Ophrys isaura Renz & Taubenheim'in Türkiye'de yeni bir yayılış alanı ve bazı ekolojik özellikleri

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 12 - 19, 28.03.2025

Ebru Hatice Tığlı Kaytanlıoğlu , Hüseyin Fakir , Serkan Gülsoy

Öz

Ophrys isaura Renz & Taubenheim, Orchidaceae familyasına ait Türkiye'nin en nadir endemik türlerinden biridir. Literatür araştırmasına göre doğada nesli tükenme riski altında olan tür, Türkiye florasının C3 ve C4 karelerinde yayılış göstermektedir. Bu çalışmada, O. isaura’nın Türkiye'nin güneyinde yer alan Isparta'nın Eğirdir ilçesine bağlı Akdoğan köyü yakınlarındaki Pinus nigra subsp. pallasiana orman açıklığında 1100-1200 metreler arasında dar bir alanda yayılış gösterdiği gözlenmiştir. O. isaura bu lokalitede ilk kez tanımlanmıştır ve bu türün Türkiye'deki en güney batı kaydını temsil etmektedir. Yeni tespit edilen popülasyon üzerinde yapılan incelemeler ile türün bazı morfolojik, fenolojik ve ekolojik özellikleri ortaya konmuştur. Yeni popülasyonun morfolojik özellikleri, O. isaura'nın Flora of Turkey'deki tanımları ve ayrıca Resimli Flora of Turkey ile karşılaştırılmıştır. Bazı morfolojik özellikler, ilk çalışmalarda mevcut olan bilgilere kıyasla küçük farklılıklar göstermektedir. Çalışmada, türün yeni yayılış alanının bazı ekolojik özellikleri belirlenmiştir. Alandaki baskın kaya formasyonu kırıklı ve çatlaklı kireçtaşıdır. Radyasyon indeksi 0,46 olarak hesaplanırken, sıcaklık indeksi 0,89 olarak belirlenmiştir. Bu ölçümler, alanın genellikle sabahın erken saatlerinde güneş ışığı aldığını ve gün boyunca orta derecede aydınlığa sahip olduğunu göstermektedir. Nemli ve ıslak toprak koşullarıyla karakterize edilen alanlardaki 10 cm derinlik katmanına kadar olan topraklar kil türündendir ve iskelet içeriği çok düşüktür. Türün yaşam alanındaki yüksek kireç (%30,65), organik madde (%6,12) ve zayıf alkali koşullar (pH: 7.11) bu toprak derinliği katmanında su, hava ve besin ekonomisi için elverişli bir ortam sağlamaktadır. Genel olarak, O. isaura'nın örneklendiği açık orman alanındaki bitki türü çeşitliliği, çevredeki karaçam orman alanlarının alt tabakasındakine kıyasla daha yüksek bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ophrys isaura, Endemik, IUCN, Yeni yayılış alanı, Morfolojik ve ekolojik özellikler, Türkiye

A new distribution area of the Ophrys isaura Renz & Taubenheim in Türkiye and some ecologic characteristics

Öz

Ophrys isaura Renz & Taubenheim., is one of the rarest endemic species in Türkiye and belongs to the Orchidaceae family. According to a literature survey, the species at risk of extinction in nature is distributed in the C3 and C4 squares of the Turkish flora. In this study, it was observed that the plant has also distribution within a narrow range of between 1100 and 1200 meters in the Pinus nigra subsp. pallasiana forest clearing near Akdoğan village in the Eğirdir district in Isparta from southern Türkiye. O. isaura was identified for the first time at this locality and represents the southwestern most record of this species in Türkiye. Some morphological, phenological and ecological characteristics of the species were revealed by examinations of the newly detected population. The morphological characteristics of the new population were compared with the descriptions of O. isaura in Flora of Türkiye and Illustrated Flora of Türkiye. Some morphological characteristics exhibit minor differences compared to the information available in the early studies. In the study, some ecological characteristics of the new distribution area of the species were identified. The dominant rock formation in the area is fractured and cracked limestone. The radiation index was calculated to be 0.46, while the temperature index was determined to be 0.89. These measurements indicate that the area generally receives sunlight in the early morning and has moderate illumination throughout the day. Soils up to 10 cm depth layer within areas characterized by humid and wet soil conditions are of clay type and exhibit very low skeletal content. The high levels of lime (30.65%), organic matter (6.12%), and weakly alkaline conditions (pH: 7.11) in the habitat of the species provide a favorable environment for water, air, and nutrient economy within this soil depth layer. Overall, the plant species diversity in the open forest area where O. isaura was sampled was found to be higher compared to that in the understorey of the surrounding black pine forest areas.

Anahtar Kelimeler

Ophrys isaura, Endemic, IUCN, New distribution area, Morphological and ecological characteristics, Türkiye

Kaynakça

• Allison, L. E., and Moodie, C. D., 1965. Carbonate: volumetric calcimeter method. Agronomy Monographs, 9(2): 1389-1392.
• Allison, L., 1965. Organic carbon. Methods of soil analysis: Part 2 Chemical and Microbiological Properties, 9: 1367-1378.
• Bouyoucos, G. J., 1962. Hydrometer method improved for making particle size analyses of soils. Agronomy Journal, 54(5): 464-465.
• Braun-Blanquet, J., 1932. Plant sociology: the study of plant communities (1st ed.).
• Bray, J. R., and Curtis, J. T., 1957. An ordination of the upland forest communities of southern Wisconsin. Ecological Monographs, 27(4), 326-349.
• Davis, P.H. (Ed.)., 1984. Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Vol. 8). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Deniz, İ.G., 2012. Ophrys L. In: Güner A., Aslan S., Ekim T., Vural M., Babaç MT., editors. List of Turkish Plants (Vascular Plants). Istanbul: Nezahat Gökyiğit Botanical Garden and Flora Research Association Publication. pp. 638–645.
• Ekim T. M., Koyuncu M., Vural H., Duman Z., Aytaç N., Adıgüzel., 2000. Red Data Book of Turkish Plants. Turkish Nature Conservation Association, 246 s, Ankara.
• Eriksson, C.P., and Holmgren, P., 1996. Estimating stone and boulder content in forest soils evaluating the potential of surface penetration methods. Catena, 28(1-2), 121-134.
• Fontaine, M., Aerts, R., Özkan, K., Mert, A., Gülsoy, S., Süel, H., Waelkens, M., and Muys, B., 2007. Elevation and exposition rather than soil types determine communities and site suitability in Mediterranean mountain forests of southern Anatolia, Turkey. Forest Ecology and Management, 247(1-2), 18-25.
• Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT. 2012. List of Turkish plants (Vascular Plants). Nezahat Gökyiğit Botanical Garden and Flora Research Association Publication, Istanbul.
• Güner, A., Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Çimen, A.Ö., Güner, I., Ekşi, Bona, G., and Şen Gökmen, F., 2022. Illustrated Flora of Turkey, Volume 3a., ANG foundation Nezahat Gökyiğit Botanical Garden Publications, Istanbul.
• Karger, D.N., Conrad, O., Böhner, J., Kawohl, T., Kreft, H., Soria-Auza, R. W., Zimmermann, N.E., Linder, P., and Kessler, M., 2017. Climatologies at high resolution for the Earth’s land surface areas. Scientific Data, 4, 170122.
• Kreutz C. A. J., 2000. Orchids of Turkey, botanical properties, ecological requirements, natural spreading sites, vital threats, precautions for protection (Trans. and Cont.: A. Colak). Rota Publications, pp. 55-848.
• Kreutz C.A.J., and Krüger B., 2014. Über Ophrys isaura und Ophrys kreutzii in der Türkei. Journal Europäischer Orchideen, 46 (1).
• Moisen, G. G., and Frescino, T. S., 2002. Comparing five modelling techniques for predicting forest characteristics. Ecological Modelling, 157(2-3), 209-225.
• Özkan, K., Küçüksille, E.U., Mert, A., Gülsoy, S., Süel, H., and Başar, M.,2020. Biyolojik Çeşitlilik Bileşenleri (BİÇEB) hesaplama yazılımı. Turkish Journal of Forestry, 21, 344-348.
• Peet, R. K.,1974. The measurement of species diversity. Annual Review of Ecology and Systematics, 5(1), 285-307.
• Renz, J. and Taubenheim G., 1980): Neue Ophrys-Taxa aus der Türkei.- Die Orchidee (Hamburg) 31 (6): 235-243.
• Sezik, E., 1984. Our Orchids: Orchids of Turkey. Sandoz Culture Publications, Istanbul.
• Sezik, E., 2002. Turkish orchids and salep. Acta Pharmaceutica Turcica, 44:151-157.
• Shannon, C.E., 1948. A mathematical theory of communication. Bell System Technical Journal, 27(3), 379-423.
• Soil Survey Staff., 1992. Procedures for collecting soil samples and methods of analysis for soil survey. Soil Survey Invest. Rep. I. U.S. Gov. Print. Office, Washington, D.C., USA.