SON ASIR MUTASAVVIF ŞAİRLERDEN ÖMER NECMÎ EFENDİ VE SÂKÎNÂMESİ’NİN YENİ BİR NÜSHASI

Yıl 2023, Sayı: 108, 417 - 434, 26.12.2023

Mehmet Göktaş , Mehmet Öztürk

https://doi.org/10.60163/hbv.108.027

Öz

Ömer Necmî Efendi geleneğin izinde şiirler kaleme alan mutasavvıf bir şairdir. İstanbul’da doğmuştur. Askerlik mesleğine intisap eden şair önce Halvetiyye tarikatına intisap etmiş dönemin Şâzelîyye, Melâmiyye, Şettâriyye ve Rufâiyye tarikatlarından irşad icazeti almıştır. Manisa’nın Alaşehir kazasında belli bir süre irşad vazifesini yerine getirmiştir. 1307/1889 yılında İstanbul’da vefat etmiştir. Velûd bir şair olan Necmî’nin tamamı tasavvufî mahiyette olan Türkçe Divan, Farsça Divançe, Kasîde-i Elfiyye, Tuhfe-i Vahdet, Şem‘anâme ve Sâkinâme olmak üzere toplam altı adet eseri bulunmaktadır. Sâkînâmeler, Fars ve Türk İslam Edebiyatı’nda yaygın edebî türlerdendir. Bu çalışmada Necmî Ömer Efendi’nin tasavvûfî mahiyette kaleme alınan Sâkî-nâme manzumesi ele alınmıştır. Çalışmada Necmî Ömer Efendi’nin terceme-i hâli ve Sâkî-nâmeler hakkında kısaca bilgi verildikten sonra Necmî Efendi’nin Sâkî-nâmesinin tespit edilen iki nüshası tanıtılmış, edisyon kritiği yapılan eser, transkripsiyonu yapılarak yeniden kültürel ve edebi bir miras olarak ilim ve edebiyat âlemine sunulmuştur. Ayrıca son bölümde eser ana hatlarıyla muhteva bağlamında tahlile tabi tutulmuştur. Eser üzerine daha önce tek nüsha üzerinden bir çalışma yapılmıştır. Ancak tek nüsha üzerinden yapılan bu çalışmada vaki hatalar eserin tespit edilen iki nüshası üzerinden yeniden incelenmesini gerekli kılmış; müstakil bir başlıkta sıralayacağımız nedenlerden dolayı eser üzerinde tekrar çalışma gereği duyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Tasavvufî edebiyat, Ömer Necmî Efendi, Sâkî-nâme.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Çalışmalarınızda başarılar diler teşekkür ederiz

ON OMER NECMI EFENDİ AND HIS SAKI-NAME FROM THE LAST CENTURY SUFI POETS

Öz

Ömer Necmî Efendi is a sufi poet who writes poems in the footsteps of tradition. He was born in Istanbul. The poet, who joined the military profession, first joined the Halwetiye sect and received guidance from the Shazeliyye, Melâmiyye, Syattariyah, and Rufaiyya sects of the period. He fulfilled his duty of guidance for a certain period in the Alaşehir district of Manisa. He died in Istanbul in 1307/1889. Necmî, who is a productive poet, has a total of six works, all of which are of a mystical nature: Turkish Diwan, Persian Diwancha, Kasîde-i Elfiyye, Tuhfe-i Vahdet, Şem'anâme and Sâkinâme. Sakînâmes are common literary genres in Persian and Turkish-Islamic Literature. In this study, the Sâkî-nâme poem of Necmî Ömer Efendi, which was written in a mystical nature, is discussed. In the study, after giving brief information about Necmî Ömer Efendi's life and Sakî-names, two copies of Necmî Efendi's Sâkî-nâme were introduced, edition critiqued work, It was transcribed and presented to the world of science and literature as a cultural and literary heritage. In addition, in the last section, the work was analyzed in the context of its content. A study on the work was done on a single copy before. However, in this study, which was carried out on a single copy, the errors made it necessary to re-examine the work on two detected copies. Due to the reasons that we will list in a separate title, it was felt necessary to work on the work again.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature Sufi Literature, Ömer Necmî Effendi, Sâkî-nâme.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Abbasi, Sakineh. “Sâkînâme (ve Muğannînâme) Yeki ez Zıdd-ı Nev‘hâ-yi Hamâse” Fasl-nâme-i ‘İlmî Kavoşnâme, 22/48 (2021), 79-114.
• Arslan, Mehmet. “Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, ts. Erişim 11 Nisan 2023.
• Arslan, Mehmet. Aynî Sâkînâme. İstanbul: Kitabevi, 2003.
• Aydın, Abdullah. “Hanyalı Nûrî Osman’ın Sâkînâmesi”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), (2011), 167-192.
• Aynur, Hatice. vd. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları XII Metin Neşri, Problemler, Tespitler, Öneriler. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
• Büyükyıldırım, Ayşe. “Kâşif ve Sâkînâme’si”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Prof. Dr. Hüseyin Ayan Özel Sayısı, 39, (2009), 763-776.
• Canım, Rıdvan. Türk Edebiyatında Sâkînâmeler ve İşretnâme. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.
• Çınar, Bekir. “Tıflî Ahmed Çelebi ve Sâkinâme’si”. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 12, (2002), 111-154.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2015.
• Fahru’z-zamânî, Molla Abdunnebi Kazvînî. Tezkîre-i Meyhâne, haz. Ahmed Gülçin Me‘ânî, Tahran: İkbâl, 1340.
• Fidan, Mustafa. İbrahim Tennûrî Hayatı ve Eserleri, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2005.
• Güven, Abdullah Muaz. Müstakîm-zâde Süleyman Sa‘deddin Efendi’nin Kânûnu’l-edeb Tercümesi (Tahkik 3. ve 4. Cilt). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• İbn-i Manzûr, Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab Cilt. 14., Beyrut: Daru’s-sadr, ts. İbnü’r-Rûmî, Ebu’l-Hasan Ali b. Abbas b. Cüreyc. Dîvânu İbnü’r-Rûmî, Şerh: Ahmet Hasan Besec, Cilt 3., Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 2002.
• Kaplan Üstüner, “Na’îm’in Sâkînâmesi”. Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı, Volume 8/ 1, Winter, (2013), 2719-2785.
• Karga Göllü, Bilge. “XIX. yüzyıldan Bir Sâkînâme Örneği: Sâkînâme-i Necmî Baba”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (21 Kasım 2020), 318-325.
• Karga Göllü, Bilge. Ömer Necmî Efendi Farsça Divançe. İstanbul: Kesit Yayınları, 2021.
• Kâzerûnî, Ahmed Hüseynî. “Tebyîn-i Hakâyik-i ‘İrfânî ve Ma‘rifet-şinâsi der Sâkînâmehâ-yi Edeb-i Fârisî” Edebiyât-ı Tatbîkî, 4 (1386), 32-51.
• Keleş, Reyhan. Kavram Atlası Türk İslâm Edebiyatı II. Gazi Kitabevi, 2020.
• Koç, Hamza. “İskeçeli Mîr-i ‘Alem-zâde Rif’at ve Sâkînâmesi”. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 3/ 4, (2017), 109-126.
• Köksal, Fatih. Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori. İstanbul: Kesit Yayınları, 2017.
• Kuzubaş, Muhammet. Atâî’nin Âlemnümâ (Sâkînâme) Mesnevisinin Karşılaştırmalı Metni ve Konu Bakımından İncelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Mecdüddin Muhammed b. Yakub el-Fîruzâbâdî. el-Kâmûsu’l-muhît. nşr. Halîl Me’mûn Şeyhâ. Beyrut: Dâru’l-marife, 2011.
• Mu‘în, Muhammed. Ferheng-i Mu‘în. Tahran: Emîr Kebîr, Cilt 2, 1391. Mütercim Âsım Efendi. Burhân-ı Katı. Haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2009.
• Necmî Ömer Efendi. Başlıksız. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Galata Mevlevihanesi, 257.
• Necmî, Ömer Necmî Efendi. Başlıksız. Konya: İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi, İzzet Koyunoğlu, 12106.
• Nimetullah Ahmed. Lugat-i Ni‘metullah. Haz. Adnan İnce, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Pala, İskender. “Bezm-i Elest”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6. Cilt. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992, 108.
• Paşazade, Erhan. Necmî Ömer Efendi’nin Dîvân, Tuhfe-i Vahdet ve Kasîde-i Elfiyye İsimli Eserlerinin Transkripsiyonlu Metni ve Divanı’nın İncelenmesi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. Haz. Fazılhak Nergiz-Aziz Ençakar, İstanbul: Şifa Yayınevi, 2012.
• Tâhiru’l-Mevlevi. Edebiyat Lügati. Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1973.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali b. Muhammed Hâmid. Muhammed Sâbır. Keşşâfu Istılâhâti’l-funûn ve’l‘ulûm, thk. Rakîk el-Acem- Ali Dahrûc, Beyrût: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Uludağ, Erdoğan. “Dîvân Edebiyatı Türlerinden Sâkînâmeler ve Şeyhülislâm Bahâyî’nin Sâkînâmesi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 9, (1998), 49-64.
• Ünver, İsmail. “Çevriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Journal of Turkish Studies 3/Volume 3 Issue 6 (2008), 1-46.
• Zebîdî, Muhammed Murtezâ el-Hüseynî. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-Ḳâmûs. Thk. Ali Hilâlî, 38.Cilt. Kuveyt: Matbaatü Hukûmetü’l-Kuveyt, 1987