KİŞİLİK VE DUYGU DÜZENLEME BECERİSİ ARASINDAKİ İLİŞKİ: TEMEL PSİKOLOJİK İHTİYAÇLARIN ARACI ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 8, 671 - 688, 15.09.2020

Yaşar Kuzucu , Fatma Gökalp , Nermin Koruklu

https://doi.org/10.30520/tjsosci.751596

Öz

Bu çalışmanın amacı, kişilik ve duygu düzenleme arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların aracı rolünü incelemektir. Araştırmanın örneklemini İstanbul’da yaşayan, yaşları 14-65 arasında değişen 714 (469 kadın, 245 erkek) katılımcı oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak; Beş Faktör Kişilik Ölçeği, Duygu Düzenleme Ölçeği ve Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği kullanılmıştır. Veriler korelasyon ve regresyon analizi yöntemiyle incelenmiştir. Kişiliğin alt boyutlarının her biri ile duygu düzenleme arasındaki ilişkide temel psikolojik ihtiyaçların aracı rolünün incelendiği analiz sonuçlarına göre; dışadönüklük, deneyime açıklık, sorumluluk ve nevrotiklik kişilik boyutları ile duygu düzenleme arasında temel psikolojik ihtiyaçların kısmi aracılık; uyumluluk kişilik boyutu ile duygu düzenleme arasında tam aracılık yaptığı görülmüştür. Bu bulgu, kişiliğin duygu düzenleme üzerindeki etkisinde temel psikolojik ihtiyaçların önemini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Temel Psikolojik İhtiyaçlar, Duygu Düzenleme becerisi, Kişilik Özellikleri

THE MEDIATOR ROLE OF BASIC PSYCHOLOGICAL NEEDS IN RELATIONSHIP BETWEEN PERSONALITY AND EMOTION REGULATION

Öz

The aim of this study is to examine the mediating role of basic psychological needs in the relationship between personality and emotion regulation. The sample of the study consists of 714 participants (469 females, 245 males) aged 14-65 years living in Istanbul. As data collection tools; Five Factor Personality Scale, Emotion Regulation Skills Questionnaire and Basic Psychological Needs Scale were used. The data were analyzed by descriptive statistics, correlation, analysis of variance and multiple regression. According to the results of the analysis, there is a partial mediation of basic psychological needs between extraversion, openness to experience, conscientiousness, neuroticism and emotion regulation. It was seen that basic psychological needs fully mediated between the agreeableness and emotion regulation. This findings reveals the importance of basic psychological needs in the effect of personality on emotion regulation. In addition, emotion regulation skills were controlled by gender and age, and differentiation was observed in emotional skills according to age.

Anahtar Kelimeler

Emotion Regulation Skill, Personality Traits, Basic Psychological Needs

Kaynakça

• Andersen, S.M., Chen, S., Carter, C., (2000). Fundamental human needs: making social cognition relevant. Psychological Inquiry, 11 (4), 269-275.
• Akyunus-İnce, M. (2012). Cognıtıve aspects of personalıty dısorders: ınfluences of basıc personalıty traıts, cognıtıve emotıon regulatıon, and ınterpersonal problems.Doktora tezi, A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty
• Ataman, E. (2011). Stres veren yaşam olayları karşısında bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin depresyon ve kaygı düzeyini belirlemedeki rolü. Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Baron R.M. ve Kenny D.A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology,51(6),1173-1182. Beck, J. (2001). Bilişsel terapi, temel ilkeler ve ötesi. (Çev.: N. H. Şahin) Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Benet-Martinez, V. & John, O. P. (1998). "Los Cinco Grandes Across Cultures and Ethnic Groups: Multitrait Multimethod Analyses of the Big Five in Spanish and English." American Psychological Association, 75(3): 729–750.
• Bitlisli, F., Dinç, M., Çetinceli, E. ve Kaygısız, Ü. (2013).Beş faktör kişilik özellikleri ile akademik güdülenme ilişkisi: Süleyman Demirel üniversitesi Isparta meslek yüksek okulu öğrencilerine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi, 18(2), 459-480.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Veri analizleri el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorumu (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Çankaya, Z. C. (2016). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: Öz-belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehber¬lik Dergisi, 4(31), 23-31.
• Cihangir-Çankaya, Z. (2009). Öğretmen adaylarında temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve iyi olma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 691-711.
• Costa, P. T., ve McCrae, R. R. (1992). Four ways five factor are basic. Personality and Individual Differences, 13(6), 653-665.
• Costa, P. T., ve McCrae, R. R. (1995). Domains and facets: Hierarchical personality assessment using the revised neo personality inventory. Journal of Personality Assessment, 64(1), 21-50.
• Çeçen, R. (2002).Duygular insan yaşamında neden vazgeçilmez ve önemlidir? Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(9), 164-170.
• Deci, E.L. ve Ryan, R.M. (1985). The general causality orientations scale: self determination in personality. Journal of Research in Personality, 19, 109-134.
• Deci, E. L., Ryan, R.M., Gagne, M, Lronr, D., Usunov, J. Ve Kornazheva, B. (2001). Need satisfaction, motivation and well-being in the work organizasions of a former esatern bloc country: a cross-cultural study of self determination. Personality And Social Psychology Bulletin, 27(8), 930-942.
• Deci, E. L., ve Ryan, R. M. (2006). Self-Regulation and the Problem of Human Autonomy: Does Psychology Need Choice, Self-Determination, and Will? Journal of Personality 74:6,
• Deci, E. L., ve Ryan, R. M. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11, 227-268.
• Diener, E., Suh, E.M., Lucas, R.E., Smith, H.L. (1999). Subjective Weil-Being: Three Decades of Progress. Psychological Bulletin, Vol. 125, No. 2, 276-302
• Ellis, A. & Grienger, R. (1977). Handbook of rational-emotive therapy. New York: Springer. Eryılmaz, A. (2010). Ergenlerde öznel iyi oluşu artırma stratejilerini kullanma ile akademik motivasyon arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri, 13, 77-84.
• Gratz, K.L., ve Roemer, L., (2004). Multidimensional Assessment of Emotion Regulation and Dysregulation: Development, Factor Structure, and Initial Validation of the Difficulties in Emotion Regulation Scale1. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, Vol. 26, No. 1
• Graziano, W. G. ve Tobin, R. M. (2009). Agreeableness. In M. R. Leary & R. H. Hoyle (Eds.), Handbook of individual differences in social behavior (p. 46–61).
• Gross, J. J. (1999). Emotion regulation: past, present, future. Cognition and emotion, 13 (5), 551-573.
• Gross, J. J. (1998). The emerging field of emotion regulation: an integrative review. Review of General Psychology, 2, 271-299.
• John, O. P., & Srivastava, S. (1999). The Big Five trait taxonomy: History, measurement, and theoretical perspectives. In L. A. Pervin & O. P. John (Eds.), Handbook of Personality: Theory and research (2nd ed., pp. 102–138). New York: Guilford.
• Judge, T. A., Bono, J. E., Ilies, R., & Gerhardt, M. W. (2002). Personality and leadership: A qualitative and quantitative review. Journal of Applied Psychology, 87(4), 765-780.
• Karasar, N., (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi., Nobel Yayın Dağıtım.
• Kesen, N.F. (2014). Üniversite öğrencilerinin duygu stillerinin beş faktör kişilik özellikleri depresyon, anksiyete ve strese göre incelenmesi. Doktora tezi, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kesici, Ş. (2015). Psychological needs as predictors of human values in high school students. Anthropologist, 19(2), 499-506.
• Kesici, Ş., Üre Ö., Bozgeyikli, H. ve Sünbül, A. M. (2003). Temel psikolojik ihtiyaçlar ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. VII. Ulusal PDR Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Malatya.
• Larsen, R. J., & Ketelaar, T. (1991). Personality and susceptibility to positive and negative emotional states. Journal of Personality and Social Psychology, 61(1), 132–140. https://doi.org/10.1037/0022-3514.61.1.132
• Lynch, M.F., La Guardia, J.G., Ryan, R.M., (2009). On being yourself in different cultures: ideal and actual self-concept, autonomy support, and well-being in China, Russia, and the United States. The Journal of Positive Psychology Vol. 4, No. 4, July 2009, 290–304
• Mayer, J. D., Salovey, P., Caruso, D. R., & Sitarenios, G. (2001). Emotional Intellgence as a Standart Intelligence. Emotion, 1(3), 232-242.
• McCrae ,R.R. ve John, O. P. (1992).An Introduction to Five Factor Model and its Applications. Journal of Personality, 60(2), 175-215.
• Mete, C. (2006). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin kişilik özellikleri ile iş tatminleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Reis, H.T., Sheldon, K.M., Gable, S.L., Roscoe, J., & Ryan, R.M. (2000). Daily well-being: the role of autonomy, xompetence, and relatedness. Personality and Social Psychology Bulletin, 26. 419-435.
• Ryan, R. M., ve Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78.
• Rothbart, M. K., Ahadi, S. A., & Evans, D. E. (2000). Temperament and personality: Origins and outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 78, 122–135.
• Rugancı, N., ve Gençöz, T., (2010). Psychometric Properties of a Turkish Version of the Difficulties in Emotion Regulation Scale. Journal Of Clınıcal Psychology, Vol. 66(4), 442--455. DOI: 10.1002/jclp.20665
• Sarıtaş, D. (2012). Psychologıcal well-beıng of adolescents: Maternal rearıng behavıors, basıc personalıty traıts and emotıon regulatıon processes. Doktora tezi, A Thesıs Submıtted To The Graduate School Of Socıal Scıences Of Mıddle East Technıcal Unıversıty.
• Sarıcaoğlu, H. ve Arslan, C. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi olma düzeylerinin kişilik özellikleri ve öz-anlayış açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(4), 2087-2104.
• Schutte, N. S., Malouff, J. M., Simunek, M., McKenly, J., & Hollander, S. (2002). Characteristic emotional intelligence and emotional well-being. Cognition and Emotion, 16(6), 769-785.
• Sheldon, K. M., Ryan, R. M., ve Reis, H. T. (1996). What makes for a good day? competence and autonomy in the day and in the person. Personality and Social Psychology Bulletin, 22, 1270-1279.
• Shoda, P., Mischel, W., & Peake, P. K. (1990). Predicting adolescent cognitive and self regulatory competencies from preschool delay of gratification: Identifying diagnostic conditions. Developmental Psychology, 26(6), 978-986.
• Şahin-Demirkapı, E. (2013). Çocukluk çağı travmalarının duygu düzenleme ve kimlik gelişimine etkisi ve bunların psikopatolojiler ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Adnan Menders Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Şarlak, K. (2008). Duygusal yaşantıda ve duygu düzenlemede gözlenen bireysel farklılıkların çok boyutlu olarak değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, Ö.F. ve Koydemir, S. (2012). Linking metatraits of the big five to well-being and ıll-being: do basic psychological needs matter? Social Indicators Research, 112(1), 221-238.
• Sümer, N. ve Sümer, H. C. (2005) Beş faktör kişilik özellikleri ölçeği (Yayınlanmamış çalışma).
• Sümer, N., Lajunen, T. ve Özkan, T. (2005). Big fi ve personality traits as the distal predictors of road accident involvement. G. Underwood, (Ed.), Traffic and transport psychology içinde. Elsevier Ltd.
• Tellegen, A., Lykken, D. T., Bouchard, T. J., Wilcox, K. J., Segal, N. L., & Rich, S. (1988). Personality similarity in twins reared apart and together. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 1031-1039.
• Tatlılıoğlu, K. (2014). Üniversite öğrencilerinin beş faktör kişilik kuramına göre kişil özellikleri alt boyutlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi, (13), 939-971.
• Ülke, H. E. (2006). Kişilik ve adalet algılarının sosyal kaytarma üzerindeki rolünün araştırılması(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wang, Y., Yao, L., Liu, l., Yang X., Wu, H., Wang J. ve Wang, L. (2014). The mediating role of self-efficacy in the relationship between Big five personality and depressive symptoms among Chinese unemployed population: a cross-sectional study. BMC Psychiatry, 14(61), 1-8.
• Thompson, R.A., (1991). Emotional Regulation and Emotional Development. Educational Psychology Review, Vol. 3, No. 4.
• Oliver P.J., Gross, J.J., (2004). Healthy and Unhealthy Emotion Regulation: Personality Processes, Individual Differences, and Life Span Development. Journal of Personality 72:6,