Adolesanlarda Sağlık Denetim Odağı ile Sağlık Davranışları Arasındaki İlişki: Kesitsel Bir Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 4, 784 - 792, 20.12.2021

Yeliz Kara Alkır , Nesrin İlhan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.949155

Cited By: 2

Öz

Amaç: Bu araştırma adolesanlarda sağlık denetim odağı ile sağlık davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirildi. Yöntem: Bu kesitsel araştırma İstanbul’da bir devlet lisesinde öğrenim gören 1111 adolesan ile gerçekleştirildi. Veriler sosyodemografik özellikler bilgi formu, Adolesan Yaşam Biçimi Ölçeği II (AYB II) ve Sağlık Denetim Odağı (SDO) Ölçeği kullanılarak toplandı. Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, Student-t testi, tek yönlü varyans analizi(ANOVA), Pearson korelasyon analizi ve Hiyerarşik çoklu regresyon analizi kullanıldı. Bulgular: Adolesanların yaş ortalaması 15,75±1,03 yıl olup, %58,2’si kızdır. AYB II ölçeği toplam puan ortalaması 118,77±18,17 bulundu. Regresyon analizinde cinsiyet, aile tipi, okul dışı bir işte çalışma durumu, aile ekonomik durumu, aile ile ilişkiler, arkadaşlar ile ilişkiler sosyal aktivitelere katılma, sağlığını değerlendirme durumu, günlük aktiviteleri kısıtlayan engel durumu, iç SDO ve dış SDO puanları AYB II toplam puanı ile anlamlı olarak ilişkili bulundu (R²=0,253,p<0,001). Sonuç: Araştırma sonucunda adolesanların sağlık davranışlarının orta düzeyde olduğu belirlendi. İç SDO ve dış SDO puanı arttıkça AYB II toplam puanı artmaktadır. Erkek olmak, çekirdek aile yapısında olmak, sosyal aktivitelere katılmak ve ekonomik durumun artması AYB II toplam puanını arttırmaktadır. Okul dışı bir işte çalışmak günlük aktiviteleri kısıtlayan engel durumunun olması AYB II toplam puanını azaltmaktadır. Aile ve arkadaşlar ile ilişkiler iyileştikçe, sağlığını olumlu yönde değerlendirme düzeyi arttıkça AYB II toplam puanı artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adolesan, denetim odağı, iç-dış kontrol, sağlık davranışı

The Relationship Between Health Locus of Control and Health Behaviors in Adolescents: A Cross-sectional Study

Öz

Objective: This research was carried out to determine the relationship between health locus of control and health behaviors in adolescents. Method: This cross-sectional research was conducted with 1111 adolescents studying at a public high school in Istanbul. The data were collected using the socio-demographic characteristics information form, Adolescent Lifestyle Profile II (ALP II) and Health Locus of Control (HLC) Scale. Descriptive statistics, Student-t test, One-way analysis of variance(ANOVA), Pearson correlation analysis and Hierarchical multiple regression analysis were used for analyzing the data. Results: The mean age of the adolescents was 15.75±1.03 years and 58.2% of them were girls. The total mean score of the ALP II scale was 118.77±18.17. In the regression analysis, gender, family type, working in an out-of-school job, economic status of the family, relations with family, relations with friends, participation in social activities, evaluation of health status, disability limiting daily activities, internal HLC and external HLC scores were found to be significantly associated with the ALP II total score (R²=0.253,p<0.001). Conclusion: As a result of the research, it was determined that the health behaviors of the adolescents were at a moderate level. As the internal HLC and external HLC scores increase, the ALP II total score increases. Being male, having a nuclear family structure, participating in social activities and increasing the economic status increase the ALP II total score. Working in an out-of-school job and having a disability that limits daily activities decrease the ALP II total score. As relations with family and friends improve and the level of positive evaluation of health increases, the ALP II total score increases.

Anahtar Kelimeler

Adolescent, locus of control, internal-external control, health behavior

Kaynakça

• 1. Ethington MD, Gallagher MR, Wilson D. Health promotion of the Adolescent and Family. In: Hockenberry MJ, Wilson D, editors. Wong’s Nursing Care of Infants and Children. 10 th ed. Missouri, Elsevier; 2015. p.651-686.
• 2. İlhan N. Improving adolescent health. In: Efe R, Özcanarslan F, Shapekova NL, Sancar B, Özdemir A, editors. Recent developments in nursing and midwifery. 1st ed. England: Cambridge Scholars Publishing; 2018. pp. 327-43.
• 3. World Health Organization (WHO). Adolescent health. https://www.who.int/health-topics/adolescent-health/#tab=tab_1 Erişim tarihi: 25/05/2021
• 4. Kağan DA, Özkul E, Ergün E, Ergün C, Sam A, Şen N. Çocukların meyve ve sebze tüketim alışkanlığının sosyoekonomik durum ile ilişkisinin incelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 2019;17:570-580.
• 5. Bozbulut R, Keser A, Sürücüoğlu S., Bideci A. Okul çağı çocuklarının beslenme durumları ile bazı biyokimyasal parametreleri arasındaki ilişki. GÜSBD 2018;7(1):40-53.
• 6. Yavuz CM, Özer BK. Adölesan dönem okul çocuklarında beslenme alışkanlıkları ve beslenme durumunun değerlendirilmesi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 2019;7(1):225-243. doi: 10.21325/jotags.2019.361
• 7. Akman M, Tüzün S, Ünalan PC. Adolesanlarda sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite durumu. Nobel Med 2012;8(1):24-29.
• 8. World Health Organization (WHO). Global Recommendations on Physical Activity for Health. https://www.who.int/dietphysicalactivity/physical-activity-recommendations-5-17years.pdf Erişim tarihi: 9/09/2021
• 9. Mete B, Söyiler V, Pehlivan E. Adolesanlarda sigara içme ve madde kullanma prevalansı. Bağımlılık Dergisi 2020;2(1):64-71.
• 10. Moura LR, Torres LM, Cadete MMM, Cunha CF. Factors associated with health risk behaviors among Brazilian adolescents: an integrative review. Rev Esc Enferm USP 2018;52:e03304. doi: 10.1590/s1980-220x2017020403304.
• 11. Ardic A, Esin MN. Factors Associated with healthy lifestyle behaviors in a sample of Turkish adolescents: A school-based study. J Transcult Nurs 2016;27(6):583-592. doi: 10.1177/1043659615587585.
• 12. Dağdeviren Z, Şimşek Z. Şanlıurfa il merkezindeki lise öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışları ve ilişkili faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin 2013;12(2):135-142.
• 13. Sümen A, Öncel S. Türkiye’de lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler: Sistematik derleme. Eur J Ther 2017;23:74-82. doi:10.5152/EurJTher.2017.04044
• 14. Özkul SA, Kaya ÇA, Ünalan PC, Akman M, Çifçili S, Uzuner A. İstanbul’da aile sağlığı merkezlerinde koruyucu adolesan sağlığı yaklaşımında kaçırılmış fırsatlar. Turkish Family Physician 2015;6(1):18-29.
• 15. Givens SR. Child and adolescent health. In: Nies MA, McEwen M, editors. Community / Public Health Nursing Promoting The Health of Populations. Elsevier: 2015. pp.286-313.
• 16. Ham P, Allen C. Adolescent health screening an counseling. Am Fam Physician 2012;86(12):1109-1116.
• 17. Özcebe H. Birinci Basamak Sağlık Çalışanları İçin Ergen Sağlığına ve Sorunlarına Yaklaşım Cep Kitabı. T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Ankara, 2017.
• 18. Tuğut N, Bekar M. Üniversite öğrencilerinin sağlığı algılama durumları ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2008;11(3):17-26.
• 19. Tabak SR, Akköse K. Ergenlerin SDO algılama düzeyleri ve sağlık davranışlarına etkileri. TAF Preventive Medicine Bulletin 2006;5(2):118-130.
• 20. Pharr J, Enejoh V, Mavegam BO, Olutola A, Karick H, Ezeanolue EE. Relationship between health locus of control and risky sexual behaviors among Nigerian adolescents. J AIDS Clin Res 2015;6(6):471. doi: 10.4172/2155-6113.1000471.
• 21. Lee DJ, So WY, Lee SM. The relationship between Korean Adolescents' sports participation, internal health locus of control, and wellness during COVID-19. Int J Environ Res Public Health 2021;18(6):2950. doi: 10.3390/ijerph18062950.
• 22. Marr J, Wilcox S. Self-efficacy and social support mediate the relationship between ınternal health locus of control and health behaviors in college students. American Journal of Health Education 2015;46(3):122-131.
• 23. Hosseini Z, Aghamolaei T, Ghanbarnejad A. Prediction of health promoting behaviors through the health locus of control in a sample of adolescents in Iran, Health Scope 2017;6(2):e39432. doi: 10.5812/jhealthscope.39432.
• 24. Mercer DA, Ditto B, Lavoie KL, Campbell T, Arsenault A, Bacon SL. Health locus of control ıs associated with physical activity and other health behaviors in cardiac patients. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation and Prevention 2018;38:394-399
• 25. Cohen M, Azaiza F. Health-promoting behaviors and health locus of control from a multicultural perspective. Ethn Dis 2007;17(4):636-42.
• 26. Kim Y. Adolescents’ health behaviours and its associations with psychological variables. Cent Eur J Public Health 2011;19(4):205–209.
• 27. İlhan N, Yıldız A. Psychometric characteristics of the Turkish version of Adolescent Lifestyle Profile R2. Journal of Nursing Measurement 2018;26(2):249-263. doi: http://dx.doi.org/10.1891/0000-000Y.26.2.
• 28. Karadamar M, Yiğit N. Ergenlerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014;17(3):131-139.
• 29. Karaaslan M, Çelebioğlu A. Lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Journal of Human Sciences 2018;15(2):1355–1361.
• 30. Ergün S, Sürücüler HK, Işık R. Ergenlerde E-sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları: Balıkesir örneği. JAREN 2019;5(3):194- 203.
• 31. Açıksöz S, Uzun Ş, Arslan F. Hemşirelik öğrencilerinin sağlık algısı ile sağlığı geliştirme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gülhane Tıp Derg 2013;55: 181-187. doi:10.5455/gulhane.15228
• 32. Çoban T, Özcebe H. Engelliliğe genel bakış ve engelli çocukların sağlık davranışları. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care 2019;13(4):553-566.