Support of Hacı Bektaş Veli Dergâhı to The National Struggle

Yıl 2022, Sayı: 101, 351 - 374, 27.03.2022

Aslıhan Kılınç

Öz

When the Ottoman Empire was defeated in the First World War, it had to accept harsh conditions by signing the Armistice of Mudros. While the İstanbul Government preferred to remain silent about the invasions, Mustafa Kemal Pasha, who was sent to Samsun as the 3rd Army Inspector, left his duty here and started the process leading to the Sivas Congress with his staff. In line with the decisions taken at the congress, all resistance organizations were gathered under one roof under the command of the Representative Committee formed at the Erzurum Congress, and Mustafa Kemal Pasha and his staff received great support from all parts of the society. In this context, the support given to the National Struggle by dervish lodges is undeniable. In this difficult process, Hacı Bektaş-i Veli Lodge and the people of Kırşehir also fulfilled their duties and took part in the National Struggle.
In this regard, Hacı Bektaş Çelebi Cemaleddin Efendi and Hacı Bektaş Postnishîni Salih Niyazi Dedebaba played an important role in providing the support of the Alevi-Bektashi communities. Both of them welcomed Mustafa Kemal Pasha and his delegation in the convent with respect and love and declared that they would take their place in the ranks of the National Struggle no matter what. Because Veliyeeddin (Veled) Çelebi had previously taken his place in the front in the National Struggle by establishing the “Mujahidin-i Mevlevîye Battalion” with a group consisting of the Alevi- Bektashi population. As a matter of fact, the Çelebi family has full belief that Mustafa Kemal Pasha will triumph, and in a conversation between Cemalettin Çelebi and Mustafa Kemal Pasha at the end of 1919, even the proclamation of the Republic was discussed. In the later process, as a result of the support given by the convent, Mustafa Kemal Pasha elected Çelebi Cemaleddin Efendi as a deputy to the first parliament. However, Çelebi Cemaleddin Efendi died in 1922, before he could see the Republic, after serving in the parliament for only two years. In this study, the support of the Hacı Bektaş-i Veli Lodge to the National Struggle, the approach of the Kırşehir Alevi and Bektaşi people to the National Struggle and the Mustafa Kemal Pasha front, Mustafa Kemal Pasha’s visit to the Hacı Bektaş Veli Lodge, Kırşehir ‘s sending delegates to the Sivas Congress and the process leading to the 1919 elections are discussed. In particular, the military picture shaped by the Hacı Bektaş-i Veli Lodge and the situation of politics in Kırşehir were evaluated according to the archive records.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Hacı Bektaş-i Veli, Çelebi Cemaleddin Efendi, Veliyeeddin (Veled) Çelebi, Mücahidîn-i Mevlevîye Taburu, Sivas Congress, Elections, National Struggle, Kırşehir.

Hacı Bektaş Veli Dergâhı’nın Millî Mücadele’ye Desteği

Öz

Osmanlı Devleti I. Dünya Harbi’nde yenilince Mondros Mütarekesi’ni imzalayarak ağır şartlar kabul etmek zorunda kalmıştır. İstanbul Hükümeti işgallere sessiz kalmayı tercih ederken 3. Ordu Müfettişi olarak Samsun’a gönderilen Mustafa Kemal Paşa, buradaki görevini bırakarak kurmayları ile Sivas Kongresi’ne giden süreci başlatmıştır. Kongrede alınan kararlar doğrultusunda Erzurum Kongresi’nde oluşturulan Temsil Heyeti komutasında tüm direniş örgütleri tek çatı altında toplanmış ve Mustafa Kemal Paşa ile kurmaylarına toplumun her kesiminden büyük destek gelmiştir. Bu bağlamda Millî Mücadele’ye dergâhların verdiği destek yadsınamaz. Bu zorlu süreçte Hacı Bektaş Veli Dergâhı ve Kırşehir halkı da üzerine düşen görevi yerine getirmiş ve Millî Mücadele tarafında yer almıştır. Bu konuda Hacı Bektaş Çelebisi Cemaleddin Efendi ve Hacı Bektaş Postnişini Salih Niyazi Dedebaba, “Alevi Bektaşi” topluluklarının desteğinin sağlanmasında önemli bir görev üstlenmiştir. Her ikisi de Mustafa Kemal Paşa ve heyetini dergâhta saygı, sevgi ile karşılayarak her ne şartta olursa olsun Millî Mücadele saflarında yer alacaklarını bildirmişlerdir. Zira Veliyeddin (Veled) Çelebi “Alevi Bektaşi” halk nüfusundan oluşan bir grupla “Mücahidîn-i Mevleviye Taburunu” kurarak Millî Mücadele’de cephede yerini almıştır. Nitekim Mustafa Kemal Paşa’nın zafer kazanacağına Çelebi ailesinin inancı tamdır ve 1919 yılı sonlarında Cemalettin Çelebi ve Mustafa Kemal Paşa arasında geçen bir konuşmada Cumhuriyet’in ilanı bile konuşulmuştur. Daha sonraki süreçte dergâh’ın verdiği destek neticesinde Mustafa Kemal Paşa, Çelebi Cemaleddin Efendi’yi birinci Meclise mebus seçmiştir. Ancak Çelebi Cemaleddin Efendi Mecliste sadece iki yıl görev aldıktan sonra Cumhuriyet’i göremeden 1922 yılında vefat etmiştir. Bu çalışmada arşiv kayıtları ile inceleme araştırma kaynakları doğrultusunda Hacı Bektaş Veli Dergâhı’nın Millî Mücadele’ye verdiği destek, Kırşehir Alevi ile Bektaşi halkının Millî Mücadele ile Mustafa Kemal Paşa cephesine yaklaşımı, Mustafa Kemal Paşa’nın Hacı Bektaş Veli Dergâhı’nı ziyareti, Kırşehir’in Sivas Kongresi’ne delege göndermesi ve 1919 seçimlerine giden süreç ele alınmıştır. Özellikle Hacı Bektaş Veli Dergâhı’nı’nın şekillendirdiği askeri tablo ve siyasetin Kırşehir’deki durumu arşiv kayıtlarına göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Hacı Bektaş Veli, Çelebi Cemaleddin, Veliyeeddin (Veled) Çelebi, Mücahidîn-i Mevleviye Taburu, Millî Mücadele.

Kaynakça

• Afmataj, Luan. “Arnavutluk Bektaşi liği, Başlangıcı, Gelişmesi ve Günümüzdeki Durumu”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2009.
• Altınok, Baki Yaşa. “Çelebi Cemaleddin ile Veliyyeddîn Efendilerin Kurtuluş Savaşı Ve Mustafa Kemal Hakkında Anadolu Alevîlerine Yayınladığı Beyannâmeler. Beyannâmelerin Orijinal Metinleri”, 2.
• Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşi lik Kitabı, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, C.II, (2007, 17-19 Ekim), 1001-1032.
• Aras, Aydın. “Oryantalistlerin Alevîlik-Bektaşilik Araştırmalarının Eleştirisi”. Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Ankara. 2019.
• Avcı, İsmail. “Kastamonu’dan Şam’a: Mevlevi Alayı Gönüllülerinden Giritli Hayrî ve Manzum Seyahatnamesi”. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 24 (2019-Bahar), 1-22.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam Mustafa Kemal 1919-1922 C.II, İstanbul, Remzi Kitabevi.1999.
• Aydın, Nebiye. “Cumhuriyet Dönemi Alevî Toplumunun Devlet ile İlişkileri ve Alevî Açılımı”. Yüksek Lisans Tezi. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa. 2018.
• Aytepe Oğuz. 85. Yılında Mustafa Kemal Paşa’nın Ankara’ya Gelişi”, Atatürk Yolu Dergisi, Yıl 15, C. 8, Sayı. 29-30, (2002- Mayıs-Kasım), s. 31-38, https://doi. org/10.1501/Tite_0000000261
• Bahadır, İbrahim. Cumhuriyetin Kuruluş Sürecinde Atatürk ve Aleviler, Ankara: Kalan Yayınları.2002.
• Belen, Fahri. Askeri, Siyasi ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. 1983.
• Bilgen, Bahar. “Dönemin Basınına Göre 1919 Yılı Seçimleri ve Meclis-i Mebusanın Oluşturulması”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. 2011.
• Bilgin, Taner. Millî Mücadele Döneminde Bilecik, Bilecik: Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Yayınları. 2015.
• Birdoğan, Nejat. İttihat-Terakki’nin Alevilik-Bektaşi lik Araştırması (Baha Sait Bey), İstanbul: Berfin Yayınları. 1994.
• Boyacıoğlu. Ramazan. “Erzurum’dan Sivas Kongresi’ne”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VI/II, (2002), 72-84.
• Sarısır, Serdar. “Alevi Bektaşi Zümreler Hakkında Yapılan İlk Araştırmalar”, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşi lik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ed. Orhan Kurtoğlu, Ayşe Çamkara Erginer, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Türk Kültürü Açısından Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara. 2018, 89-106.
• Taşğın, Ahmet. “Cumhuriyet Dönemi Siyasetin Aleviliği ve Alevilerin Siyaseti: Marifetin Mekri mi – Siyasetin Çarkı mı?” Tarihten Günümüze SufiSiyaset İlişkileri Sempozyumu, Editör Salih Çift, 2020-İstanbul, Ensar Neşriyat, 577- 593.
• --. “Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken’in Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 29 (2004-Bahar),197-207.