Suggestions for Institutional Model in Spiritual Counseling: Examples of Ahi Evran Personal Development Academy & Fütüvvet Spiritual Counseling and Care Center

Yıl 2022, Sayı: 5, 27 - 45, 30.06.2022

Mustafa Atak

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1050077

Öz

The understanding of Akhism founded by Ahi Avran in Anatolia, requires gradual progress on the way to becoming a perfect human being, as in the levels of the nafs. This progress also expresses the level of 'self-actualization' that the science of psychology aims to reach. Akhism is the practical application of the psychology of the nafs which has gained great importance in recent years in society and social structure. The idea of Akhism is based on mysticism and futuwwa. Therefore, it is important to dwell on the concept of futuwwa. Futuwwa, which is the basis of Akhism, is a lifestyle based on self-purification, good morals and generosity, and a lifestyle expressed as altruism which commands preferring to prioritize wellbeing of others. In the psychological context, the concept of futuwwa embodies the kindness therapy that includes outcomes such as overcoming the distress experienced by the person due to anxiety and depression, getting rid of mental stagnation, self-actualization, and that has become widespread in developed countries in recent years. In realization of the approach of kindness therapy, helping others financially or emotionally according to their own strength and means and doing acts of kindness provide psychological relief for people who have problems such as uneasiness, unhappiness, meaninglessness and loneliness. Sociotherapy, which is also called sociological therapy and defined as a supportive therapy approach based on arranging one's environment by making interpersonal arrangements to help one another, has gained wide interest in recent years. The sociotherapy approach goes beyond the individual-oriented studies of psychotherapy with its "interpersonal" dimensions and interactions. Sociotherapy is a process in which the group members as well as the therapist perform certain roles and functions in the treatment process, and heal the others while they heal themselves. In this context, two distinct model proposals are mentioned. First one is Ahi Evran Fütüvvet Personal Development Academy, which was established with the aim to bring futuwva spirit to commercial institutions based on deepening in profession and material-spiritual solidarity in the development of Turkish industry; second, the therapeutic practice called khayr-hasanāt therapy in psychology of nafs approach; Fütüvvet Spiritual Counseling and Care Center Model, which allows individuals who experience problems such as uneasiness, unhappiness, meaninglessness and loneliness to help one another in difficult situations and to do good deeds for free.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling and care, Ahi Avran, Akhism, Futuwwa, Psychology of nafs

Manevi Danışmanlıkta Kurumsal Model Önerileri: Ahi Evran Kişisel Gelişim Akademisi & Fütüvvet Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Merkezi Örnekleri

Öz

Anadolu’da Ahi Evran tarafından kurulan Ahilik anlayışı, kâmil insan olma yolunda nefs mertebelerinde olduğu gibi aşamalı bir şekilde ilerlemeyi gerektirmektedir. Bu ilerleme, psikoloji biliminin ulaşma amacında olduğu ‘kendini gerçekleştirme’ düzeyini ifade etmektedir. Ahilik, son yıllarda büyük önem kazanan nefs psikolojisi yaklaşımının toplum ve sosyal yapı içindeki pratik uygulamasıdır. Ahilik fikri temelini tasavvuftan ve fütüvvetten almaktadır. Dolayısıyla fütüvvet kavramı üzerinde durmak önemlidir. Ahiliğin temelini teşkil eden Fütüvvet; nefs tezkiyesi, güzel ahlak ve cömertlik merkezli bir yaşam tarzı olup, başkasını kendine tercih etmek (altruism), diğerkâmlık şeklinde ifade edilen bir yaşam biçimidir. Psikolojik bağlamda fütüvvet kavramı, kişinin anksiyete ve depresyon nedeniyle yaşadığı bunalma ve sıkışmayı aşma, zihinsel stagnasyondan (durgunluk) kurtulma, kendini gerçekleştirme gibi sonuçları içinde barındıran ve son yıllarda gelişmiş ülkelerde yaygınlaşan iyilik terapisini somutlaştıran bir kavramdır. İyilik terapisi yöntemine göre huzursuzluk, mutsuzluk, anlamsızlık ve yalnızlık gibi sıkıntılar yaşayan kişilerin zor durumda olan başka insanlara kendi güç ve imkânına göre maddi ya da manevi yardımlarda bulunması ve iyilik yapması psikolojik rahatlama sağlamaktadır. Son yıllarda sosyolojik terapi olarak da adlandırılan, “Bir kişiye yardım etmek için, kişilerarası düzenlemeler yapmak suretiyle kişinin çevresini düzenlemeye dayalı ve sosyalleşmeyi destekleyici bir terapi yaklaşımı şeklinde tanımlanan Sosyoterapi, yaygınlık kazanmaktadır. Sosyoterapi yaklaşımı, “kişilerarası” boyutları ve karşılıklı etkileşimi baz almasıyla psikoterapinin birey eksenli çalışmalarının ötesine geçmektedir. Sosyoterapi, terapist kadar grupta yer alanların da sağaltım sürecinde belirli rol ve işlevler yerine getirdikleri, kendileri psikolojik iyi oluş yaşarken karşılarındaki kişileri de iyileştirdikleri bir süreçtir. Bu bağlamda psikososyal yaklaşım olarak nitelendirebileceğimiz iki farklı model önerisine değinilmiştir. Birincisi, Türk sanayisinin gelişiminde mesleki derinleşme ve maddi-manevi dayanışmayı temel alarak fütüvvet ruhunu ticaret kurumlarıyla bu luşturmayı amaçlayan Ahi Evran Fütüvvet Kişisel Gelişim Akademisi; ikincisi, nefs psikolojisi yaklaşımında hayır-hasenat terapisi olarak adlandırılan terapötik uygulama; huzursuzluk, mutsuzluk, anlamsızlık ve yalnızlık gibi sıkıntılar yaşayan bireylerin ihtiyacı olan başka insanlara yardım etmesi ve karşılıksız olarak iyilik yapmasını vurgulayan Fütüvvet Psikolojik Danışma ve Rehberlik Merkezi modelidir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Ahi Evran, Ahilik, Fütüvvet, Nefs psikolojisi

Kaynakça

• kın, H.(2017). Sahîh-i Buhârî muhtasarı (Cilt 1). İstanbul: Çelik Yayınevi
• Akman, M. K. (2013). Sosyoterapi: Sosyolojinin terapötik kullanımı. Mukaddime, (8), 1-12.
• Atak, M. (2016). Öğrenci olma kılavuzu. İstanbul: Elit Kültür Yayınları.
• Atak, M. (2021). Nefs psikolojisi kuram uygulama. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Ayten, A. (2015). Psikoloji ve din. İstanbul: İz Yayınları.
• Bayram, M. (2016). Anadolu'da ahiliğin teşekkülündeki rolü açısından fütüvvet hareketi ve tarihi. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, (1), 51-73.
• Bedri, M. (2017). Müslüman psikologların çıkmazı. (çev. İ. N. Kaya). İstanbul: Mahya Yayıncılık.
• Bilgin, N. (1988). Sosyal psikolojiye giriş. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Buhari M. (2013). Edebü'l müfred. (çev. H. Akın). İstanbul: Çelik Yayınları.
• Bulut, S. (2020). Pozitif psikolojiye giriş. [içinde] Pozitif Psikoloji. Ed. S. Bulut. (ss. 1-16). Ankara: Nobel Yayınları.
• Bursevi, İ. H. (2005). Rûhu’l-beyan. (Cilt 1). (çev. Ö. Çelik, A. Ergül, F. Salman, M. Sülün, Y. Akgün). İstanbul: Erkam Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2000). İsar. [içinde] Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi (ss. 22). İstanbul: TDV Yayınları.
• Çelik, H. (2017). Psikoterapide yeni soluk: Öyküsel terapi. Kafkas Üniversitesi Eğitim Araştırma Dergisi, 4(1), 34-50.
• Ellenberger, H. (2021). Bilinçdışının keşfi. (çev. E. Kılıç). İstanbul: Albaraka Yayınları.
• Erdoğan, F. K. (1994). Psikolojik danışma kuramları. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Freud, S. (1995). Dinin kökenleri. (çev. S. Budak). Ankara: Öteki Yayınevi.
• Freud, S. (1996). Beş konferans ve psikanalize toplu bakış. (çev. K. Şipal). İstanbul: Cem Yayınları.
• Fromm, E. (1997). Sahip olmak ya da olmak. (çev. A. Arıtan). İstanbul: Arıtan Yayınevi.
• Göktaş, V. (2011). Ahilik ve tasavvuftaki bazı müşterek ahlaki ögeler. [içinde] I Uluslararası kalite merkezli bir yaşam sempozyumu bildiriler kitabı. Ed. A. Çavuşoğlu. (ss. 107-124). Kayseri: Kayseri Esnaf ve Sanatkar Odaları Birliği Yayınları.
• Gölpınarlı, A. (1950). İslam ve Türk illerinde fütüvvet teşkilatı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi mecmuası.
• Hayes, S. (2004). Acceptance and commitment therapy, relational frame theory, and the third wave of behavioral and cognitive therapies. Behav Ther, 34(4), 638-665.
• Jakobi, J. (2002). Jung psikoljisi. (çev. M. Arap). İstanbul: İlhan Yayınları.
• Karahan, F., & Sardoğan, M. (1994). Psikolojik danışma kuramları. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Madigan, S. (2016). Naratif terapi. (çev. G. Akkaya). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Maslow, A. (1969). The farther reaches of human nature. Journal of Transpersonal Psychology, 1(1), 1-9.
• Maslow, A. (1996). Dinler, değerler, doruk deneyimler. (çev. H. K. Sözmez). İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• Maslow, A. (2001). İnsan olmanın psikolojisi. (çev. O. Gündüz). İstanbul: Kuraldışı Yayınları.
• Merter, M. (2020). Cep telefonu bağımlılığı ve nefs psikolojisi. [içinde] Maneviyat Psikolojisi IV. Ed. M. Atak, (ss. 11-30). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• Merter, M. (2008). Dokuz yüz katlı insan. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Nakkaş, A. B. (1950). Tuhfetül vasaya. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Sardoğan, F. K. (1994). Psikolojik danışma kuramları. İstanbul: Birsen Yayınları.
• Sarı, E. (2016). Ahilik. Antalya: Nokta Kitap.
• Sülemi, E. A. (1977). Tasavvufta fütüvvet. (çev. S. Ateş). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Taberani İ. (2019). El-Mu’cemu’s-sağır. (çev. İ. Doğan). Konya: Hüner Yayınları.
• Tacschner, F. (2015). İslam ortaçağında futuvva. İstanbul İktisat Fak. Mecmuası, 15(1-4).
• Tatlıoğlu, K. (2013). Ahi teşkilatında iş ve meslek ahlakının bireylerin kişilik, karakter ve sosyal gelişimine etkisi. [içinde] III. Uluslararası Ahilik sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ed. H. Kalyoncu. (ss. 3-26). Kayseri: Esnaf ve Sanatkar Odaları Birliği Yayınları.
• Torlak, Ö. (2013). Açılış konuşması. [içinde] III. Uluslararası Ahilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Ed. H. Kalyoncu. (ss. 1-3) Kayseri: Kayseri Esnaf ve Sanatkar Odaları Birliği.
• Türk Dil Kurumu. (1998). Türkçe sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçapar, H. (2012). Bilişsel terapi. Ankara: HYB Yayıncılık.
• Uludağ, S. (1991). Kuşeyri risalesi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Uludağ, S. (1996). Fütüvvet. [içinde] Türkiye diyanet vakfı İslam ansiklopedisi. (ss. 259-260). Ankara: TDV Yayınları.
• Zerkub, N. (1950). İslam ve türk illerinde fütüvvet teşkilatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Zettle, R. (2005). The evolution of a contextual approach to the rapy: From comprehensive distancing to ACT. İnternational Journal of Behavioral Consultation and Therapy, (1), 77-89.