17./20. YÜZYIL MEZAR TAŞLARINDA BEKTAŞİLİK

Yıl 2022, Sayı: 104, 491 - 551, 03.12.2022

Halit Çal

Öz

Bu yazı ile bir mezar taşının Bektaşilik içinde ele alınmasını nelerin sağlayacağı belirlenmeye çalışılmıştır. Türkiye’de, Balkanlardaki önemli Bektaşi tekkelerinin hazirelerindeki mezar taşları hakkında bazıları oldukça nitelikli değerlendirmeler yapılmıştır. Aralarında yöntem ayrılıkları olması ve bir tekkedeki örneklerin incelenmesi, kapsayıcı bir sonuca ulaşamama sonucunu doğurmuştur. Bu makale ile yayınlar, tezlerde yer alan bütün örneklere dayalı tek bir yönteme göre genel bir değerlendirme ilk defa yapılmıştır. Gövde, başlık, teslim taşı gibi biçime ve yazılardaki Bektaşilikle ilgili ifadelere dayalı genel sonuçlar ilk defa ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bektaşilik – Alevilik ve yeniçeri ocağı ilişkileri her durumda kolayca ayrıştırılamayacak kadar iç içedir. Bektaşiler için olduğu kadar Alevi ve yeniçeri mezar taşlarını ayırmada da sıkıntılar çoktur. Bu yüzden Alevi ve yeniçeri mezar taşlarını konu kapsamına almadık. Veri kütüğümüze girdiğimiz ***** mezar taşından yazıları, başlık – teslim taşı gibi şekil unsurlarıyla Bektaşiliği gösterilen 478 örnek (422 baş, 56 ayak) belirledik. Bektaşi tekkeleri – türbelerinde gömülmelerine karşılık bu unsurların olmadığı mezar taşlarını da kapsam dışı bıraktık. Bu döküm aynı zamanda Bektaşi hazirelerindeki mezar taşlarının önemli ölçüde Türkiye geneli ile aynı özellikleri taşıdığı sonucunu da verdi. Örneğin Merdivenköy Kırklar Haziresindekilerin tamamı, Rumelihisarı Tekkesi’ndekilerin yüzde yetmişinde Bektaşilik bağı yoktur. Buna karşılık bir tarikat adı olmayan, yalnızca ehli beyt, kerbela gibi Bektaşiler kadar Halveti, Mevlevi, Nakşibendi, Sadi, Sünbüli tarikatı mezar taşlarında da bulduğumuz ifadeler yer alanlardan Bektaşi hazireleri dışındaki 60 (49 baş, 11 ayak) tanesi liste sonunda belirsizler olarak verilmiştir. Mezar taşları 1604 – 1945 yılları arasından olduğu için tarihi 17./20. yüzyıllar ile sınırladık. Örneklerimizi, tekke düzenine göre, derviş, baba gibi tekke görevlileri ve tekke dışında asker, memur, esnaf ve yakınlarından oluşan tekke bağlıları olmak üzere iki ana kümede ele aldık. 422 baş taşından kırıklar dışında 227 tanesi (% 54) görevliler, 192 tanesi (% 46) görevlilerin yakınları, bağlılar ve yakınları için yapılmıştır. Bektaşiliği kesin saydıklarımızda 24 gövde tipi, 2 dilimli elifi, 4 dilimli edhemi ve 12 dilimli hüseyni olmak üzere 3 ana kümede 18 başlık tipi belirledik. Başlıklılar %72,5 gibi yüksek bir orandadır. Hu, hu dost, ya hu gibi ifade kalıplarının oranı % 40,1’dir, ancak bu kalıplar Mevleviler gibi diğer tarikatlarda da görülür.

Anahtar Kelimeler

Mezar Taşı, Bektaşi, Başlıklar, Teslim Taşı, Bektaşilik İfadeleri

Kaynakça

• Acıoğlu, Yusuf. “Kilitbahir Cahidi Sultan Camii Haziresindeki Mezar Taşları”. İpek Yolu Konya Ticaret Odası Dergisi Konya Kitabı X, Prof. Dr. Rüçhan Arık-Prof. Dr. Oluş Arık’a Armağan, (2007), 25-42.
• Ağırdemir, Erdoğan. “Bektaşilikte Tac Çeşitleri Ve Anlamları”. TürkKültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 60, (2011), 365-378.
• Akarsu, Kamil. Celvetiye Tekkelerinde Bulunan Mezar Taşları Ve Kitabeler. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1985.
• Akıncı, Yasemin. Üsküdar Şeyh Mustafa Devati Haziresi 19. YY. Erkek Mezar Taşları. Ankara: Gazi Ünv. Edebiyat Fak. Sanat Tarihi Bölümü Seminer Ödevi, 2007.
• Alkan, Ercan. “Şehitlik Dergahı Tarihçesine Bir Katkı:Abdünnafi Baba'nın Ahmet İsmet Efendi'ye Verdiği İcazetname”. Tasavvuf, 16/35, (2015), 25-58.
• Arslan, Ceren. Edirne Yeniçeri Mezar Taşları. Ankara: Gazi Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Arslan, Esra. Sahrayıcedit Mezarlığında Bulunan Kitabeli Mezar Taşları. T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Atasoy, Nurhan. Derviş Çeyizi Türkiye'de Tarikat Giyim Kuşam Tarihi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2005.
• Bacque-Grammont, Jean Louis vd. “4. Corpus De Stelae Turcicae V Enclos Du Tekke De Şah-Kulı Sultan”. Anatolia Moderna / Yeni Anadolu 2, (1991), 92-135.
• Bacque-Grammont, Jean Louis vd. Stelae Turcicae II Cimetieres la mosquee de Sokollu Mehmet Paşa a Kadırga Limanı, de Bostancı Ali et du türbe de Sokollu Mehmet Paşa a Eyüp. Tubingen: 1990.
• Bacque-Grammont, Jean Louis vd. “Les Steles Funeraires de Sinop”. Yeni Anadolu I, (1991b), 105-208.
• Bakırcı, Naci. İç Anadolu Bölgesindeki Mevlevi Mezar Taşlarında Görülen Dekoratif Sanatlar Ve Semboller. Konya: Selçuk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Bilim Dalı Doktora Tezi, 1999.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler”. Vakıflar 2, (1942), 279-386.
• Başaran, Emel. Ayvacık Mezar Taşları. Çanakkale: T.C. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Bayrakal, Sedat. “Ölümsüzlüğe Uzanan Taşlar: Hacı Bektaş Veli Külliyesi Haziresindeki Mezar Taşları”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 59, (2011), 15-70.
• —. Uşak'ta Osmanlı Mezar Taşları. İzmir: 2016.
• Bayraktar, Saliha. İstanbul Karacaahmet Mezarlığı 22 Numaralı Adadaki Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2019.
• Berk, Süleyman. Zeytinburnu'nun Tarihi Mezar Taşları Zamanı Aşan Taşlar 1-2. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2016.
• Beyazıt, Mustafa, ve Yasemin Beyazıt. Denizli Dediği Tekkesi. Ankara: Bilgin Yayınları, 2014.
• Beyazıt, Yasemin, ve Mustafa Beyazıt. Denizli Teslim Baba Tekkesi. Denizli: Denizli Büyükşehir Belediyesi Yayını, 2016.
• Biçici, Kamil. Manisa Gördes'te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 2004.
• Biçici, Kamil. “Safranbolu Yörük Köyü Mezarlığında Bulunan Süslemeli Mezar Taşları”. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, (2008), 297-324.
• Biçici, Kamil. “Muğla Ortakent’te Bulunan Osmanlı Dönemi Süslemeli Mezar Taşları II”. The Journal Of Academic Social Science Studies, 6/2, (2013), 1373-1436.
• Birdoğan, Nejat. Anadolu Aleviliği'nde Yol Ayrımı İçerik - Köken. İstanbul: Mozaik Yayınları, 1995.
• Birge, John Kingsley. Bektaşilik Tarihi, Çeviri Reha Çamuroğlu. İstanbul: Ant Yayınları, 1991.
• Boran, Ali vd. Ebedi İstirahatgah Ilgın Mezar Taşları. Konya: Ilgın Belediyesi, 2019.
• Bozcu, Mustafa. Türk Ve İslam Eserleri Müzesi Taş Eserler Koleksiyonu. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2017.
• Bulut, Mustafa. Sultan II. Mahmut Türbesi Haziresi . İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2012.
• Çal, Halit. “Şeyh Nasreddin (Nusret) Türbesi.” Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu (2-6 Temmuz 1986) Bildiriler Kitabı. 427-461. Ankara, 1987.
• Çal, Halit. Boyabat Mezar Taşları. Ankara: Boyabat Belediyesi, 2015.
• Çal, Halit. “Karadeniz Bölgesinde 18. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları”. Osmanlı Sanatında Değişim ve Dönüşüm. Ed. Ayşe Budak – Muzaffer Yılmaz. 105-130. İstanbul: Litera-Türk-Academia, 2019.
• Çal, Halit. "Erken Osmanlı Dönemi Mezar - Mezar Taşları". Fetih Öncesi Osmanlı Sanatı ve Mimarisi. Ed. Yıldıray Özbek - Ayşe Budak. 51-94. Konya: Literatürk Academia, 2020a.
• Çal, Halit. "Edirne Şehrindeki Mezar Taşı Tipleri”. Türkmes 2019 Tam Metin Bildiriler. 89-142. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020b.
• Çal, Halit. “Türkiye’de Selçukludan Osmanlıya Türk – İslam Mezar - Mezar Taşları”. Türk İslam Sanatları Tarihi. Ed. Abdülkadir Dündar. 503-544. Ankara: Grafiker Yayınevi, 2020c.
• Çal, Halit. “Türkiye Mezar Taşı Tipleri 1: Güneş Tepelikliler”. Belleten, 85/303, (2021), 645-689.
• Çalhan, Filiz. Kadıköy – Söğütlüçeşme Mahmut Baba Mezarlığı (Mezar Taşları Tipolojisi Hakkında Bir Deneme). İstanbul: T. C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Çaycı, Ahmet - Ürekli, Bayram. “Dediği Sultan Haziresi Mezar Taşları”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10, (2003), 359-400.
• Çaycı, Ahmet - Durmuş, Latife. "Kütahya Erguniyye Mevlevihanesi (Dönenler Camii) Haziresindeki Mezar Taşları". İstem, 5/10, 2007: 205-221.
• Çetintaş, Burak. “Rumelihisarı'ndaki Nafi Baba Şehidlik Dergahı'nda Yeni Bulunan Osmanlı Dönemi Mezar Taşı Kitabelerine Dair". Arkeoloji Sanat 147, (2014), 109-134.
• Çevrimli, Nilgün. “Madeni Eşya Örneklerinden Bir Grup Teber" Vakıflar Dergisi, 32, 2009: 37-64.
• Çoktan, Ekrem. Karacaahmet 9. Ada Mezar Taşı Kitabeleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Dağlıoğlu, Hikmet Turhan. “Edirne Mezarları”. Türk Tarih Arkeologya Ve Etnoğrafya Dergisi, 3, (1936), 164-192.
• Demir, Saniye. Kalkandelen Bektaşi Tekkesi Haziresi. İstanbul: Tc Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Doğanbaş, Muzaffer. “Rumi Hoca Türbesi”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2005/33, (2005), 395-400.
• Gökler, Burak Muhammet. Balıkesir Mezar Taşları. Erzurum: Atatürk Ünv Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk İslam Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Güçlü, İbrahim. Bayındır Yakapınar Köyü Mezartaşı Kitabeleri. İzmir: T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Gümüşoğlu, Dursun. “Mansur Baba Haziresindeki Son Osmanlıca Bektaşi Mezar Taşları”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli, 53, 2018: 9-41.
• Gürlevik, Sebiha. Sivas Mezar Kitabeleri Üzerine Bir İnceleme. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Güven, Alım. XV. Yüzyıl Osmanlı Mezar Taşları. İstanbul: İstanbul Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 1995.
• Hanoğlu, Canan. Batılılaşma Dönemi Rize Mezar Taşları 1-2, Erzurum: T. C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2015.
• Hanoğlu, Canan. “Tokat/Zile Şeyh Nusrettin Türbesi Haziresi'nde Yer Alan Tarihi Mezar Taşları”, ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 11/2, (2021), 675-698.
• Hanoğlu, Canan - Bayhan, Ahmet Ali. “Rize Şehir Merkezi'nde Bulunan Osmanlı Dönemi Bezemeli Kadın Mezar Taşları”. Turkish Studies, 12/3, (2017), 235-308.
• İbrahimgil, Mehmet - İbrahimgil, Ammar. Rodos Adası'nda Osmanlı Mimarisi (Mimari Eserler-Kitabeler-Mezar Taşları). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2019.
• İbrahimgil, Mehmet, ve Hamza Keleş. Bulgaristan'da Osmanlı Dönemi Vakıf Eserleri Envanteri I. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2016.
• İşli, H. Necdet - Kökrek, Mehmet. Yeniçeriler Remizleri ve Mezar Taşları. İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• İşli, Nedret. Osmanlı Serpuşları. İstanbul: İstanbul Kalkınma Ajansı, 2009.
• Kalafat, Nihal. Çankırı Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. Kayseri: T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kançal, Nikole Ferrari. Kırım Hanlarının İmar Faaliyeti Ve Mezar Taşları. İstanbul: İstanbul Ünv. Sosyal Bilimler Enst. Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Karaçağ, Abdullah. “Elmalı Abdal Musa Dergâhı’ndaki Bektaşî Mezartaşları”, Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 57, (2011), 99-130.
• —. Tahtacı Mezar Taşları. Bişkek: Byr Publıshıng House, 2016.
• Keskin, Burcu. Antalya’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları: Alanya Ve Manavgat İlçeleri. Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kıvrakoğlu, Nihal. İstanbul Çiçekçi Camii Haziresi Mezar Taşları. Kayseri: Erciyes Ünv Sosyal Bilimler Ens. Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi Ermenek ve Mut Abideleri. İstanbul: Baha Matbaası, 1967.
• —. Abideleri Ve Kitabeleri İle Niğde Aksaray Tarihi, 1-3, Fatih Matbaası, 1974.
• Köprülü, Orhan. “Usta-zade Yunus Bey'in Meçhul Kalmış Bir Makalesi Bektaşiliğin Girid'de İntişarı”. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 8-9, (1980), 37-86.
• Kucur, Sadi. “Üsküdar Mihrimah Sultan Camii (İskele) Haziresi Mezartaşları”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu IX, 11-12-13 Kasım 2016, Bildiriler, 2, 103-202. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2017.
• Kurtbil, Zeynep. Kadıköy Taşköprü Caddesi Mezarlığı (Batı Yönündeki 19. Yüzyıl Mezar Taşlarının Sanat Tarihi Açısından Değerlendirilmesi). İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Kut, Günay, ve Edhem Eldem. Rumellihisarı Şehitlik Dergahı Mezar Taşları. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2010.
• Maden, Fahri. “Bektaşilikte Giysi Ve Sembol Olarak Tac”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 60, (2011), 65-84.
• Maden, Fahri. “Edirne Vilayetinde Bektaşi Tekke Ve Türbeleri.” TürkKültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 64, (2012), 55-76.
• Maden, Fahri. “Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesinde Bektaşi Tekke ve Türbeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 68, (2013), 89-128.
• Maden, Fahri. “Girit'te Bektaşi Tekkeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 79, (2016), 17-59.
• Maden, Fahri. “Tire'de Üç Bektaşi Tekkesi: Arappınarı, Ali Baba Ve Kurt Baba.” Alevilik Araştırmaları Dergisi, 8/16, (2018), 179-216.
• Melikoff, İrene. Uyur İdik Uyardılar Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları. İstanbul: Cem Yayınevi, 1993.
• Mermutlu, Bedri - Öcalan, Hasan Basri. Tarihi Bursa Mezar Taşları I Bursa Hazireleri. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2011.
• Noyan, Bedri. Bütün Yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, 1-2. Ardıç Yayınları - Şahkulu Sultan Dergahı Hilmi Dedebaba Vakfı, 1998.
• Nuhoğlu, Mehmet. Koca Mustafa Paşa (Sünbül Sinan) Camisi Haziresi Mezar Taşları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Marmara Ünv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Öcal, Ersin. “İstanbul Müzelerindeki Börklü Mezar Taşları”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 11/4, (1981), 51-75.
• Öcalan, Hasan Basri - Mermutlu, Bedri. Tarihi Bursa Mezar Taşları II, Emirsultan Mezarlığı. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayını, 2012.
• —. Tarihi Bursa Mezar Taşları III Pınarbaşı Mezarlığı, 1. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2016.
• Öztürker, Hazal Ceylan. “Bektaşi Mezar Taşları Üzerine Bir İnceleme: Şemsi Baba Tekkesi Örneği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, (2013), 155-193.
• Pektaş, Kadir. Denizli'de Türk Varlığının Kadim Tarihi İlbadı Mezarlığı I. İstanbul: Denizli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2019.
• Selçuk, Havva. “Osmanlı Devletinin Kızılbaş (Alevi) Bektaşileri Sünnileştirme Siyaseti Takip Ettiği 19. ve 20. Yüzyılda Hacı Bektaş Veli Tekkesi”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 11, 2021: 26-36.
• Soyyer, Yılmaz. 19. Yüzyılda Bektaşilik. İzmir: Akademi Kitabevi, 2005.
• Sürün, Mustafa. Şeyh Vefâ Camii Haziresi (Mezar Taşları Tipolojisi Üzerine Bir Deneme). İstanbul: T.C. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Şahin, Harun. “Karaman Mader-i Mevlana (Aktekke) Camisi Haziresinde Bulunan Mezar Taşları”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 44, (2017), 297-343.
• Taşdemir, Meral. Kastamonu Şeyh Şaban-I Veli Camisi Ve Türbesi Haziresinde Yer Alan Mezar Taşları. Ankara: Gazi Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Tunçel, Gül. “Üsküp Sultan Murat Camii Haziresi’ndeki Mezartaşları”, Bilge, 43, (2004), 20-38.
• Turnalı, Bilgin, ve Esin Turnalı. “Celvetilik İle Bektaşiliği Birleştiren İlgi Çekici Bir Dal Haşimiyye Kolu Ve Üsküdar'da Bandırmalı Tekkesi.” Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 66, (1990), 111-120.
• Türker, Fatma. Sinop Seyyid Bilal Türbesi Haziresindeki Mezar Taşları. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Tütüncü, Mehmet. “Hacı Bektaş Veli'nin En Eski Resmi.” International Journal Of Turkology,13, (2021a), 4-11.
• Tütüncü, Mehmet. “En Eski Bektaşi Mezar Taşı Odessa Arkeoloji Müzesi'nde mi?” Internaitional Journal Of Turkology, 13, (2021b), 12-15.
• Uluçam, Abdüsselam. Eski Erciş- Çelebibağ Mezarlığı Ve Mezar Taşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.
• Uysal, Nadide. Süleymaniye Camii Haziresi. Kayseri: T.C. Erciyes Üniveritesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2013.
• Ülker, Necmi. “İzmir Ali Ağa Cami Haziresi Mezar Kitabeleri (18.-20. Yüzyıl)”. VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 23-27 Mayıs 1988, 19-34. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
• Ülker, Necmi. “İzmir Yağhanelerdeki Bektaşi Mezar Kitabeleri (19.-20. Yüzyıl)”. IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 26-30 Mayıs 1986, içinde, 1-38. Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı, 1987.
• Ülker, Necmi vd. İzmir'de Türk Mührü Emir Sultan Dergahı Haziresi Mezar Kitabeleri. İzmir: Şenocak Yayınları, 2008.
• Ürkmez, Seray Akın. Afyonkarahisar Mevlevihanesi ve Haziresinden Müzeye Taşınan Mezar Taşları. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Ve Sanatları Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Varol, Abdülhalim. Aydın Kuşadası Adalızade Mezarlığı Osmanlı Mezar Taşları. Ankara: T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2019.
• Vatin, Nicolas - Zarcone, Thiery. “Le tekke bektachi de Kazlıçeşme. I. Etude historique et epigraphique”. Anatolia Moderna, 7, (1997), 79-109.
• Venedikova, Katerina. “Baştino (Hasan Babalar) Köyü Ve Yöresiyle İlgili Kaynaklar”. Balkanlarda Alevilik Bektaşilik, 62-86. İstanbul: Çorlu Belediyesi, 2015.
• Yaman, Sümeyye. Üsküdar Nasûhî Mehmet Efendi Camii, Türbesi Ve Hazîresindeki Mezar Taşları. T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yariş, Sahure. Üsküdar'da Yer Alan Bir Grup Cami Haziresindeki Mezar Taşları. İstanbul: T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı Doktora Tezi, 2015.
• Yılmaz, Edip. İzmir - Ödemiş'teki Türk İslam Devri Mezar Taşları. Van: Yüzüncü Yıl Ünv. Sosyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, 2013.
• Yılmaz, Gülay. “Bektaşilik ve İstanbul'daki Bektaşi Tekkeleri.” Osmanlı Araştırmaları, 45, 2015: 97-136.
• Yüksel, Murat. Trabzon'da Türk - İslam Eserleri Ve Kitabeler, C. 4-5. Trabzon: Trabzon Belediyesi, 2000.
• Yüksel, Müfit. “Eyüp - Karyağdı Baba Bektaşi Tekkesi (Hafız Baba Dergahı)”. Tarihi Kültürü Ve Sanatıyla IX. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler 13-15 Mayıs 2005, 194-223. İstanbul: Eyüp Belediyesi Yayını, 2005.