MÜBAHAT TÜRKER KÜYEL VE TÜRK-İSLAM DÜŞÜNCESİNE KATKILARI

Yıl 2023, Sayı: 106, 277 - 297, 03.07.2023

Mehmet Dugan , Ali Kürşat Turgut

Öz

Bu çalışma Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk dönemlerinde kadın kimliğiyle akademik çalışma yapan çok az kişiden biri olan Mübahat Türker Küyel’i özetle tanıtıp onun özellikle Türk düşünce tarihi ve kültürüne katkılarını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın ortaya konulmasındaki temel nedenlerden biri Küyel hakkında yapılan çalışmalar yok denilecek kadar az olmasıdır. Az sayıdaki bu çalışmalara örnek olarak onun hayatı, eserleri ve temel görüşleri üzerine hazırlanan yüksek lisans tezi verilebilir. Buna ek olarak Küyel hakkında yazılan birkaç kitap bölümü de mevcuttur. Bizim çalışmamız Küyel’in hayatı ve eserleri hakkında kısaca bilgi verdikten sonra onun özellikle Türk düşüncesine katkılarını eserleri üzerinden tespit etme yönüyle farklılık göstermektedir. Zira Küyel bir felsefe tarihçisi olmasına rağmen eserleri dikkatle incelendiğinde onun Fârâbî, Harezmî, Beyrûnî ve İbn Sînâ gibi Türk filozofları üzerinde çeşitli müstakil çalışmaları bulunmaktadır. Özellikle Küyel’in Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti adlı doktora tezi Türkiye’de yapılan İslam Felsefesi çalışmaları açısından oldukça önemli ve özgün bir konumdadır. Bunların yanı sıra o gerek Bilge Kağan ve Tonyukuk gibi İslâm öncesi Türk devlet adamlarının gerekse Yusuf Has Hacip, Ahmet Yesevî ve Yunus Emre gibi Müslüman Türk düşünürlerin önemine vurgu yapıcı yazılar kaleme almıştır. Çalışmaları bütüncül bir şekilde incelendiğinde Küyel’in Türk kültürü ve düşüncesine katkıları daha net görülecektir. Monografi özelliği gösteren bu çalışmada ağırlıklı olarak örnekleme tekniği merkezli tasvir metodu kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Mübahat Türker Küyel, Türk-İslam Düşüncesi, Fârâbî, İbn Sînâ, Ahmet Yesevi, Yunus Emre

MUBAHAT TURKER KUYEL AND HER CONTRIBUTIONS TO THE TURKISHISLAMIC THOUGHT

Öz

This study aims to briefly introduce Mübahat Türker Küyel, who was one of the few people who did academic studies with the identity of a woman in the early years of the Turkish Republic, and to reveal her contributions to the history and culture of Turkish thought. One of the main reasons for presenting the study is that there are almost no studies on Küyel. As an example of these few studies, the master's thesis on his life, works and basic views can be given. In addition, there are several book chapters written about Küyel. However, although this article gives brief information about Küyel’s life and academic works, our study essentially differs from other studies in terms of identifying her contributions to Turkish thought through her writings. Since, even though she is a historian of philosophy, when her studies are examined carefully, Küyel’s various works on Turkish philosophers and thinkers such as al-Fārābī, Khawārizmī, al-Bīrūnī, Ibn al-Sīnā, Yusuf Has Hājib, Ahmad al-Yasawī and Yunus Emre. Küyel's doctoral dissertation titled Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti has a very important and original position in terms of Islamic Philosophy studies conducted in Turkey. As well as These studies she wrote about Pre-Islamic Turkish president such as Bilge Kağan and Tonyukuk. When her works are examined in a holistic way, Küyel's contributions to Turkish culture and thought will be seen more clearly. In this study, which indicates the characteristics of a monograph, the descriptive method centered on the sampling technique was used.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Mübahat Türker Küyel, Turkish-Islamic Thought, al-Fārābī, Ibn al-Sīnā, Ahmad Yasawī, Yunus Emre

Kaynakça

• Adamson, Peter - Richard C. Taylor (ed.). İslâm Felsefesine Giriş. çev. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Küre Yayınları, 2008.
• Çelikkol, Zeliha. Mübahat Türker Küyel’in Hayatı, Eserleri ve Temel Görüşleri Üzerine Bir İnceleme. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Demir, Remzi - Atılgan, Doğan. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî Bilimlerin Yeniden İnşası: Elli Portre. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2008.
• Görgün, Tahsin. “Mahiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/336-338. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Kaya, Mahmut. “Fârâbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/145-162. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Rescher, Nicholas. “Farabi’de Mantık Geleneği”. çev. Ahmet Kayacık. bilimname 3 (2004), 177-186.
• Saruhan, Müfit Selim. İslam Meşşai Felsefesinde Filozof. İstanbul: Divan Kitap, 2017.
• Teber, Ömer Faruk. Balkanlar’da Bâbâgân Koluna Ait Bir XIX. Yüzyıl Bektâşî Erkânnâmesi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2013.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Atatürk, Cumhuriyet, Bilim ve Teknoloji”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi 19/56 (2003), 521-552.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Bilimin Felsefeye Dayandığı Görüşünün Bir Timsâli Olarak Galenos”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 32/1-2 (1988), 501-574.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Değer ve Fârâbî”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (1972), 71-84.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Felsefenin Tarihinde ve Tarifinde Bir Kaynak Olarak Fârâbî”. Erdem 6/18 (1990), 725-735.
• Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sina ve al-’Akl al-Fa’âl”. İbn Sînâ Doğumunun Bininci Yılı Armağanı. 859-906. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2014.
• Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sînâ ve Mistik Denen Görüşler”. İbn Sînâ Doğumunun Bininci Yılı Armağanı. 907-957. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2014.
• Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sina’da al-’Akl al-Fa’âl’in Kökleri”. İbn Sînâ Doğumunun Bininci Yılı Armağanı. 725-816. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2014.
• Türker-Küyel, Mübahat. “İbn Sînâ’nın Felsefesi ve Ahlâk Anlayışı”. Erdem 9/27 (1997), 1279-1287.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Nasreddin Hoca Niçin Bir Bilge Kişidir?” Uluslararası Nasreddin Hoca Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri. haz. Alev Kâhya Birgül. haz. Alev Kâhya Birgül. 23-30. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1997.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Önsöz”. Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2018.
• Türker-Küyel, Mübahat. Türkiye’de Cumhuriyet Döneminde Felsefe Eylemi. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 1976.
• Türker-Küyel, Mübahat. Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 2018.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Yesevî Portresi”. Erdem 7/21 (1995), 865-875.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Yûnus Emre Bir Ârif Mütenezzih Midir?” Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri. haz. Alev Kâhya Birgül. haz. Alev Kâhya Birgül. 189-213. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1995.
• Yunus Emre. Divan. haz. Mustafa Tatçı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2016.