Spirituality and Mental Health: A Study on the Relationship between Spirituality and Psychological Well-Being

Yıl 2023, Sayı: 8, 9 - 50, 30.12.2023

Mustafa Burak Tosyalıoğlu , Ahmet Albayrak

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1369342

Öz

Different definitions emerge when examining the literature on spirituality. Common elements in these definitions include pur-pose, the search for meaning, a connection with the sacred, and orientation towards the transcendent. While studies on spirituali-ty in our country may not be as extensive as in the West, there has been a noticeable increase in recent years. Although Brad-burn first mentioned psychological well-being, Ryff extensively discussed it as a term. Ryff defines psychological well-being more comprehensively than subjective well-being, encompassing multiple dimensions. Spirituality is identified as one of the fac-tors influencing psychological well-being. Research investigating the relationship between psychological well-being and spirituality, particularly in recent years, has gained popularity. Studies with various sample groups have consistently found a positive impact of spirituality on psychological health. This study aims to estab-lish the relationship between spirituality and psychological well-being. The primary research question is, "Is there a relationship between spirituality and psychological well-being, and if so, what is the nature of this relationship?" Sub-problems are formulated in conjunction with relevant variables. A total of 525 students (385 female, 140 male) across different departments (Psychology, Religious Sciences, departments admitting students based on numerical, verbal, and ability scores) in Turkish universities, spanning Preparatory, 1st, and 4th grades, participated in the study. The participants were administered the Psychological Well-Being and Spirituality Scale, and subsequent analysis using the relational screening model examined the relationship between spirituality and psychological well-being concerning specific vari-ables. An independent group t-test was used for variables with two categories. The results revealed a significant positive rela-tionship between spirituality and psychological well-being. Fur-thermore, variables such as gender, parental relationship status, type of high school graduated, educational department, and aca-demic period were found to be significant determinants affecting spirituality scores. Women, individuals with cohabiting parents, graduates of ımam hatip high school, students in the department of theology, and first-year students exhibited higher spirituality scores.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling and care, Spirituality, Religion, Mental health, Psychological well-being

Maneviyat ve Ruh Sağlığı: Maneviyat ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma

Öz

Maneviyat ve psikolojik iyi oluş ilişkisi koruyucu sağlık araştır-malarında önemli konulardan birisidir. Maneviyatın, alanyazın incelendiğinde farklı şekillerde tanımlandığı görülmektedir. Ya-pılan tanımlarda amaç, anlam arayışı, kutsalla olan bağ, aşkın olana yönelme ortak öğeler olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülke-mizde maneviyat konusunda yapılan çalışmalar Batı’daki kadar çok olmasa da son yıllarda gözle görülen bir artış söz konusu-dur. Psikolojik iyi oluşa baktığımızda kavramdan ilk bahseden Bradburn’dür ancak psikolojik iyi oluşu terim olarak kapsamlı bir şekilde ele alan kişi ise Ryff olmuştur. Ryff, psikolojik iyi oluşu öznel iyi oluştan kapsamlı ve birçok boyutu içine alacak şekilde tanımlamaktadır. Psikolojik iyi oluşu etkileyen birçok un-sur bulunmaktadır ve maneviyat da bunlardan biridir. İki kavram yapılan çalışmalarda farklı değişkenlerle ele alınmıştır. Psikolojik iyi oluş ve maneviyat ilişkisi ve maneviyatın iyi oluşa etkisinin incelendiği araştırmalar özellikle son yıllarda popüler hâle gel-miştir. Farklı örneklem grupları ile yapılan araştırmalarda mane-viyatın psikolojik sağlık üzerinde olumlu etkisinin olduğu sonu-cuna ulaşılmıştır. Bu çalışmada maneviyat ile psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmamızın ana problemi “Maneviyat ile psikolojik iyi oluş arasında bir ilişki var mıdır ve bir ilişki varsa bu ilişkinin yönü nedir?” şeklindedir. Buna paralel değişkenlerimizle bağlantılı olarak alt problemler oluşturulmuştur. Araştırmaya Türkiye’deki üniversitelerde farklı bölümlerde (psikoloji, din bilimleri, sayısal, sözel ve yetenek pu-anı ile öğrenci alan bölümler) hazırlık, 1. sınıf ve 4. sınıfta eğitim gören 525 öğrenci (385 kız, 140 erkek) katılmıştır. Katılımcılara Psikolojik İyi Oluş ve Maneviyat Ölçeği uygulanmış ve sonra-sında ilişkisel tarama modeli uygulanarak öğrencilerin maneviyat ve psikolojik iyi oluşları belirli değişkenler açısından incelenmiş-tir. Araştırmanın sonucunda maneviyat ile psikolojik iyi oluş ara-sında pozitif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Diğer de-ğişkenlerimizden cinsiyet, anne-baba beraberlik durumu, mezun olunan lise türü, eğitim görülen bölüm ile döneme göre mane-viyat puanlarında anlamlı bir farklılaşma olduğu sonucuna ula-şılmıştır. Kadınların, anne-babası birlikte yaşayan kişilerin, imam-hatip lisesi mezunlarının, ilahiyat bölümündeki öğrenciler ile 1.sınıf öğrencilerinin maneviyat puanları daha yüksek bulun-muştur.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Maneviyat, Din, Ruh sağlığı, Psikolojik iyi oluş

Kaynakça

• Akbolat, A. (2022). Kronik hastalarda iyi oluş ve maneviyat: Nitel bir araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akman, A. E. (2020). Maneviyat düzeylerine göre stres, bilgece farkında-lık ve ayrışma-bütünleşme farklılıkları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Te-zi). Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Amato Paul, R. & Keith, B. (1991). Parental divorce and adult well-being: A meta-analysis. Journal of Marriage and Family, 53 (1), 43-58.
• Amato Paul, R. & Sobolowski, J. M. (2001). The effects of divor-ce and marital discord on adult children's psychological well-being. American Sociological Review, 66 (6), 900-921.
• Anlı, G. (2011). Kendini sabotaj ve psikolojik iyi olma arasındaki iliş-kinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aytekin, Ö. N. (2019). Yetiştirme yurtlarında ve ailesi yanında büyüyen yetişkinlerin psikolojik iyilik halinin demografik özellikler ve öğrenilmiş güçlülük açısından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Basut, İ. (2020). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklik düzeylerinin damgalama ve psikolojik iyi olma açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yük-sek Lisans Tezi). Mersin: Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bee, H. & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. (çev. Okhan Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Bruyneel, S., Marcoen, A. & Soenens, B. (2005). Gerotranscendence: Components and spiritual roots in the second half of life. (Yayımlanmamış Ça-lışma).
• Cengiz, A. İ. (2018). İç-dış denetim odağı ve psikolojik iyi oluş ve depre-sif belirtiler arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstan-bul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cenkseven, F. (2004). Üniversite öğrencilerinde öznel ve psikolojik iyi olma yordayıcılarının incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cirhinlioğlu, F. G. (2006). Üniversite öğrencilerinde utanç eğilimi, dinî yönelimler, benlik kurguları ve psikolojik iyilik hali arasındaki ilişkiler. (Yayın-lanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü.
• Çınar, F. & Eti Aslan, F. (2017). Spiritüalizm ve hemşirelik: Yo-ğun bakım hastalarında spiritüel bakımın önemi. Jaren Hemşirelik Aka-demik Araştırma Dergisi, 3 (1), 37-42.
• Çınar, M. (2021). Dindarlığın psikolojik iyi oluş üzerine etkisi: Meta-Analitik bir çalışma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 25 (2), 583-596.
• Çınar, M. (2022). Maneviyat ile saldırganlık arasındaki ilişkide merhamet ve affediciliğin aracı rolü. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 58 (1), 106-115.
• Deb, S., MCgirr K. & Sun, J. (2016). Spirituality in Indian Uni-versity students and its associations with socioeconomic status, religi-ous background, social support, and mental health. Journal of Religion and Health, 55, 1623–1641.
• Demir, D. (2018). Bilişim öğretmenlerinin sanal yalnızlık, mesleki tü-kenmişlik ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon: Kocatepe Üniversitesi Fen Bi-limleri Enstitüsü.
• Demirci, İ. (2012). Öğretmen adaylarının öz bilgi ve psikolojik iyi olma düzeyleri arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bi-limleri Enstitüsü.
• Demirtaş, S. (2016). Okul yöneticilerinin psikolojik iyi olma ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Mevlâna Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Devran, H. (2018). Süleyman Demirel Üniversitesi fakültelerinde eğitim gören öğrencilerde psikolojik iyi oluş düzeyi ve etkileyen etmenler. (Yayınlanma-mış Tıpta Uzmanlık Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: the science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55 (1), 34-43.
• Dierendonck, D.V. & Krishna M. (2006). Some thoughts on spi-rituality and eudaimonic well-being. Mental Health, Religion & Culture, 9 (3), 227-238.
• Doğan, T. (2006). Üniversite öğrencilerinin iyilik halinin manevi-yat ve serbest zaman boyutlarının incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (26), 1-16.
• Dursun, N. (2019). Evli ve bekâr bireylerin yaşamın anlamı ve manevi-yat düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Li-sans Tezi). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü.
• Düzgüner, S. (2021). Maneviyat algısı ve yansımaları. İstanbul: Çam-lıca Yayınları.
• Ekşioğlu, H. (2011). İnanç ve dünya görüşüne sahip olma tarzlarıyla psikolojik iyi olma arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekti, F. B. (2019). Ergenlerde psikolojik iyi olma ve şükür arasındaki ilişki üzerine bir araştırma Diyarbakır örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Li-sans Tezi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ellison, C. G. vd. (2011). The effects of parental marital discord and divorce on the religious and spiritual lives of young adults. Social Science Research, 40, 538-551.
• Enç, M. (1976). Ruh sağlığı bilgisi. (6. baskı). Ankara: İnkılap ve Aka Kitabevleri.
• Erol, A. (2020). Rehber öğretmenlerin manevi yönelim düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mardin: Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gediksiz, E. (2013). Alçakgönüllülük ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Giacalone, R. A. & Jurkiewicz, C. L. (2010). Toward a science of workplace spirituality. [içinde] Handbook of workplace spirituality and orga-nizational performance. Ed. Giacalone R. A. and Jurkiewicz C. L.. Ar-monk, New York, NY: M. E. Sharpe.
• Girgin, Y. (2018). Üniversite öğrencilerinin yaşam anlamı ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Göcen, G. (2014). Şükür pozitif psikolojiden din psikolojisine köprü. İstanbul: Dem Yayınları.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe, yöntem ve analiz. (4.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürel, N. A. (2009). Effects of thinking styles and gender on psychological well- being. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü.
• Halisdemir, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluşları, kendini affetme düzeyleri ve geçmişe yönelik anne kabul red algıları arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Hodges, S. (2002). Mental health, depression and dimensions of spirituality and religion. Journal of Adult Development, 9 (2), 109-115.
• Holder, M. D., Coleman, B. & Wallace, J. M. (2010). Spirituality, religiousness, and happiness in children aged 8–12 Years. Journal of Happiness Studies, 11 (2), 131-150.
• Hori, M. (2010). Gender differences and cultural contexts: Psychological well-being in cross-national perspective. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Lou-isiana: Louisiana State University and Agricultural and Mechanical College the Department of Sociology.
• Horozcu, Ü. (2010). Tecrübî araştırmalar ışığında dindarlık ve maneviyat ile ruhsal ve bedensel sağlık arasındaki ilişki. Milel ve Nihal; İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 209-240.
• İşgör, İ. Y. (2011). Üniversite öğrencilerinin muhafazakâr yaşam tarzla-rı ile psikolojik iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Ya-yınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Jacopson, J. L. (2002). An exploratory study regarding the effects of pra-ying for others on physical and mental health in older adults. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Louisville, Kentucky: Spalding University.
• Jahan, M. & Khan, S. (2014). Psychological well-being: Spiritua-lity and successful aging. Indian Journal of Health and Wellbeing. 5(7), 68- 71.
• Johnstone, B. vd. (2012). Relationships among spirituality, religi-ous practices, personality factors, and health for five different faith traditions. Journal of Religion and Health, 51, 1017–1041.
• Kalaycı, A. (2019). Maneviyat ve ödomanik iyi oluş arasındaki ilişkide bilgeliğin aracılık rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat: Gazi-osmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kashdan, T. B. & Nezlek, J. B. (2012). Whether, when, and how is spirituality related to wellbeing? Moving beyond single occasion questionnaires to understanding daily process. Personality and Social Psyc-hology Bulletin, 38 (11), 1523–1535.
• Kaya, Z. ve Candeğer, H. (2019). Farklı lise türlerine devam eden öğ-rencilerin öznel iyi oluş düzeylerinin demografik değişkenlere göre karşılaştırılma-sı. 21. Uluslararası Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, (Antalya, 24-27 Ekim 2019).
• Khan, Y., Taghdisi, M. H. & Nourijelyani, K. (2015). Psychologi-cal well-being (PWB) of school adolescents aged 12-18 year, its correla-tion with general levels of physical activity (PA) and socio-demographic factors in Gilgit, Pakistan. Iran Journal of Public Health, 44 (6), 804-813.
• Kılıç, F. (2019). Çocuk evlerinde çalışan bakım elemanlarında psikolojik sermaye algısı, iş doyumu ve maneviyat arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kocaman, E. N. (2019). Bir grup yetişkinde umut ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koç, M. (2002). Ergenlik döneminde dua ve ibadet psikolojisinin ruh sağlığı üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koenig, H. G. & Cohen, A. B. (2004). Religion and mental he-alth. Encyclopedia of Applied Psychology, 3, 255-257.
• Koenig, H. G. vd. (2000). Handbook of religion and health. New York: Oxford University Press.
• Kurt, A. (2023). Yetişkinlerde maneviyatın psikolojik iyi oluş üzerinde-ki etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçü, E. (2018). Lise öğrencilerinde mükemmeliyetçilik, ihtiyaç doyumu ve psikolojik iyi- oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yük-sek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Ens-titüsü.
• Lifshitz, R., Nimrod, G. & Bachner, Y. G. (2019). Spirituality and wellbeing in later life: A multidimensional approach. Aging & Mental Health, 23 (8), 984-991.
• Lopez, V. vd. (2014). Spirituality, religiosity, and personal beliefs of australian undergraduate nursing students. Journal of Transcultural Nursing, 1-8.
• Marlin, M. (2009). Spirituality and subjective well-being among Southern Adventist University students. Journal of Interdisciplinary Un-dergraduate Research, 1 (3), 1-16.
• Masat, S. (2018). Onkoloji hastalarında psikososyal sorunlar ile manevi yönelim ve dini başa çıkma tarzları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Matsumoto, D. R. ed. (2009). Cambridge dictionary of psychology. New York: Cambridge University Press.
• Myers, D. G. & Diener, E. (1995). Who is happy? Psychological Sci-ence, 6 (1), 10-19.
• Neal, A. J. (2013). Spirituality: The secret in project management. Industrial Management, Norcross, 55 (4), 10-15.
• Nelson, J. M. (2009), Psychology, religion and spirituality, New York: Springer Science+Business Media.
• Ondeck, D. M. (2002). Religion and spirituality. Home Health Care Management and Practice, 14 (3), 231-232.
• Öngider, N. (2013). Boşanmanın çocuk üzerindeki etkileri. Psiki-yatride Güncel Yaklaşımlar, 5 (2), 140-161.
• Öztürk-Akyıldız, Y. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkında-lık düzeyi ile dindarlık düzeyi arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Plotnik, R. (2009). Psikoloji’ye giriş. (çev. T. Geniş). İstanbul: Kak-nüs Yayınları.
• Rakhshanderou, S. & Ghaffari, M. (2017). The relationship between spirituality and demographic factors among students living in dormitory of Shahid Beheshti University of Medical Sciences. Journal of Research on Religion & Health, 3 (4), 78-88.
• Reymann, L. S., Fialkowski, M. G. & Stewartsicking, J. A. (2015). Exploratory study of spirituality and psychosocial growth in college students. Journal of College Counseling, 18, 103-15.
• Ridge, A. (2015). Spirituality. A brief History, by Philip Sheldra-ke: Spirituality, theology and mental health: Multi-disciplinary perspec-tives, by Christopher Cook studying christian spirituality, by David Perrin (Book Review). Journal of Spirituality in Mental Health, Religion and Culture, 17 (3), 212-22.
• Rodrigues, L. R. vd. (2017). Spirituality and religiosity related to socio-demographic data of the elderly population. Rev Rene, 18 (4), 429-36.
• Ryan, R. M. & Deci, E. L. (2001). On hapiness and human poten-tials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. An-nu. Rev. Psychol., 52, 141–166.
• Ryff, C. D. & Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Jo-urnal of Happiness Studies, 9 (1), 13-39.
• Saleem, R. (2017). Spirituality in relation to quality of life and psychological wellbeing among religious and non-religious persons. Indian Journal of Positive Psychology, 8 (3), 420-424.
• Sandıkçı, M. (2014). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi olma düzey-leri ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Te-zi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarı, R. E. (2022). Üniversite öğrencilerinde duygusal zekâ, maneviyat ve psikolojik iyi oluş düzeylerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Savaş, O. (2019). Üniversite öğrencilerinde ahlaki olgunluk, sosyal iyi oluş ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezgin, A. K. (2023). Lise öğrencilerinin internet bağımlılığı, maneviyat ve iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kay-seri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sheldrake, P. (2007). A brief history of spirituality. Malden, MA: Blackwell Publishing.
• Solmaz, A. (2019). Psikolojik iyi oluş ve manevi yönelimin üniversite öğ-rencilerinin internet bağımlılığı düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversite-si Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Stevens, B. A. (2017). Do we become more spiritual with age? . Journal of Aging and Geriatric Medicine, 1 (2), 1-6.
• Şahin, M. (2013). Affedicilik ile psikolojik iyi olma arasındaki ilişkinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Te-zi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Şirin, T. (2017). Üniversite öğrencilerinin dinî tutumları ile ruh sağlığı ilişkisinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Der-gisi, 6 (4), 65-88.
• Şirin, T. (2018). Maneviyat Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies Dergisi, 13 (18), 1283-1309.
• Taş, B. & Ateş, S. (2020). Boşanmış ve evli ebeveynlere sahip er-genlerin beş boyutlu iyi oluş modeli ve internet bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11 (25), 3188-3232.
• Tatlılıoğlu, K. (2012). Üniversite öğrencilerinin kardeş sayıları ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Perio-dical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (7), 2857-2872.
• Tekin, E. G. (2014). Üniversitesi öğrencilerinin psikolojik iyi olma duy-gusal zekâ ve sosyal iyi olma düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. (Yayın-lanmamış Doktora Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (3), 374-384.
• Thauvoye, E. vd. (2018). Spirituality and well-being in old age: Exploring the dimensions of spirituality in relation to late-life functio-ning. Journal of Religion and Health, 57, 2167-2181.
• Toprak, Y. (2018). Maneviyat, yaşam amaçları ve iyi oluş arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tornstam, L. (1989). Gero-transcendence: A reformulation of the disengagement theory. Aging, 1, 55-63.
• Turgut, A. (2017). İlk yetişkinlerde dua tutumları-psikolojik iyi olma ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Turgut, D. (2014). 7-17 yaş arasındaki normal gelişim gösteren ve özel gereksinimli çocuğu olan aile bireylerinin psikolojik iyi olma hali ve başa çıkma yöntemlerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tütüncü, M. (2012). Yönetici ve çalışanların psikolojik iyi olma ve stres düzeyleri açısından karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uluğ, Ö. Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde depresyon düzeyine ebeveyn kaybının ve anne baba ayrılığının etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Vaughan, F. (1991). Spiritual issues in psychotherapy. The Journal of Transpersonal Psychology, 23 (2), 105-119.
• Westgate, C. E. (1996). Spiritual wellness and depression. Journal of Counseling & Development, 75, 26-35.
• Wink, P. & Dillon, M. (2002). Spiritual development across the adult life course: Findings from a longitudinal study. Journal of Adult Development, 9 (1), 79-94.
• Yoon, E. vd. (2015). Religiousness, spirituality and eudaimonic and hedonic wellbeing. Counselling Psychology Quarterly, 28 (2), 132-149.
• Yörükoğlu, A. (1993). Gençlik çağı ruh sağlığı ve ruhsal sorunlar. (8.baskı). İstanbul: Özgür Yayıncılık.
• Zhai, J.E. vd. (2007). Parental divorce and religious involvement among young adults. Sociology of Religion, 68 (2), 125-144.
• Zinnbauer, B. J. & Pargament I. K. (2005). Religiousness and spi-rituality. [içinde] Handbook of the psychology of religion and spirituality. Ed. Raymond F. Paloutzian, Crystal L. Park. New York: The Guilford Press.
• Yörükoğlu, A. (1993). Gençlik Çağı Ruh Sağlığı ve Ruhsal Sorunlar. 8.b. İstanbul: Özgür Yayıncılık.
• Zhai, J.E. vd. (2007). Parental Divorce and Religious Involvement Among Young Adults. Sociology of Religion, 68 (2), 125-144.
• Zinnbauer, B. J. & Pargament I. K. (2005). Religiousness and Spirituality. [içinde] Handbook of the Psychology of Religion and Spirituality. Ed. Raymond F. Paloutzian, Crystal L. Park. New York: The Guilford Press.