım Kılıç Göleti (Daday–Kastamonu)’nin su kalitesinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• Kasımoğlu, C., Yılmaz, F., 2014. Tersakan Çayı’ nın (Muğla, Türkiye) bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerinin araştırılması. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16 (2): 51-67.
• Kaya, M., 2013. Küçük su kütlelerinde su kalitesinin havza bileşenleri ile etkileşimi. Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kılıç, E., 2017. Asi havzasındaki su kalitesinin çok değişkenli istatistiksel yöntemler kullanılarak değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, İskenderun Teknik Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İskenderun.
• Kibena, J., Nhapi, I., Gumindoga, W., 2014. Assessing the relationship between water quality parameters and changes in landuse patterns in the Upper Manyame River, Zimbabwe. Physics and Chemistry of the Earth, 67-69:153-163.
• Özdemir, A. C., 2010. İstanbul içme suyu havzalarında arazi kullanımlarının su kalitesine olan etkisinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Özhan, S., Gökbulak, F., 2001. Bitki örtüsünün su üretim havzalarında su verimi üzerindeki etkileri. I. Türkiye Su Kongresi, 8-10 Ocak, İstanbul, Türkiye, s. 105-112.
• Taş, B., Candan, A.Y., Can Ö., Topkara, S., 2010. Ulugöl (Ordu)’ün bazı fiziko-kimyasal özellikleri. Journal of Fisheries Sciences.com, 4(3): 254-263.
• Tepe, Y., 2009. Reyhanlı Yenişehir Gölü (Hatay) Su Kalitesinin Belirlenmesi, Ekoloji, 70: 38-46.
• Tepe, Y., Ateş, A., Mutlu, E., Töre, Y., 2006. Hasan Çayı (Erzin-Hatay) su kalitesi özellikleri ve aylık değişimleri. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 53: 149-154.
• TS 266, 2005. İnsani tüketim amaçlı sular, içme suyu standartları. TSE, Ankara.
• Usta, A., 2011. Galyan-Atasu barajı havzasında arazi kullanımının su ve toprak özelliklerine etkilerinin araştırılması. Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Trabzon.
• Wang, R., Xu, T., Yu, L., Zhu, J., Li, X., 2013. Effects of land use types on surface water quality across an anthropogenic disturbance gradient in the upper reach of the Hun River, Northeast China. Environmental Monitoring Assessment, 185(5): 4141-4151.
• Wang, X., Yin, Z., 1997. Using GIS to assess the relationship between land use and water quality at a watershed level. Environment International, 23(1): 103-114.
• Wang, X., 2001. Integrating water-quality management and land-use planning in a watershed context. Journal of Environmental Management, 61(1): 25–36.
• Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği, 2012. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16806&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5, Erişim: 25.02.2023
• Yıldırım, Ü., Güler, C., Kurt, M.A., Güven, O., 2020. Kaynağından Akdeniz’e Deliçay’ın (Mersin) debisi ve su kalitesinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(4): 1121-1135.
• Yıldız, İ., 2013. Gelevera deresi su kalitesi ve kirlilik düzeyinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Giresun.
• Yılmaz Öztürk, B., Akköz, C., 2014. Investigation of water quality of Apa dam lake (Çumra-Konya) and according to the evalution of PCA. Biological Diversity and Conservation, 7(2):136-147.
• Yolcu, İ.D., 2012. Bursa Nilüfer Çayı su kalitesi parametrelerinin istatistiksel yöntemlerle değerlendirilmesi. Doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Zhongwei, L., Yingru, L., Zhaohui, L., 2009. Surface water quality and land use in Wisconsin, USA- a GIS approach. Journal of Integrative Environmental Sciences, 6(1): 69-89.