Adnan Özyalçıner’in “Yük” ve “Asfalt” Hikâyelerinde Grotesk / Gotik Masal Ögeleri / Motifleri

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 143 - 168, 13.09.2022

Derya Kılıçkaya

Öz

Adnan Özyalçıner’in 1972 senesinde Bilgi Yayınevi tarafından basılan Yıkım Günleri isimli eseri, içerisinde on bir hikâye barındırır. Bu hikâyelerden bilhassa Yük ve Asfalt başlıklı eserler, bünyesindeki grotesk/gotik masal motifleri ile dikkat çekerler. Eski bir konağın peşine düşmüş, hurmacı Arapların develerini arayan bir çocuğun hikâyesi olan Yük’te, evlerde yatak yorgan gibi şeyleri koymaya yarayan büyük bir dolap; yani yük ön plandadır. Asfalt hikâyesinde ise bir karayılan gibi upuzun yatan asfalttan ve bu asfaltın kenarında sürekli çömelip oturan insan ve hayvanlardan bahsedilir. Her iki hikâyede de çocuk, bir şekilde ön plana çıkarılmış ve çocuğa bir görev yüklenmiştir. Adnan Özyalçıner, tüm bunları kurgularken masal denilen türün motiflerinden de faydalanır. Ancak bu hikâyeleri farklı kılan nokta, masal motiflerinin grotesk/gotik olmasıdır. Bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak metin incelemesi kullanılmıştır. İçerik analizi yöntemiyle de veriler çözümlenmiştir. Hikâyelerde yer alan grotesk/gotik masal motifleri belirlenmiş, ardından yazarın bu motifleri nasıl kullandığına değinilmiştir. Değerlendirmeler yapılırken hikâyede yer alan bu motiflerin, Türk ve dünya masallarındaki karşılıklarına da yer verilmiştir. Her iki hikâyede toplam on iki motif tespit edilmiştir. Bunlar; deve, harami/eşkıya, umacı, konak, horoz, lamba, karga, dolap/sandık/yük-tabut, kuyu/çıkrık, dolunay/aydede, yılan, hayalet/ölü/ görünmez adam şeklinde sıralanabilir. Sembolik bir işlev ve anlam da taşıyan bu motifler, birer korku imgesi olarak da kullanılmışlardır. Ürküntü veren yönleriyle bu unsurlar hikâyeleri sarar ve bir olağanüstülükle beraber eserleri fantastik bir hâle getirirler. Grotesk/gotik ögelerin muhtevaya yansıdığı bu hikâyeler, korku imgeleri de denebilecek unsurlar açısından ele alınıp değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Adnan Özyalçıner, Hikâye, Grotesk, Gotik, Masal

Teşekkür

Bu makaleyi, 11 Nisan 2020’de 22 yaşında koronadan kaybettiğim İTÜ Uçak Mühendisliği son sınıf öğrencisi kardeşim Emircan Kılıçkaya’ya ithaf ediyorum.

Kaynakça

• Aksakal, E. (2019). Morfolojik Yöntemle Erzurum Halk Masalı Çözümlemesi: Ölü Yiyen Derviş. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 62, 255-265.
• Aktulum, K. (2020). Sanatsal Bir Biçim Olarak Grotesk Nedir?. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çevribilim Dergisi, 2/1, 1-35.
• Andaç, F. (2006). 1960 Sonrası. Türk Edebiyatı Tarih 4. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arıcı, M. A. (2014). Adnan Özyalçıner’in Öykücülüğü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Gaziantep Üniversitesi.
• Atay, F. R. (Tarihsiz). Ak ve Yeşil. Cumhuriyet, http://openaccess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/148252/001517498006.pdf?sequence=3. adresinden erişildi. (07.11.2021)
• Balkaya, A. (2014). Halk Anlatılarında Kuyunun İşlevselliği Üzerine Bir Okuma. Millî Folklor, 26(102), 53-64.
• Başaran, M. (2010). Öğretim Kademesine Göre Öğrencilerin Hikâye Unsurlarına İlişkin Beklentileri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 119-139.
• Bayrak Kaya, E. (2020). Bir Türk Masalı Karga Peri ve Minyatür Tasarım Örneği. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 36, 243-262.
• Bayraktar, N. (2004). Kara ve Siyah Renk Adlarının Türkçedeki Kavram ve Anlam Boyutu Üzerine. Dil Dergisi, 126, 56-76.
• Bozyiğit, A. F. (1996). Kültürümüzde Horoz. Bilig, 3, 116-127.
• Büyükarman Ardalı, D. (2009). Moralızade Vassâf Kadri ve Süleyman Sûdî’nin Ortak Romanları Millî Cinâyât Koleksiyonu. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 40, 190-208.
• Çağın, Ş. (2017). Necip Fazıl’ın Tekinsiz Evleri. Yeni Türk Edebiyatı, 15, 19-32.
• Çetindaş, D. (2021). Siyasî Polisiye Kahramanı Olarak Sultan II. Abdülhamid ve Devrin Edebiyattan Yansıyan Görüntüsü: Abdülhamid ve Sherlock Holmes. Mecmua, 12, 24-46.
• Çetok, T. (2016). Adnan Özyalçıner’in Öyküleri Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Ankara Üniversitesi.
• Çil, O. (2019). Kalemi Sokağa Çıkarmak. Gazete Duvar Kitap, 2 (82), 49-53.
• Doğan, M. N. (2021). Küçük İskender’in “Berlin” Adlı Şiirinde İğrençlik Ekseninde Postmodern Gotik ve Grotesk Estetiği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(41), 1273-1307.
• Dursun, A. ve Torun, D. (2020). Türk Halk Anlatılarında Anne Arketipi, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(30), 537-554.
• Erez, E. (2019). Adnan Özyalçıner Öykülerinde Kültürel Bellek ‘Mahalleri’. Gazete Duvar Kitap, 2 (82), 36-41.
• Erzen, M. (2016). Sur Kapılarında Adnan Özyalçıner’in Öyküleri. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Gökçimen, A. (2016). Türkmen Kültüründe Deve ve Develerin Piri Veyis Baba. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 80, 219-230.
• Gözütok Kodal, T. (2008). Güney Azerbaycanlı Yazar Samed Behrengi’nin Hikâye ve Masal Dünyası. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 31-51.
• Gül, Y. (2021). Kapıda Kim Var (Anadolu Kapı Tokmakları ve Çağdaş Seramik Sanatı ile Kişisel Yorumlar). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 1-14.
• Günay, B. (2020). Grotesk İmge Üzerine Yapıt Çözümlemeleri. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 3(5), 37-55.
• Harmancı, M. (2010). Türk Masallarında Keloğlan Tipi. Yayımlanmamış Doktora Tezi: Kocaeli Üniversitesi.
• Heybetli, Ç. (2019). Anadolu Sahası Türk Masallarında Kozmografya ve Tabiat. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• İlhan, N. (2021). Dehşetin Kapısını Aralamak: İzzet Yasar’ın Öykülerinde Gotik Ögeler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(2), 616-632.
• Poe, E. A. (2020). Bütün Hikâyeleri Tek Cilt \ Özel Basım. (Çev: Öznur Özkaya) İstanbul: Ren Yayınevi.
• Propp, V. (2008). Masalın Biçimbilimi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kantar, A. R. (2015). Bir Çocuk Edebiyatçısı Olarak Adnan Özyalçıner. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Erzincan Üniversitesi.
• Karakuş, M. (2014). Kerime Nadir’in Dehşet Gecesi’nde Gotik Unsurlar. İstanbul Kültür Üniversitesi V. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi 2014 Bildiriler.
• Karaova, M. (2021). Grotesk Mizaç ve Çarpıtma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Hacettepe Üniversitesi.
• Kartal, A. (2011). Anadolu Sahası Türk Folklorunda Gökyüzü Varlıklarının Oluşum Hikâyeleri ve Bunlara Bağlı İnanmalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Selçuk Üniversitesi.
• Kılıç E. ve Erbaş S. (2013). Türk Kültüründe Geleneksel Bir Aydınlatma Aracı: Kandil. Bilim ve Kültür -Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 1, 114-125.
• Kılıçkaya, D. (2016). Oğuz Atay’ın “Unutulan” ve “Korkuyu Beklerken” Adlı Hikâyelerinde Gotik Unsurlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 685-696.
• Kılıçkaya, D. (2020). Tanpınar’a İlham Veren Edgar Allan Poe Kadınları. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2, 88-102.
• Kırca, C. (2017). Kur’an’ı Anlamada Mantık Sorunsalı. Usûl İslam Araştırmaları, 28, 7-42.
• Koçsoy, F. G. (2010) Shirley Jackson’ın Hill House’un Büyüsü Adlı Romanında Gotik Mekân ve Anne-Kız İlişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (2), 91-104.
• Nuhoğlu Murat, M. (2014). Keloğlan Masalları ve Kültürel Etkileşim. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 95-106.
• Nurdan, G. T. (2020). Postmodern Türk Romanında Grotesk. Yayımlanmamış Doktora Tezi: Hacettepe Üniversitesi.
• Onur, G. ve Zerenler Sarıca, D. (2002). Allı ile Fırfırı: Bir Masal Çözümlemesi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 14, 193-200.
• Osmanoğulları, F. (2016). Gotik Film: Bir Çerçeve Oluşturma Denemesi ve House of Usher. Sinefilozofi Dergisi, 1, 22-41.
• Önal, M. N. (2007). Türk Mitinin Oluşumunda Işığın Rolü. Journal of Turkish Studies Şinasi Tekin Hatıra Sayısı II, 31(II), 145-158.
• Özakın, D. (2016). İvan Bilibin’in Güzel Vasilisa Masalı İllüstrasyonlarında Gotik ve Art Nouveau İlişkisi. İdil, 5(24), 1095-1114.
• Özdemir Riganelis, G. (2020). Doğa Karşısında Gılgamış Destanı ve Kuyucaklı Yusuf: Vahşi Adam/Doğa Adamı Arketipi Olarak Enkidu ve Yusuf. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13 (29), 134-154.
• Özer, E. (2016). Aizanoi’dan Horozlu Mezar. Art-Sanat, 5, 1-24.
• Özgör, C O. (2020). Batıl İnançların Korku Sinemasındaki Yansımaları. SineFilozofi Dergisi, 9, 504-520.
• Özyalçıner, A. (1972). Yıkım Günleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Seyidoğlu, B. (1979). Ahmet Harami Destanı’nın İki Masalla Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, 11(2), 423-427.
• Sümer, N. (2016). Dinsel ve Mitolojik Bir Sembol Olarak Yılan. The Journal of Academic Social Science Studies, 43, 275-288.
• Şen, E. (2020). Pertev Naili Boratav’ın Derleyip Yayımladığı Masalların Grotesk Ögeler Açısından İncelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Eğitim Kültür Dergisi, 9(1), 166-179.
• Şen, E. (2020). Ignacz Kunos’un Derleyip Yayımladığı Masallarda Yer Alan Grotesk Ögeler. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 31-44.
• Şimşek, T. (2018). Türk Masal Anlatma Geleneğinde Elma Ödülü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Eğitim Kültür Dergisi, 7(4), 2352-2368.
• Tanpınar, A. H. (2017). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Timurtaş, F. K. (Tarihsiz). Mehmed Âkif’in Eğitim Görüşü. http://openaccess.marmara.edu.tr/bitstream/handle/11424/137645/001640896010.pdf?sequence=2. adresinden erişildi. (07.11.2021).
• Törenek, M. (2005). Yol ve Yolculuk Benzetmeleri Bağlamında Şiirimizde Ölüm. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 28, 129-143.
• Uğur, V. (2019). Anadolu Gotiği: Korku Romanındaki Evrimin Son Durağı. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 13, 335-356.
• Yağdıran, Y. (2019). Marksist Estetik Bağlamında Adnan Özyalçıner. Gazete Duvar Kitap, 2 (82), 61-66.
• Yanıkkaya, Z. (2003). Tiyatroda Grotesk ve Bir Örnek Olarak Fernando Arrabal Tiyatrosu. Yayımlanmamış Doktora Tezi: Ankara Üniversitesi.
• Yıldırım, N. (2009). Sembolik Bir Dil Hazinesi: Halk Anlatıları. Turkish Studies, 4(8), 2384-2403.
• Yıldırım Yarullina, R. (2019). Kültürel Değerlerin Mikro Dünyası Olarak Sandık İmajı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 12(27), 600-610.
• Yıldırım, Ö. (2021). 2000 Yılından Sonra Türk Sinemasındaki Yol Filmlerinin Mikhail Bakhtin’in Kronotop Kavramı Bağlamında İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi: Ordu Üniversitesi.