Suç İşlemiş Bireylere Yönelik Manevi ve Dini Hizmetlerle İlişkili Araştırmalar Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Sayı: 1, 63 - 99, 30.06.2020

Abdullah Dağcı

Öz

Çalışmanın amacı suç işlemiş bireylere sağlanan manevî ve dinî hizmetler ile ilgili Türkiye’de yapılmış araştırmaları incelemektir. Araştırmada verilere ulaşmak için isam.org.tr’deki ilahiyat makaleleri, tez.yok.gov.tr lisansüstü tezler arşivi, scholar.google.com, kütüphaneler ve ulakbim.gov.tr’den faydalanılmıştır. Din hizmetleri, manevî bakım, dinî danışmanlık ve rehberlik, cezaevi, ceza infaz kurumu, hükümlü, mahkûm, tutuklu, suçlu ve ıslahevi anahtar kelimeleri; yayınların başlığında, özetinde, anahtar kelimelerinde ve içeriğinde taranmıştır. Ulaşılan yayınlardan sadece suç işlemiş bireylere yönelik yapılan manevî ve dinî hizmetler ile ilişkili olan araştırmalar dikkate alınmıştır. Elde edilen yayınların öncelikle yıllara dağılımı, yayın türleri ve yöntemleri incelenmiştir. Ardından bu yayınlardan uygulamalı olan araştırmalar metodoloji, veri toplama tekniği, örneklem yaş grubu, örneklem sayısı ve çalışmanın yapıldığı yer bakımından değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre çalışmaların yıllara göre dağılımında dalgalanmalar mevcuttur. Araştırmalar 2008-2016 yılları arasında yoğunlaşmışken en çok sayıda araştırma 2015 yılında yayınlanmıştır. Yayınların çoğunluğu telif makaledir ve çalışmalarda izlenen yöntem bakımından büyük çoğunluğu uygulamalı araştırma kapsamında yer alır. Bu uygulamalı araştırmalardan karma metodolojiyi benimseyen araştırmalar yaklaşık üçte bir oranındadır ve nicel araştırmalar nitel araştırmaların yaklaşık olarak üç katıdır. Uygulamalı araştırmaların yarıdan fazlası sadece anket tekniği kullanılarak yapılmışken en çok araştırma hem yetişkinleri hem de yaşlıları kapsayan yaş grubu ile yapılmış ve en çok 550 kişilik bir örneklem ile çalışma gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında, uygulamalı araştırmalar İç Anadolu, Orta Karadeniz, Güney Anadolu, Kıyı Ege’de yoğunlaşırken Kuzey Doğu Anadolu civarında gerçekleştirilmiş herhangi bir araştırmaya ise rastlanmamıştır. İlgili araştırmaların sonuçları analiz edilerek elde şunlara ulaşılmıştır: Suçlulara yönelik manevî ve dinî hizmetlerin Türkiye’deki tarihi 1950’lere dayanmaktadır ve hukuki zemin olarak henüz eksiklikleri mevcuttur. Manevî ve dinî hizmet uygulamaları; suç işlemiş bireylerin tutumlarını olumlu yönde etkilemekte, pişman olmalarını sağlamakta ve dini yönelimlerini artırmaktadır. Ayrıca suç işlemiş bireyler manevî ve dinî desteğe gereksinim duymakta ve bu destek onların ıslahında önemli bir rol oynamaktadır. Araştırmaların sonuçlarına göre manevî ve dinî hizmetlerin sunumunu olumsuz etkileyen faktörler ise şunlardır: cezaevlerinin fizikî açıdan yetersizliği, din hizmetleri görevlilerinin sayı olarak eksikliği ve nitelik açısından yetersizliği, müfredatın hedef kitlenin hem yaş grubuna hem de psikolojik ve bilişsel seviyesine uyumsuzluğu, din hizmetlerinin sunumu için materyal eksikliğidir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Manevi ve dini hizmetler, Hükümlü, Tutuklu, Ceza infaz kurumu, Dindarlık

A Review on Studies Related to Spiritual and Religious Services for Individuals who Involved in a Crime

Öz

The aim of this study is to investigate studies in Turkey related to spiritual and religious services provided for criminals. To acquire the data, theological studies on isam.org.tr, the thesis archive on tez.yok.gov.tr, scholar.google.com, libraries and ulakbim.gov.tr were benefitted from. In titles, abstracts, keywords and contents of publications; keywords that religious services, spiritual care, religious counselling and guidance, prison, jail, sentenced, prisoner, arrestee, criminal, correction house were searched. From the gathered publications, solely researches relating to spiritual and religious services for criminals had been taken into consideration. First, those obtained publications were reviewed in terms of yearly distribution, publication types and technique. The applied researches, then, were analyzed in terms of the methodology, the technique for data gathering, age groups of the sample, sample quantity, and location where the studies took place. According to the results, there were fluctuations in distribution by years. Researches were mostly between 2018 and 2016, and most of them were published in 2015. Most of those are research papers, and with regards to technique, are applied researches. Mixed methodology studies are one-third, and quantitative studies are about three times more than qualitative studies. More than half of the applied researches included only the questionnaire technique, while researches with the age groups including both adults and elderlies are of the most, and the maximum number of people in a research carried out is 550. In addition, it was concluded that the applied researches were concentrated in the regions of Central Anatolia, Central Black Sea, South Anatolia, Coastal Aegean, while there was not any research in the North-Eastern Anatolia. The results, deduced from analyzes of the results of the studies are as follows: history of spiritual and religious services for criminals in Turkey traces its sources back to 1950s, and there have not been clear legal grounds for the services yet. Spiritual and religious service practices have positively affected attitudes of prisoners, contributed to their perception of regret, and increased their tendency towards religion. Also, criminals have needed spiritual and religious support, and the support has played a very important role in their rehabilitation. Factors reducing the quality of spiritual and religious services are as follows: poor physical conditions of prisons, low-numbered and ill-equipped staffs in religious services, and curriculum incompatibility in terms of prisoners’ age groups, as well as psychological and cognitive levels, lack of equipment in the provision of the spiritual and religious services.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counselling and care, Spiritual and religious services, Prisoner, Detainee, Prison, Religiosity

Kaynakça

• Akyüz, Ö. F. (2016). Hollanda devlet kurumlarında (cezaevi ve hastane) İslamî manevî bakım hizmetleri uygulaması ve cami imamlığından farkı. [içinde] Manevî Danışmanlık ve Rehberlik- II. Ed. A. Ayten & M. Koç & N. Tınaz. (ss. 237-251). İstanbul: DEM.
• Can, G. (2014). Hükümlülerde dinî yaşayış. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Certel, H. (2009). Suçlularda dine dönüş. Ankara: Nobel Yayınları.
• Çapak, İ. & Ferah, N. (2013). Şiddet suçlarına sürüklenen ergenlerde dinî potansiyeller. İslâmî İlimler Dergisi, 8 (2), 57-92.
• Çevik, M. (2010). Dindarlık suç ilişkisi (Adıyaman Açık ve Kapalı Ceza İnfaz Kurumları örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çınar, F. (2016a). Ceza infaz kurumlarında din eğitimi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (29), 131-148.
• Çimen, A. (2015). Ceza infaz kurumlarında sosyalleşme ve ıslah ilişkisi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2), 159-188.
• Demir, A. (2009). Ceza infaz kurumlarında din eğitimi. Diyanet İlmi Dergi, 45 (4), 37-60.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönetmeliği (2014, 17 Haziran). Resmî Gazete (Sayı: 29033). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr.
• Gürler, A. (2010). Din ve suç (Hükümlüler üzerine uygulamalı bir araştırma). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Işık, H. & Demir, A. (2012). Ceza infaz kurumları din hizmetleri rehberi. Ankara: DİB yayınları
• Işık, H. (2009). Cezaevlerinde sunulan din hizmeti faaliyetleri (İngiltere ve Galler örneğinden hareketle ülkemiz cezaevi vaizliğine ilişkin bazı tespit ve değerlendirmeler). IV. Din Şûrası Tebliğ ve Müzakereleri-II, (12-16 Ekim 2009 Ankara). (ss. 257-270). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Işık, H. (2010). Ceza infaz kurumlarında din hizmetleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (12), 250-263.
• Işık, H. (2016). Ceza infaz kurumu bağlamında manevî rehberliğin teorik temelleri: İngiltere ve Türkiye’de uygulamaların karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi. [içinde] Manevî Danışmanlık ve Rehberlik – II. Ed. A. Ayten & M. Koç & N. Tınaz. (ss. 215-236). İstanbul: DEM.
• İğde, İ. (2009). Mahkûmları suça yönelten faktörler ve din anlayışları üzerine sosyolojik bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karacelil, S. (2013). Terör-din eğitimi ilişkisi: Taş atan çocukların dinî alt yapıları ve dine bakış açıları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 17-41.
• Karademir, K. (1997). Suçluların topluma kazandırılmasında din eğitiminin rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karagül, A. (2012). Manevî bakım: Anlamı, önemi, yöntemi ve eğitimi (Hollanda örneği). Dinî Araştırmalar, 14 (40), 5-27.
• Karan, C. (2013). Cezaevlerindeki din hizmetleri ve mahkûmlarla iletişim dili (Nevşehir E Tipi Kapalı Cezaevi örneği). Diyanet İlmi Dergi, 49 (1), 107-122.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Katırcı, Y. (2011). Cezaevi mahkûmlarının kader anlayışı (Ferizli L Tipi Cezaevi örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kenevir, F. (2015a). Kadın mahkûmlarda suç ve din anlayışı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kızmaz, Z. (2010). Din ve suç: Cezaevinde hükümlü bulunan bazı suçluların dindarlık durumları. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 8 (16), 27-58.
• Konukçu, H. (2016). Dindarlık ve kaygı ilişkisi (Sinop E Tipi Kapalı Cezaevi örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Leedy, P. D. & Ormrod, J. E. (2015). Practical research. Essex: Pearson.
• Özbek, B. (2011). Cinayet işleyen kadınlarda din algısı. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, S. (2012a). Dinî sosyal hizmetlerin temelleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 193-211.
• Özdemir, Ş. (1998). Cezaevlerinde din eğitimi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, Ş. (2005). Cezaevlerinde din eğitiminin temel problemlerine genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (9), 163-175.
• Özdemir, Ş. (2012b). Cezaevlerinde din eğitimi ve dinî danışmanlık. [içinde]. Dinî Danışmanlık ve Din Hizmetleri. Ed. N. Altaş & M. Köylü. (ss. 304-339). Ankara: Gündüz Yayınevi.
• Özel, İ. (2012). Mahkûmların dindarlık ve sürekli kaygı düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Samsun Örneği. Journal of Academic Studies, 14 (54), 163-192.
• Pehlivan, A. (1997). Suçu engellemede din eğitiminin rolü: Van Kapalı Cezaevi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peker, H. (1987). Suçlularda dinî davranışlar. (Yayınlanmış Doçentlik Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tecim, E. (2006). Cezaevlerinde dinî yaşantı ve din algısı: Konya örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekin, F. (1996). Ankara Islahevi’ndeki çocukların suç işlemelerinde din eğitimi eksikliğinin rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız, M. (2014). Suça sürüklenen ergenlerin ceza infaz kurumlarındaki din hizmetlerine katılımları ile ilişkili faktörler. The Journal of Academic Social Science Studies, 3 (29), 201-216.
• Yıldız, M. & Karanfil, İ. (2015). Çocuk ve gençlik ceza infaz kurumlarındaki hükümlülerde din hizmetlerine katılım ve değerler sistemleri ilişkisi üzerine bir inceleme. Dinî Araştırmalar, 18 (46), 66-96.