EMLEK YÖRESİ VE EMLEK AĞZI UZUN HAVALARININ ANALİZİ

Yıl 2024, Sayı: 109, 355 - 418, 28.03.2024

Özkan Moran , Naci Madanoğlu , Soner Algı , Ali Kerem Apaydın

https://doi.org/10.60163/hbv.109.004

Öz

Sivas, Yozgat, Kayseri ve Tokat illerinin bazı ilçe ve köylerini kapsayan Emlek yöresi, âşıklık geleneği bakımından oldukça zengin bir kültüre ev sahipliği yapmaktadır. Bu kültürün önemli bir unsuru olarak değerlendirilen müzik de Emlek yöresi âşıklarının sazında bugün tüm yurda yayılmış durumdadır. Usul bakımından uzun hava türünde olan Emlek Ağzı uzun havaları, Türk halk müziği literatüründe ve müzik eğitiminde önemli bir yere sahip olmasına karşın bu konuda akademik çalışmaların yetersizliği dikkat çekici olmuştur. Bu çalışmada Emlek bölgesinin tarihi, kültürel dokusu, yöredeki aşıklık geleneği ve çalışma kapsamında belirlenmiş olan 14 uzun havanın edebî ve müzikal kimliği incelenerek Emlek yöresi ile ilgili literatüre katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda ilgili literatür, arşiv ve derlemeler taranmış, notasına ulaşılamayan ses kayıtlarının tarafımızca notaya alınmasıyla yöre ve yörenin uzun havaları konusunda detaylı analizler yapılmaya çalışılmıştır. İncelenen eserlere edebi açıdan bakıldığında aşk, sevda, hasret, ayrılık, doğal afetler, feleğe sitem konularının işlendiği, şiirlerin büyük çoğunluğunun 11'li hece ölçüsüyle yazılmış koşma, birinin ise 8'li hece ölçüsüyle yazılmış semai olduğu, ek kelimeler içerdiği ancak şiirden bağımsız ek kelimelerin sıklıkla kullanılmadığı tespit edilmiştir. Müzikal yönden gerçekleştirilen analizlerde ise eserlerin la notasında karar verdiği, değiştirici işaret olarak si bemol 1, si bemol 2 ve fa diyez 3 notalarının kullanıldığı, genellikle inici-çıkıcı bir seyir özelliği sergilediği, 5 ses ve 17 ses arasında bir ses genişliğine sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Emlek Yöresi, Emlek Ağzı, Uzun Hava, Âşıklık Geleneği, Bozok

ANALYSIS OF EMLEK ACCENT UNMETERED FOLK SONGS AND EMLEK REGION

Öz

Emlek region, which covers some districts and villages of Sivas, Yozgat, Kayseri and Tokat provinces, hosts a very rich culture in terms of minstrel tradition. Music, which is considered as an important element of this culture, has spread all over the country today on the saz of the minstrels of Emlek region. Although Emlek accent unmetered folk songs, which are in the unmetered folk song genre in terms of usul, have an important place in Turkish folk music literature and music education, the lack of academic studies on this subject has been remarkable. In this study, it is aimed to contribute to the literature on the Emlek region by examining the history, cultural texture of the Emlek region, the minstrel tradition in the region and the literary and musical identity of the 14 unmetered folk songs identified within the scope of the study. For this purpose, the relevant literature, archives and compilations were scanned, and detailed analyses on the region and the unmetered folk songs of the region were tried to be made by notating the sound recordings whose notes could not be reached. When the analysed works were examined from a literary point of view, it was determined that the subjects of love, infatuation, longing, separation, natural disasters, reproach to the disaster were dealt with, the majority of the poems were kosma written in 11 syllable meter and one of them was semai written in 8 syllable meter, they contained added words, but added words independent from the poem were not used frequently. In the musical analyses, it was concluded that the works decide on the note la, the notes B flat 1, B flat 2 and F sharp 3 are used as modifying signs, generally exhibit a descending-descending course, and have a sound width between 5 and 17 voices.

Anahtar Kelimeler

Emlek Region, Emlek Accent, Unmetered Folk Song, Tradition of Minstrelsy, Bozok

Kaynakça

• Arslan L. (2005). Hicri 963, Miladi 1556 Tarihli Mufassal Tahrir Defterlerine Göre Bozok Sancağının Ekonomik ve Demografik Yapısı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Bulduk, Ü. (1992). OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi) Sayı: 3 Yayın Tarihi: 1992 Demir, S. (2013). Türk Halk Müziğinde Türler. Usar Yayıncılık. Emnalar, A. (1998). Tüm Yönleri İle Türk Halk Müziği Ve Nazariyatı. Ege Üniversitesi Basımevi. Koç, Y. (1989). 16.yy ’da Bir Osmanlı Sancağının İskân ve Nüfus Yapısı. (1. Baskı). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınlan. Özbek, M (2009). Türkülerin Dili. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş Tokmak, M. (2010). Emlek Alevi Coğrafyası, “Yol” Bilim, Kültür, Araştırma Dergisi 32, S.3-12 Uğurlu, N. (2009). Folklor Ve Etnografya Halk Türkülerimiz. Örgün Yayınevi