SÂFÎ’NİN KERBELÂ MERSİYESİ ÜZERİNE BİR TAHLİL

Yıl 2012, Sayı: 64, 31 - 42, 25.02.2013

Selami Turan , Ahmet Akgül

Öz

Klâsik Türk şiirinin nazım türlerinden olan mersiye, Arapça bir ibare olan ve “ölen birininiyiliklerini sayıp dökmek” anlamına gelen “resa” kökünden gelmektedir. Edebiyat terimi olarakele alındığında ise “bir kişinin ölümünden duyulan acı ve üzüntünün ifade edildiği; okimsenin iyilik, cömertlik ve yiğitliğinin anlatıldığı; kadere rıza göstermenin, sabırlı olmanınve dünyanın geçiciliğinin vurgulandığı lirik şiirler”dir. Farklı nazım şekilleri ile kaleme alınanmersiyeler, din uluları, devlet büyükleri, aile bireyleri, dostlar ve arkadaşların yanındabilhassa Hz. Hüseyin ve Kerbelâ şehitleri adına yazılmıştır. Mersiye türleri arasında önemlibir yere sahip olan Kerbelâ mersiyelerinde ehl-i beyt sevgisi ve Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’daşehit edilmesinin acısı dile getirilir, bu işe sebep olanlara beddua edilir. Kerbelâ mersiyelerininönemli örneklerinden birisi de XVI. yüzyıl şairlerinden Sâfî’ye aittir. Şairin kaside nazımşekli ile kaleme aldığı Kerbelâ mersiyesinin, yazıldığı dönemden itibaren, çok beğenildiği veMuharrem ayında icra edilen Aşure törenlerinde belli bir ezgiyle okunduğu bilinmektedir.Bu yazıda Sâfî’ye ait olan mersiye; şekil, muhteva, üslûp ve ahenk yönleriyle ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klâsik Türk edebiyatı, 16. yüzyıl, Sâfî, Kerbelâ, mersiye

AN ANALYSIS ON THE ELEGY OF KERBELÂ BY SÂFÎ

Öz

Elegy mersiye comes from the Arabic root “resa”, meaning “enumeration of favors of a dead person”. Elegy is a type of verse in the Classical Turkish Poetry. It treats various themes such as pain and sadness upon death, generosity, gallantness, consent to destiny, patience and mortality of the world. It is written out for important religious people, statesmen, individuals in the family, friends and especially Saint Hüseyin and Kerbela martyrs. Of poems of this type, elegies of Kerbelâ have an exclusive place. One of them is the Elegy of Kerbelâ, written out in the form of qasida verse by Sâfî in the 16th century. It is known to be admired and recited in the ceremonies of Aşure during the month of Muharrem. In this paper, the elegy by Sâfî has been studied in terms of form, content, style and harmony

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish literature, 16th century, Sâfî, Kerbelâ, elegy

Kaynakça

• AKÜN, Ömer Faruk. (1994). “Divan Edebiyatı”. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt IX. İstan- bul. s.415.
• AND, Metin. (2002). Ritüelden Drama Kerbelâ-Muharrem-Ta’ziye. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• AHMET CEVDET. (1972). Kısas-ı Enbiya ve Tevârih-i Hulefâ. Haz.: Mahir İz. İstanbul: Bedir Yayınevi. c. II, Kısım II.
• CEYLAN, Ömür. (2000). Tasavvufî Şiir Şerhleri. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• ÇAĞLAYAN, Bünyamin. (1997). Kerbelâ Mersiyeleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı. [Yayımlanmamış Doktora Tezi].
• ÇETİN, Nurullah. (2008). Şiir Çözümleme Yöntemi. Ankara: Öncü Kitap.
• ÇETİŞLİ, İsmail. (2004). Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. (1988). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (8. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi.
• DİLÇİN, Cem. (1991). “Fuzuli’nin Bir Gazelinin Şerhi ve Yapısal Yönden İncelenmesi” Türkoloji, c. IX, s. 43-98.
• ERGUN, Sadeddin Nüzhet. (1955). Bektaşî Şairleri ve Nefesleri (2. Baskı). İstanbul: İstan- bul Maarif Kitaphanesi Matbaası.
• GÖKALP, G. Gonca. (1998). “Göstergebilim Açısından Bir Şiir Değerlendirmesi: Bir Söz- lükte Kitap Adları” Dursun Yıldırım Armağanı, Ankara, s. 363-378.
• İSEN, Mustafa vd. (2009). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• İSEN, Mustafa. (1993). Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Ya- yınları.
• İSEN, Mustafa. (1986). “Mersiye” Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul: Dergâh Yay., c. VI, s. 272-274.
• JOUBERT, Jean-Louis. (1993): Şiir Nedir? çev.: Ece KURKUT. Ankara: Öteki Yayınları.
• KORTANTAMER, Tunca. (1994). “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi” Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Ege Üniv. Edb. Fak. Yay., İzmir, S.VIII, s.1-9.
• MACİT, Muhsin. (2005). Divan Şiirinde Âhenk Unsurları. İstanbul: Kapı Yayınları.
• MENGİ, Mine. (2000). “Metin Şerhi, Tahlili ve Tenkidi Üzerine”, Divan Şiiri Yazıları, An- kara: Akçağ Yayınları. s. 72-80.
• MENGİ, Mine. (1983). “Eski Edebiyatımızın Mersiyelerine Toplu Bir Bakış” Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi II, Prof. Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı, İzmir, 1983, s.91- 101.
• ÖZMEN, İsmail. (1998). Alevi-Bektaşi Şiirleri Antolojisi-2 (16. Yüzyıl). Ankara: Kültür Ba- kanlığı Yayınları.
• SÂFÎ, 06 Mil Yz Cönk 83, vr. 43b-45a.
• STEBLER ÇAVUŞ, M. Zeliha. (2008). “Türk Edebiyatında Mersiyeler” A.Ü. Türkiyat Araş- tırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S. 38, s. 131-138.
• ŞEMSEDDİN SAMİ. (1985). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (TDEA). (1990). “Sâfî Çelebi” İstanbul: Dergâh Yay., c. 7, s.412.
• TUNALI, İsmail. (1998). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• YILDIZ, Saadettin. (1999). “Mustafa Seyit Sutüven’in Şiirlerinde Ahenk Unsurları” I. Balı- kesir Kültür Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Balıkesir Üniversitesi Yayınları No: 0012, Balıkesir, s. 275-276.