New natural distribution areas of Turkish hazelnut (Corylus colurna): Dağakça and Çakallar (Bursa)

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 205 - 212, 28.06.2024

Mehmet Kalkan , Mustafa Yılmaz

https://doi.org/10.18182/tjf.1456983

Öz

The Turkish hazelnut (Corylus colurna L.) has numerous isolated and endangered populations in Türkiye, particularly in the Black Sea, Marmara, Aegean, and Central Anatolia regions. New natural distribution areas of the Turkish hazelnut have been identified for the first time in the Bursa province, specifically in the Dağakça-Osmangazi and Çakallar-Mustafakemalpaşa areas. In the Dağakça village of the Osmangazi district, the Turkish hazelnut is distributed in the western and northwestern parts. Its natural distribution is determined in a 590-hectare area, including the Alacakaya hill, Çalpınar locality, Kocakır hill, and Topraklı hills, at an elevation range of 800-1000 meters. In the Çakallar village of the Mustafakemalpaşa district, the Turkish hazelnut is naturally distributed on the slopes of Kale and Düdar hills (650-900 m) in the north and the slopes of Küçükçal and Sakarınbaşı hills (800-975 m) in the south, both individually and in group. Although Turkish hazelnuts are generally listed in the "Least Concern" category on the IUCN Red List, populations in some regions are threatened due to their limited distribution areas and habitat loss. The conservation and propagation of these Bursa populations of Turkish hazelnut, due to their genetic resource importance, are of great significance. These new distribution areas need to be protected and supported with sustainable forest management practices.

Anahtar Kelimeler

Ethnobotanical, Gene conservation forest, Habitat, Population, Turkish filbert

Türk fındığı (Corylus colurna)’nın doğal yayılışında yeni alanlar: Dağakça ve Çakallar (Bursa)

Öz

Türk fındığının (Corylus colurna L.), Türkiye'de Karadeniz, Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgelerinde çok sayıda birbirinden kopuk ve birçoğu tehlike altında olan popülasyonları bulunmaktadır. Türk fındığının Bursa ilinde Dağakça-Osmangazi ve Çakallar-Mustafakemalpaşa yörelerinde bulunduğu yeni doğal yayılış alanları ilk kez tespit edilmiştir. Osmangazi ilçesine bağlı Dağakça köyünün batı ve kuzey batı kısımlarında Türk fındığı yayılış yapmaktadır. Alacakaya tepesi, Çalpınar mevki, Kocakır tepesi, Topraklı tepelerinde meşcere kurduğu ve 800-1000 metre yükselti aralığında bulunan 590 hektarlık bir alanda doğal yayılış yaptığı belirlenmiştir. Mustafakemalpaşa ilçesine bağlı Çakallar köyünün kuzeyinde bulunan Kale ve Düdar tepelerinin yamaçlarında (650-900 m) ve güneyinde yer alan Küçükçal ve Sakarınbaşı tepelerinin yamaçlarında (800-975 m) münferit ve küme halinde Türk fındığı doğal yayılış göstermektedir. Türk fındığı, genellikle IUCN Kırmızı Listesi'nde "Düşük Risk" kategorisinde yer alsa da sınırlı yayılış alanları ve habitat kaybı nedeniyle bazı bölgelerdeki popülasyonları tehlike altındadır. Türk fındığının doğal yayılış yaptığı Bursa’daki popülasyonlarının gen kaynağı bakımından korunması ve çoğaltılması büyük öneme sahiptir. Bu yeni yayılış alanlarının koruma altına alınması ve sürdürülebilir orman yönetimi uygulamalarıyla desteklenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Etnobotanik, Gen koruma ormanı, Habitat, Popülasyon, Türk fındığı

Kaynakça

• Aksoy, N., 2014. Corylus L. Türkiye’nin Doğal ve Egzotik Ağaç ve Çalıları. (Editör: Akkemik, Ü.) T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayını, 210-212. Ankara.
• Anşin, R., Özkan, Z.C., 1993. Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta) Odunsu Taksonlar. KTU Orman Fak. Basımevi, Yayın No: 19, Trabzon.
• Arslan, M., 2005. Batı Karadeniz Bölgesindeki Türk fındığı (Corylus colurna L.) populasyonlarının ekolojik ve silvikültürel yönden incelenmesi. YL Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Arslan, M., 2009. Effect of pretreatment on germination of pericarp removed seeds of Turkish Filbert (Corylus colurna L.). Düzce University, Journal of Forestry, 5: 170-178.
• Arslan, M., Kılınç, İ., Vural, M., 2013. Flora of Kale-Bolu fındığı (Türkiye) nature protection area. Biological Diversity and Conservation, 6(3): 107-119.
• Ayan, S., Aydınözü, D., Yer, E.N., Ünalan, E., 2016. Türk Fındığı (Corylus colurna L.)’nın Kuzeybatı Anadolu ormanlarındaki yeni bir yayılış alanı: Kastamonu-Ağlı Müsellimler, Tunuslar Mevkii. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma, 9(1): 128-135.
• Balık, H.İ., Kayalak Balık, S., 2016. Türk Fındığı (Corylus colurna L)’nın Tanımlanması. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi Bildirileri, Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, s. 442–446.
• Bantchina, B.B., Mucan, U., Gündoğdu, K.S., 2017. Bursa ili Arazi Varlığının Coğrafi Bilgi Sistemi ile Analizi. 5. Uluslararası Katılımlı Toprak ve Su Kaynakları Kongresi, Kırklareli, s. 65-74.
• BBB., 2022. Bursa Büyük Toprak Grupları Haritası. Bursa Büyükşehir Belediyesi. Bursa. [https://meps.bursa.bel.tr/wp-content/uploads/2022/11/Tarim-Buyuk-Toprak-Gruplari-Haritasi.pdf], Erişim 28.10.2023.
• Çelik, H., 2006. Bursa ili topraklarının alınabilir demir durumu ve bu topraklarda alınabilir demir miktarının belirlenmesinde kullanılabilecek yöntemler. Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Ghimessy, L., 1980. Turkish Filbert (Corylus colurna) as a valuable reserve tree species in Hungary. Erdo, 29(8): 365-369.
• Kabak, B., Polat, S., Aydinözü, D., 2020. Türk Fındığı’nın (Corylus colurna) yeni bir yayılış alanı: Şaphane Dağı (Kütahya). The Journal of Academic Social Sciences, 109: 376-396. https://doi.org/10.29228/ASOS.45520
• Kalkan, M., Yilmaz, M., Oral, R.A., 2023. The morphological and chemical variability of Turkish Hazel (Corylus colurna L.) fruits in Türkiye. Šumarski list, 147(1-2): 65-74. https://doi.org/10.31298/sl.147.1-2.5
• MTA., 2023. Yerbilimleri Harita Görüntüleyici. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, http://yerbilimleri.mta. gov.tr/anasayfa.aspx, Erişim: 25.10.2023.
• Öçgün, A.G., 2022. Sincansarnıç Köyü (Mustafakemalpaşa-Bursa) dolayının stratigrafisi ve mesozoyik kireçtaşının mermer olarak kullanılabilirliğinin araştırılması. Çukurova Üniversitesi Müh. Fak. Derg., 37(4): 937-950. https://doi.org/10.21605/ cukurovaumfd.1230797
• Özpay Palazoğlu, Z., Arslan, M., Tosun, S., 2013. Batı Karadeniz Bölgesi’nde Türk Fındığı (Corylus colurna L.)’nın Exsitu Yöntemiyle Korunmaya Alınması ve Popülasyonlarda Genetik Çeşitliliğin Araştırılması. Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü., Teknik Bülten No:18, Bolu.
• Palashev, I., Nikolov, V., 1979. The distribution, ecology, and biological features of Corylus colurna in Bulgaria. Gorskostopanska-Nauka, 16: 26-42.
• Polat, S., Güney, Y., 2015. Türk Fındığı’nın (Corylus colurna) türkiye’deki yeni bir yayılış alanı. The Journal of ASOS, 3: 449-460. https://doi.org/10.16992/ASOS.858
• Polat, S., 2014. Türk Fındığı (Corylus colurna)’nın Türkiye’deki yeni bir yayılış alanı. Marmara Coğrafya Dergisi, 29: 136-149. https://doi.org/10.14781/mcd.51065
• Şahin, E.K., Bekar, M., Güneroğlu, N., 2020. Türk Fındığı (Corylus colurna L.)’nın peyzaj mimarlığında kullanım olanakları. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 22(1): 91-99. https://doi.org/ 10.24011/barofd.674206
• Temel, F., Arslan, M., Çakar, D., 2017. Status of natural Turkish hazel (Corylus colurna L.) populations in Türkiye. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 18(1): 1-9. https://doi.org/10.17474/artvinofd.270346
• Tosun, S., 2012. Cadde (Yol) ağacı olarak Amerika’da ve Avrupa’da popülerleşen Türk fındığı (Corylus colurna L.). Orman ve Av Dergisi, 3: 22-25.
• Yalçınkaya, S., Avşar, Ö.P., 1980. Mustafakemalpaşa (Bursa) dolayının jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama, Rapor No: 6717, Ankara.
• Yaltırık, F., 1993. Dendroloji Ders Kitabı II. Angiospermae (Kapalı Tohumlular), İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Basımevi, İstanbul.
• Yaltırık, F., 1997. Orman ve Park Ağaçlarımız (İğneyapraklılar). Atlas Dergisi, Nisan Eki, 1(1): 114.
• Yılmaz, A., 1998. Türkiye'de fındık ziraatinin plansız gelişimi ve sonuçları. OMU Eğitim Fakültesi Dergisi, 11: 101-114.