IN THE LIGHT OF RESOURCES HACI BEKTAŞ VELİ - SARI SALTIK GAZİ RELATIONS

Yıl 2024, Sayı: 110, 247 - 264, 24.06.2024

Necati Demir

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1447802

Öz

This study includes the relations and common characteristics of Hacı Bektaş Velî and Sarı
Saltık Gazi. Hacı Bektaş Velî and Sarı Saltık Gazi were raised with the teachings of Ahmed
Yesevî and they were the defender and teacher of this teaching throughout their lives. Ahmed
Yesevî was a scholar who lived in Turkistan and the northern Khwarezm region. According
to rumors, he had tens of thousands of students. It is likely that Hacı Bektaş Velî and Sarı
Saltık Gazi were educated in the same discipline under his different caliphs. Hacı Bektaş Velî is
considered a spiritual leader and architect of belief in Anatolia, while Sarı Saltık Gazi is known
as a leader and spiritual figure in the Balkans and Eastern Europe. Therefore, they are two
important leaders that Turkish people have known closely for centuries The lives, personalities, and activities of Hacı Bektaş Velî and Sarı Saltık Gazi are described
in many sources. When the narratives are taken into consideration, it is seen that these two
important personalities have many common features and close ties with each other. However,
the fact the narratives mostly based on rumors cast doubt on the accuracy of their relationships
between them. Nevertheless, from the available information, it is understood that both lived in
the same years, continued the path of Ahmed Yesevî, knew each other, met, and acted together.
The positive effects of Hacı Bektaş Velî and Sarı Saltık Gazi, who were based on goodness,
righteousness, rationality, beauty and peace and who set an example to the world with these
aspects, started from the 13th century and continued until today. All available sources on both
personalities and their close relations have been scanned by us. All sources have been evaluated
and accurate information has been tried to be presented

Anahtar Kelimeler

Turkish History, Turkish culture, Ahmed Yesevî, Hacı Bektaş Velî, Sarı Saltık Gazi

Proje Numarası

Proje değil

KAYNAKLARIN IŞIĞINDA HACI BEKTAŞ VELİ - SARI SALTIK GAZİ İLİŞKİLERİ

Öz

Bu çalışma; Hacı Bektaş Velî ve Sarı Saltık Gazi’nin ilişkileri ve ortak özelliklerini
içermektedir. Hacı Bektaş Velî ve Sarı Saltık Gazi, Ahmed Yesevî öğretisi ile yetişmişler,
ömürleri boyunca bu öğretinin savunucusu ve öğreticisi olmuşlardır. Ahmed Yesevî, Türkistan
ve kuzey Harezm bölgesinde yaşamış bir aydındır. Rivayetlere göre on binlerce öğrencisi
olmuştur. Muhtemelen Hacı Bektaş Velî ve Sarı Saltık Gazi, onun farklı halifelerinin yanında
aynı disiplin içinde eğitim görmüşlerdir. Hacı Bektaş Velî, Anadolu; Sarı Saltık Gazi ise
Balkanlar ve Doğu Avrupa’nın inanç önderi ve manevi mimarlarındandır. Bu yüzden onlar
Türk halkının yüzyıllardır yakından tanıdığı iki önemli önderdir.
Pek çok kaynakta Hacı Bektaş Velî ve Sarı Saltık Gazi’nin hayatı, kişiliği ve faaliyetleri
anlatılmaktadır. Anlatılanlar dikkate alındığında bu iki önemli şahsiyetin pek çok ortak
özellikleri ve birbiriyle yakın bağlarının olduğu görülmektedir. Ancak anlatılanların çoğunlukla
rivayetlere dayanması onlar arasındaki ilişkilerin doğruluğuna şüphe düşürmektedir. Fakat
eldeki bilgilerden her ikisinin de aynı yıllarda yaşadıkları, Ahmed Yesevî’nin yolunu devam
ettirdikleri, birbirilerini tanıdıkları, görüştükleri ve ortak hareket ettikleri anlaşılmaktadır.
İyiliği, doğruluğu, akılcılığı, güzelliği, barışı esas alan ve bu yönler ile dünyaya örnek olan
Hacı Bektaş Velî ve Sarı Saltık Gazi’nin olumlu etkileri 13. yüzyıldan başlayıp günümüze kadar
sürmüştür. Her iki şahsiyet ve onların yakın ilişkileri konusundaki ulaşılan bütün kaynaklar
tarafımızdan taranmıştır. Ulaşılan bütün kaynaklar değerlendirilmiş, doğru bilgiler sunulmaya
çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Tarihi, Türk kültürü, Ahmed Yesevî, Hacı Bektaş Velî, Sarı Saltık Gazi

Etik Beyan

Çalışma için etik kurul raporuna gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum desteklememiştir

Proje Numarası

Proje değil

Kaynakça

• Aktan, Ali. “Künhü’l-Ahbâr’a Göre Ahmed Yesevî ve Anadolu’daki Halifeleri”, Milletlerarası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu (26-29 Mayıs 1993) Bildirileri, Erciyes Üniversitesi yayını, Kayseri, 1993.
• Arbaş, Hamit. “Sanatı Halk İnançları ve Menkıbeleri Üzerinden Yeniden Kurmak: Bektaşî Sanatı ve Ehlileştirilen Ejderha Motifi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, 2016, S. 42.
• Babinger, Franz. “Sarı Saltık Dede”, MEB İslam Ansiklopedisi C. 10, MEB yayını, İstanbul, 1970.
• Dankoff, Robert-Kahraman Seyit Ali-Dağlı, Yücel (2005) Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, C. I, Yapı Kredi yayınları, İstanbul, 2005.
• Demir, Necati. “Seyyid Lokman Oğuznamesi”, Oğuzname, C. 7 (Kısa Metinli Oğuznameler), H yayınları, İstanbul, 2021.
• Demir, Necati-Erdem, Mehmet Dursun. Saltık Gazi Destanı, Destan yayınevi, Ankara, 2007.
• Duran Hamiye-Gümüşoğlu Dursun. Hünkar Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi, Gazi Üniversitesi yayını, Ankara, 2010.
• Ebu Abdullah Muhammed ibn Batuta Tanci. İbn Battuta Seyahatnamesi, C. 1, çev. İsmet Parmaksızoğlu, Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı yayını, İstanbul, 2004.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Velî, İnkılap ve Aka yayını, İstanbul, 1958.
• Hammer, Josept von. Osmanlı Devleti Tarihi, C. 1, Üçdal neşriyat, İstanbul, 1983.
• Kahraman, Seyit Ali – Dağlı, Dağlı. Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. 3 Yapı Kredi yayınları, İstanbul, 1999.
• Kahraman, Seyit Ali – Dağlı, Dağlı. Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. 2 Yapı Kredi yayınları, İstanbul, 1999.
• Kuzubaş, Muhammet. Nev’î-Zâde Atâyî’nin Nefhatü’l-Ezhâr Mesnevisi, Deniz Kültür yayınları, Samsun, 2005.
• Sarıkaya Mehmet Saffet, vd. İbnu’s-Serrâc’ın Eserleri Çerçevesinde XIII. Yüzyıl’da Güneydoğu Anadolu’da Dinî-Tasavvufî Hayat, PN 110K317, Isparta: 2012.
• Şemseddin Sami. Kamusu’l-‘Alam, İstanbul Kapadokya Kitabevi, İstanbul, 1311.
• Togan, Zeki Velidi. Umumî Türk Tarihine Giriş, Enderun yayınları, İstanbul, 1091.
• Uyanık, Mevlüt. “Yeni Bir Türk-İslam Medeniyeti Tasavvuru İçin Hoca Ahmed-i Yesevî ve Yönteminin Önemi”, I. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ahmed Yesevî Üniversitesi, Ankara, 2017.
• Vildiç, Samir. “Balkanlar ve Bosna Hersek’te Ahmet Yesevi ve Yesevilik”, I. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, Ahmed Yesevî Üniversitesi, Ankara, 2017.
• Vural, Nihat. “Güvenç Abdal”, https://www.cemhaber.com/guvenc-abdal.html (et 20.02.2024). Yüce, Kemal. Saltıknâme’de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları, Ankara 1987.