Okul Çocuklarının Beslenme Davranışları ve Obezite Durumunu Etkileyen Faktörler: Kırsal-Kentsel Alan Karşılaştırması

Yıl 2022, Cilt: 16 Sayı: 3, 485 - 492, 26.09.2022

Arzu Yörük Meryem Öztürk Haney

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1057791

Cited By: 1

Öz

Amaç: Kırsal ve kentsel alanda yaşayan okul çağındaki çocukların beslenme davranışları ve obezite durumlarını etkileyen faktörlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Yöntem: Kesitsel tanımlayıcı tipteki çalışma kentsel alanda iki, kırsal alanda yedi ilkokulda okuyan 500 çocuk ve ebeveyni ile yürütülmüştür. Veriler, Tanıtıcı Bilgi Formu, Ebeveyn Yemek Zamanı Davranışları Ölçeği, Çocuklarda Yeme Davranış Anketi, Çocuk Beslenme Davranış Ölçeği ve antropometrik ölçümler ile belirlenmiştir. Veriler, tanımlayıcı istatistikler, ki-kare testi, t testi ve çoklu regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Çalışmaya toplam 500 öğrenci ve ebeveyni (%43.4 kırsal, %56.6 kentsel) katılmıştır. Çocukların yaş ortalaması kırsal alanda, 8.93 +0.85; kentsel alanda, 9.01+ 0.82 idi. Kırsal alanda öğrencilerin % 53’ü, kentsel alanda % 56.5’i kız idi. Kırsal alanda çocukların % 18’i, kentsel alanda %16’i obezdi. Kırsal alandaki ebeveynlerin ödül kullanma, olumlu ikna, özel yemekler ve atıştırma modeli; kentsel alandaki ebeveynlerin yemek konusunda ısrar, hayvansal yağ azaltma ve atıştırma miktarı yemek zamanı davranış puanları daha yüksek olarak belirlenmiştir (p<0.001). Kırsal alandaki çocukların gıda hevesliliği, içme tutkusu ve yemek seçiciliği yeme davranışlarını kentsel alandaki çocuklara göre daha fazla sergiledikleri belirlenmiştir (p<0.001). Çocukların beslenme davranışlarının belirleyicileri; atıştırma miktarı, gıda hevesliliği, gıdadan keyif alma, yemek seçiciliği, cinsiyet ve yaşanılan bölge olarak belirlenmiştir. Çocukların kilo durumunu etkileyen faktörler; yaşanılan bölge, ödül kullanma, hayvansal yağ azaltma, gıda hevesliliği, gıdadan keyif alma, yavaş yeme, yemek seçiciliği olarak belirlenmiştir. Sonuç: Çocuklarda beslenme davranışlarını geliştirmeyi amaçlayan programlarda 'ebeveyn yemek zamanı davranışları' ve 'çocuk yeme davranışlarını' geliştiren uygulamalara ağırlık verilmesi, çocukluk obezitesini önlemeye ve tedaviye yönelik programlarda kırsal alanda yaşayan çocukların öncelikli olarak ele alınması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

çocukluk obezitesi, beslenme davranışı, yeme davranışı, kırsal-kentsel

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Factors Affecting to the School Aged Children's Dietary Behaviors and Obesity Status: Rural and Urban Area Comparison

Öz

Aim: It is aimed to determine the factors affecting the dietary behaviors and obesity status of the school aged children who live in the rural and urban areas. Method: This cross-sectional descriptive research was conducted with 500 children and parents from two urban primary schools and seven primary schools in rural area. The data were collected with demographic questionnaire, parent meal time behavior scale, child eating behavior scale, child dietary behavior scale and anthropometric measurements. The data were evaluated by descriptive statistics, chi-square test, student-t test and multiple regression analysis. Results: A total of 500 students and their parents (43.4% rural, 56.6% urban) participated in the study. The mean age of the children was 8.93 +0.85 in rural and 9.01+0.82 in urban. 53% of the students in rural were girls and 56.5% in urban. Childhood obesity rates was 18% in rural areas and 16% in urban area. In rural areas, it was found that parents reward use, positive persuasion, special meals and snack model meal time behaviors, while in urban areas parents insisted on eating, animal fat reduction and snack meal were statistically significant (p <0.001). It was observed that children in the rural areas exhibited a statistically significant difference in their food enthusiasm, drinking passion and food selectivity eating behaviors compared to children in urban area (p <0.001). Factors related to children’s dietary behavior were the amount of snack, food enthusiasm, food enjoyment, food selectivity, gender and the living area. Factors related to children's weight status were living area, reward use, animal fat reduction, food enthusiasm, pleasure of food, slow eating, and food selectivity. Conclusion: It has been suggested that focusing on 'parent meal time behaviors', 'child eating behaviors' in programs aiming to improve children’s dietary behaviors. And also, suggested that children living in rural areas should be considered as priority in the programs aimed at prevention and treatment of childhood obesity.

Anahtar Kelimeler

Childhood obesity, diet behavior, eating behavior, urban-rural

Proje Numarası

-

Kaynakça

• 1. World Health Organization (WHO). Obesity and overweight. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight. Erişim tarihi: 12.01.2022.
• 2. Türkiye Çocukluk Çağı (İlkokul 2. Sınıf Öğrencileri) Şişmanlık Araştırması - COSI-TUR 2016. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1080, Ankara 2017.Sf:128.
• 3. Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı Yayın No: 773, Ankara 2019.Sf:22-23.
• 4. Sepúlveda AR, Solano S, Blanco M, Lacruz T, Veiga O. (2020). Feasibility, acceptability, and effectiveness of a multidisciplinary intervention in childhood obesity from primary care: Nutrition, physical activity, emotional regulation, and family. European Eating Disorders Review 2020; 28(2): 184-198. https://doi.org/10.1002/erv.2702 Erişim tarihi:29.03.2022
• 5. Brown CL, Perrin EM. (2018). Obesity prevention and treatment in primary care. Academic Pediatrics 2018; 18(7): 736-745. https://doi.org/10.1016/j.acap.2018.05.004. Erişim tarihi:29.03.2022
• 6. Birch LL, Fisher JO. Development of eating behaviors among children and adolescents. Pediatrics 1998; 101(Supplement 2): 539-549. https://doi.org/10.1542/peds.101.S2.539 Erişim tarihi:12.01.2022
• 7. Arslan N., Erol S, Ebeveyn yemek zamanı davranışları ölçeği’nin türkçe geçerlik ve güvenirliği. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2014; 16(3): 16-27.
• 8. Nicklas TA, Baranowski T, Baranowski JC, Cullen K, Rittenberry, L, Olvera N. Family and child-care provider influences on preschool children's fruit, juice, and vegetable consumption. Nutrition Reviews 2001;59(7):224-35. https://doi.org/10.1111/j.1753-4887.2001.tb07014.x Erişim tarihi:12.01.2022
• 9. Wardle J, Sanderson S, Guthrie CA, Rapoport L, Plomin, R. Parental feeding style and the inter-generational transmission of obesity risk. Obesity Research 2002; 10(6): 453–462. https://doi.org/10.1038/oby.2002.63 Erişim tarihi:12.01.2022 Erişim tarihi:12.01.2022
• 10. Özilbey P, Ergör G. İzmir İli Güzelbahçe İlçesi’nde ilköğretim öğrencilerinde obezite prevalansı ve beslenme alışkanlıklarının belirlenmesi. Turkish Journal of Public Health 2015; 13(1): 30-39. DOI: 10.20518/thsd.45885
• 11. Gibson EL, Wardle J, Watts CJ. Fruit and vegetable consumption, nutritional knowledge and beliefs in mothers and children. Appetite 1998; 31(2): 205-228. https://doi.org/10.1006/appe.1998.0180 Erişim tarihi:12.01.2022
• 12. Maynard ML, Galuska DA, Blanck HM, Serdula MK. Maternal perceptions of weight status of children. Pediatrics 2003; 111(Supplement 1), 1226-1231. https://doi.org/10.1542/peds.111.S1.1226 Erişim tarihi:12.01.2022
• 13. Hackie M, Bowles CL. Maternal perception of their overweight children. Public Health Nursing 2007; 24(6): 538-546. https://doi.org/10.1111/j.1525-1446.2007.00666.x Erişim tarihi:12.01.2022
• 14. Dong Y, Ma Y, Dong B, Zou Z, Hu P, Wang Z, et al. Geographical variation and urban-rural disparity of overweight and obesity in Chinese school-aged children between 2010 and 2014: two successive national cross-sectional surveys. BMJ Open 2019; 9:e025559. doi: 10.1136/bmjopen-2018-025559
• 15. Contreras DA, Martoccio TL, Brophy-Herb HE, Horodynski M, Peterson KE, Miller AL, et al. Rural–urban differences in body mass index and obesity-related behaviors among low-income preschoolers. Journal of Public Health 2021; 43(4): e637–e644. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa162
• 16. Sedibe MH, Pisa PT, Feeley AB, Pedro TM, Kahn K, Norris SA. Dietary habits and eating practices and their association with overweight and obesity in rural and urban black south african adolescents. Nutrients 2018; 10(2):145. https://doi.org/10.3390/nu10020145
• 17. Gamboa-Gamboa T, Fantin R, Cordoba J, Caravaca I, Gómez-Duarte I. Relationship between childhood obesity and socio-economic status among primary school children in Costa Rica. Public Health Nutrition 2021; 24(12): 3825-3833. doi:10.1017/S1368980021002032.
• 18. Lutfiyya MN, Lipsky MS, Wisdom-Behounek J, Inpanbutr-Martinkus M. Is rural residency a risk factor for overweight and obesity for U.S. Children? Obesity 2007; 15(9): 2348-2356. https://doi.org/10.1038/oby.2007.278 Erişim tarihi:12.01.2022
• 19. Faulkner PE, Ralph O, Brooks K, Lynch P. Rural and urban north carolina parent’s child feeding behaviours. Journal of Family and Consumer Sciences 2016; 108(1): 30-38(9). https://doi.org/10.14307/JFCS108.1.30
• 20. Hendy HM, Williams KE, Camise TS, Eckman N, Hedemann A. The parent mealtime action scale (PMAS). Development and association with children’s diet and weight. Appetite 2009; 52(2):328–339. 10.1016/j.appet.2008.11.003.
• 21. Wardle J, Guthrie CA, Sanderson S, Rapoport L. Development of the children's eating behaviour questionnaire. The Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines 2001; 42(7):963-970. doi: 10.1111/1469-7610.00792.
• 22. Yılmaz R, Esmeray H, Erkorkmaz Ü. Çocuklarda yeme davranışı anketinin Türkçe uyarlama çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2011; 12(4):287-294.
• 23. Edmundson E, Parcel GS, Perry CL, Feldman HA, Smyth M, Johnson CC, et al. The effect of the Child and Adolescent Trial for Cardiovascular Health intervention on psychosocial determinants of cardiovascular disease risk behaviour among third- grade students. American Journal of Health Promotion 1996; 10(3): 217–225. doi: 10.4278/0890-1171-10.3.217.
• 24. Parcel GS, Edmundson E, Perry CL, Feldman HA, O'Hara-Tompkins N, Nader PR, et al. Measurement of self-efficacy for diet-related behaviours among elemantary school children. Journal of School Health 1995; 65(1): 23–27. doi: 10.1111/j.1746-1561.1995.tb03335.x.
• 25. Haney MO, Erdogan S. Factors related to dietary habits and body mass index among Turkish school children: a cox’s ınteraction model-based study. Journal of Advanced Nursing 2013; 69(6): 1346–1356. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2012.06126.x
• 26. Neyzi O, Günöz H, Furman A, Bundak R, Gökçay G, Darendeliler F. Türk çocuklarında vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve vücut kitle indeksi referans değerleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2008; 51(1): 1-14.
• 27. Bundak R, Furman A, Gunoz H, Darendeliler F, Bas F, Neyzi O. Body mass index references for Turkish children. Acta Paediatrica 2006; 95 (2): 194–198. doi: 10.1080/08035250500334738
• 28. Alikaşifoğlu M, Erginöz E, Ercan O, Uysal Ö, Ekici B, Ocak S, ve ark. Kırsal ve kentsel alanlarda yaşayan 11 ve 13 yaşlarındaki öğrencilerin sağlık durumları ve sağlık davranışları arasındaki farklılıklar: Türkiye sağlık davranışları araştırması 2006 sonuçları. Türk Pediatri Arşivi Dergisi 2010; 45 (2):96-104. DOI: 10.4274/Turk Ped Ars.45.96
• 29. Davis AM, Boles RE, James RL, Sullivan DK, Donnelly JE, Swirczynski DL, et al. Health behaviors and weight status among urban and rural children. Rural Remote Health 2008 ; 8(2): 810.
• 30. Colic-Baric I, Kajfez R, Satalic Z, Cvjeti S. Comparison of dietary habits in the urban and rural croatian schoolchildren. European Journal of Nutrition 2004; 43:169–174. https://doi.org/10.1007/s00394-004-0455-5
• 31. Zhang J, Wang D, Eldridge AL, Huang F, Ouyang Y, Wang H, et al. Urban–Rural disparities in energy ıntake and contribution of fat and animal source foods in chinese children aged 4–17 years. Nutrients 2017; 9(5): 526. https://doi.org/10.3390/nu9050526 Erişim tarihi:12.01.2022
• 32. Lehto E, Ray C, Haukkala A, Yngve A, Thorsdottir I, Roos E. Predicting gender differences in liking for vegetables and preference for a variety of vegetables among 11-year-old children. Appetite 2015; 95:285-292. https://doi.org/10.1016/j.appet.2015.07.020 Erişim tarihi:12.01.2022
• 33. Cooke LJ, Wardle J. Age and gender differences in children’s food preferences. British Journal of Nutrition 2005; 93(5): 741–746. doi:10.1079/BJN20051389
• 34. Neumark-Sztainer D, Hannan PJ. Weight-related behaviors among adelescent girls and boys. Archives of Pediatrics & Adolescent Medicine 2000; 154(6): 569-577. doi:10.1001/archpedi.154.6.569
• 35. Velazquez CE, Black JL, Billette JM, Ahmadi N, Chapman GE. A comparison of dietary practices at or en route to school between elementary and secondary school students in Vancouver, Canada. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics 2015; 115(8): 1308-1317. https://doi.org/10.1016/j.jand.2015.02.030 Erişim tarihi:12.01.2022
• 36. Yee AZH, Lwin MO, Ho SS. The influence of parental practices on child promotive and preventive food consumption behaviors: a systematic review and meta-analysis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2017; 14:47. https://doi.org/10.1186/s12966-017-0501-3 Erişim tarihi:12.01.2022
• 37. Michels N, Sioen I, Braet C, Eiben G, Hebestreit A, Huybrechts I, et al. Stress, emotional eating behaviour and dietary patterns in children. Appetite 2012; 59(3): 762-769. https://doi.org/10.1016/j.appet.2012.08.010 Erişim tarihi:12.01.2022
• 38. Mascola AJ, Bryson SW, Agras WS. Picky eating during childhood: a longitudinal study to age 11 years. Eating Behaviors 2010; 11(4): 253–257. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2010.05.006 Erişim tarihi:12.01.2022
• 39. Van Der Horst K, Sledden EFC. Parenting styles, feeding styles and food related parenting practices in relation totoddlers' eating styles: a cluster-analytic approach. Plos One 2017; 12(5): e0178149. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0178149 Erişim tarihi:12.01.2022
• 40. Demir D, Bektas M. The effect of children’s eating behaviors and parental feeding style on childhood obesity. Eating Behaviors 2017; 26: 137–142. https://doi.org/10.1016/j.eatbeh.2017.03.004 Erişim tarihi:12.01.2022
• 41. Cadenas‐Sanchez C, Nyström C, Sanchez‐Delgado G, Martinez‐Tellez B, Mora‐Gonzalez J, Risinger A, et al. Prevalence of overweight/obesity and fitness level in preschool children from the north compared with the south of E urope: an exploration with two countries. Pediatric obesity 2016; 11(5): 403-410. https://doi.org/10.1111/ijpo.12079 Erişim tarihi:12.01.2022
• 42. Sleddens EF, Kremers SP, De Vries NK, Thijs C. Relationship between parental feeding styles and eating behaviours of Dutch children aged 6–7. Appetite 2010; 54(1): 30-36. https://doi.org/10.1016/j.appet.2009.09.002 Erişim tarihi:12.01.2022