A PIONEER IN ADULT EDUCATION: HACI BEKTAŞ VELİ

Yıl 2023, Sayı: 107, 323 - 339, 29.09.2023

İbrahim Gül

https://doi.org/10.60163/hbv.107.016

Öz

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Public Education, Pioneer, Alevism-Bektashism

HALK EĞİTİMİNDE BİR ÖNCÜ: HACI BEKTAŞ VELİ

Öz

Hacı Bektaş Veli, Horasan erenlerinden olup, Anadolu’ya gelip yerleşmiş bir Türk sufisidir. Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında onun çabaları görmezlikten gelinemez. Hacı Bektaş Veli’nin dikkat çekici özelliklerinden birisi de eğitimci kişiliğidir. O çağının önemli bir halk eğitimcisidir. Hacı Bektaş Veli bir eğitimcide bulunması gereken özelliklere sahip olup, kendisinin “Dört Kapı Kırk Makam” adıyla anılan bir müfredat programının hazırlayıcısı olduğu bilinmektedir. Onun müfredat programının amacı, her asırda toplumların ihtiyaç duyduğu kâmil insanları yetiştirmektir. Hacı Bektaş Veli, tasavvuf konusunda derinlemesine bilgiye ve öğrenme-öğretme sürecini etkili yönetecek becerilere sahiptir. Onun, yetişkinler eğitiminde şu yaşam becerilerini topluma kazandırdığı bilinmektedir: Anadilde eğitim, öğrenmeyi öğretme, sosyal beceriler ve vatandaşlık becerileri, topluma yapıcı şekilde dâhil olma, kültürel farkındalık, duyguları müzik ve edebiyat yoluyla ortaya koyma. Onun bu kazanımları Anadolu’da çok kültürlü bir yaşamın devamına imkân sağlamıştır. Onun Hakk’a yürümesinden sonra kurulan Osmanlı Devleti, Hacı Bektaş Veli’nin birleştirici kişiliğinden oldukça yararlanmıştır. Hacı Bektaş Veli’nin başka bir önemli kazanımı, kendi adıyla kurulmuş olan Bektaşilik Tarikatı’dır. Bu tarikatın mensupları kadın-erkek bir arada ibadet ederler. Müritler tarikata özel bir ayinle kabul edilirler. Cemevleri ibadet yeri olma yanında bir ilim ve irfan yuvası olarak hizmet verirler. Yani yetişkinler eğitiminin halen sürdürüldüğü dergâhlardır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektaş Veli, Halk Eğitimi, Öncü, Alevilik-Bektaşilik

Kaynakça

• Akdeniz, Serap (2013). “Alevi Müzik Uyanışının, Birlik ve Farklılık Ekseninde İzmir Yamanlar Cemevi Müzik Pratiklerine Yansıması!”. Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi, 3, 129-147.
• Aydın, Ali, Rıza (2009). “İnanma İhtiyacı ve Dinî Ritüellerin Psikolojik Değeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9 ( 3), 87-99.
• Boz, Hayat Avcı (1988). "Ankara İli Halk Eğitim Merkezi Öğretmenlerinin Yetişme, Yönetim, Çalışma Koşullarına İlişkin Sorunları". Eğitim ve Bilim Dergisi, 12 (70), 39-43.
• Bülbül, Sudi. (1991). Halk Eğitimine Giriş. Anadolu Üniversitesi Ders Kitapları Yayınları, No:118 Eskişehir.
• Coşan, Esat (1990). Makâlât Hacı Bektaş Veli. Ankara Kültür Bakanlığı Yayınları
• Çeribaş, Mehmet (2018). “Alevi Bektaşi Çalışmalarıyla İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerileri”. Hacı Bektaş Veli ve Alevilik Bektaşilik Araştırmaları Akademik Çalıştayı Raporu (67-71 sayfalar içinde), 11-13 Mayıs 2017 Nevşehir.
• Çetin, Halil (2012). “Gerçekten Efsaneye Hacı Bektaş-ı Velî Portreleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23), 114-125.
• Çetintaş, İbrahim (2014). “Niyet Kavramı Bağlamında Fiillerin Hakikat Değeri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 32, 51-70.
• Demirel, Melek (2009). “Yaşam Boyu Öğrenme ve Teknoloji”. 9th. International Educational Technology Conference (IETC), 6-8 Mayıs 2009. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Dolanbay, Tuncay (2014). “Hayat Boyu Öğrenme Sürecinde Halk Eğitimi Merkezlerinin Yaşadığı Yönetsel Sorunlar”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Duran, Hamiye (2010). “Velâyetnâme’ye göre Hacı Bektaş Veli”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 55, 129-137.
• Ersoy, İlhan (2019). “Müzik Türleri Sınıflandırmasında Model Uygulaması: Bir Müzik Türü Olarak Semah”. Eurasian Journal of Music and Dance ,14, 32-62. DOI: 10.31722/ ejmd.584359
• Fığlalı, E. Ruhi (1990). Türkiye'de Alevîlik Bektaşîlik, İstanbul: Selçuk Yayınları.
• Flood, Robert. & Romm, Norma (1996). “Contours of diversity management and triple loop learning”. Kybernetes, 25(7/8), 154-163.
• Geray, Cevat (2002). Halk Eğitimi. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Göçer, Ali (2012). Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine. Türk Dili, 729, 50-57.
• Gölpınarlı, Abdülkadir (1958). Menâkıb-ı Hacı Bekta-ı Velî: Vilâyet-nâme, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Gül, İbrahim (2018). Aleviliğin Temel Esasları ve Alevi Erkânı. Samsun: Ceylan Ofset __________ .(2021). Alevi İnancında Can, Ruh Kavramı ve Nefsin Eğitimi. folklor / edebiyat. 27(1):211-228 DOI: 10.22559/folklor.1328
• Güzel, Abdurrahman (2009). “Hacı Bektaş Veli’nin Tarihi Kişiliği ve Türk Kültürü Üzerindeki Etkileri”. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi III. Uluslararası Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu (s.27-44), (30-31 Ekim, 2009, Üsküp).
• Hablemitoğlu, Ş. ve Özmete, E. (2012). “Etkili Vatandaşlık Eğitimi İçin Bir Öneri”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 39-54.
• Jarvis, Peter (2001). Mokymosi paradoksai. Kaunas: Vytauto Didžiojo Universitetas.
• Jung, Carl Gustav. (1998). Psikoloji ve Din, Çev: Raziye Karabey, İstanbul: Okyanus Yayınları.
• Kaya, H. Eylem (2016). Yaşam boyu yetişkin eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılınç, Mustafa (2016). “İmâm Mâtürîdî’de İman-Fısk İlişkisi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kozan, Ali (2012). “Sözlü ve yazılı tarihe göre Nevşehir bölgesinde Horasan erenleri olarak bilinen şahsiyetler”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi,61, 313-335.
• Kurt, İhsan (2008). Yetişkin eğitimi. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Kuş, Zafer ve Aksu, Aysun (2017). “Vatandaşlık Ve Vatandaşlık Eğitimi Hakkında Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin İnançları”. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8,18-41.
• Lowe, John.(1985) Dünyada Yetişkin Eğitimine Toplu Bakış (Çev.Turhan Oğuzkan) Türkiye Milli Komisyonu, Ankara
• MEB, (2006).Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği. Milli Eğitim Bakanlığı: Ankara.
• MEB. (1990). Yaygın Eğitim Kurumları Yönetmeliği. Ankara: Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü.
• Ocak, Ahmet Yaşar (1996). “Hacı Bektaş-ı Velî,”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, TDV. XIV, 455-458.
• OECD. (1977). Organisation for Economic Co-operation and Development ; [Washington, D.C.] : [Sold by OECD Publications Center], Paris, 1977-1981.
• Özcan, Hüseyin (2008). Fatiha Tefsiri· Hacı Bektaş Veli, İstanbul: Horasan Yayınları.
• Özcan, Hüseyin (2012). “Hacı Bektaş Veli’nin Fatiha Tefsiri”. Milli Folklor, 20 (80), 39-52.
• Özer, Bekir (2001). “Öğrenmeyi Öğretme” M. Gültekin (Ed.). Öğretimde Planlama ve Değerlendirme. (161-172). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sayın, Ege ve Ege-Bostancı, Göknur (2013). “Müziğin Toplumsal ve Göstergebilimsel Temelleri”. Ege Eğitim Dergisi, 14 (2), 106-1171.
• Sazyek, Hakan (2013). “Edebiyat Niçin İnsansız Olmaz?” Turkish Studies, 8 (8), 1127-1139,
• Sezgin, Abdulkadir (1996). “İslâm Düşüncesinde Tarikat ve Bektaşî Tarikat.”. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. 8(23), 337 – 358.
• Sönmez, Veysel (2007). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı (13. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık
• Sümer, Ali (1999). “Bektaşi Kültüründe Dil”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 11, 77-92.
• Sümer, Uğur (2008). “Hacı Bektaşi Velinin İlmi Yönüne Genel Bir Bakış”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 45, 215-220.
• Ş. Erhan Bağcı (2015). “Türkiye’de Yaşam Boyu Öğrenme: Piyasacı ve Muhafazakâr”. Mülkiye Dergisi, 39(3), 211-244.
• Şirin, Atilla (2008). “Halk Eğitim Merkezlerinin Sanat Eğitimi Bağlamında Yetişkin Eğitimindeki Yeri ve Önemi”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Tan, Nail (2015). “Uluslararası Azerbaycan Türkiye. Yedi Ulu Ozan Sempozyumu”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi,40, 219-222.
• Taşğın, Ahmet ve Solmaz, Bünyamın (2012). “Tahrir Defterlerinin Alevilik–Bektaşilik Araştırmalarına Katkısı: Irène Beldıceanu – Steınherr Örneği”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 61, 207-220.
• Temren, Belkıs (1996). “Anadolu'ya Hoşgörü Tohumları Eken Hacı Bektaş-ı Veli”. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi. Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı - III, 24, 755-768
• Tezcan, Mahmut (1993). “Ahmet Yesevînin Türk Din Antropolojisindeki Yeri”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 26(1), 1-7.
• Türkkan, Alpay (2019). “Halk Eğitimi Merkezi Yönetici ve Öğretmenlerinin Hayat Boyu Öğrenme Algısı İle Mesleki Doyum Arasındaki İlişki”. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İSTANBUL Sabahattin Zaim Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Türkmen, Hasan (2017). “Şemsuddîn Es-Semerkandî’de Îman-Amel İlişkisi”. Mütefekkir, 4(7): 21-39.
• Vaktidolu, Adil Ali Atalay (1996). Cabbar Kulu. (3.basım) İstanbul: Anadolu Matbaa.
• Yayla, Deniz (2009). Türk Yetişkin Eğitimi Sisteminin Değerlendirilmesi, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED)
• Yılmaz, Ali; Akkuş, Mehmet ve Öztürk, Ali (2011). Makâlât-Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, (4. Baskı), Ankara: Türk Diyanet Vakfı.
• Zelyurt, Rıza (2015). Hünkâr Hacı Bektaş-ı Veli Ali’nin Sırrı. (2. Baskı), Ankara: Kripto Basın Yayım Dağıtım Ltd.Şti. İnternet Kaynakları
• Akarsu, Muhlis (2021). “Deli Gönül Feryat Etme Boşuna”. https://www.asikveysel.com/turku-sozleri/deli-gonul-feryad-etme-bosuna.htm Erişim tarihi: 20.03.2021.
• Hacıbektaş Web ((2021). “Tarihsel Veriler Işığında Hacı Bektaş Veli”. https://www.hacibektas.com/ index.php?id=hacibektavel Erişim tarihi: 26.03.2021.
• Kaygusuz, İsmail (2013). “Hakk’ın Kelâmı Makâlât-I Hacı Bektaş Veli, Her lâfzında var bin hikmet” http://www.ismailkaygusuz.com/index.php/23-kitaplarim/arastirma-inceleme/523-hakk-in-kelami-makalat-i-haci-bektas-veli Erişim tarihi: 26.03.2021
• Kur’an-ı Kerim Meali (2021). “Maide Suresi”. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%A2ide-suresi/704/35-37-ayet-tefsiri Erişim tariehi: 26.03.2021.
• Sezgin, Osman (2018). “Türk Eğitim Tarihi”. http://www.osmansezgin.com/ Erişim: 26.03.2021
• Yıldız, Güllü (2012). “Velâyetnâme-i Hacı Bektaş-ı Veli”. https://www.bisav.org.tr/Bulten/183/1116/ Erişim tarihi: 24.03.2021.