Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Bağlamında Ölüm Algısının Terapötik Etkileri

Yıl 2024, Sayı: 9, 77 - 100, 30.06.2024

Zehra Atak , Ali Kuşat

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1421590

Öz

Bu makalede, literatürde yer alan ölüm algısının bireyin ruh sağlığı üzerindeki etkileri araştırılmış ve bireydeki sağaltıcı etkileri ince-lenmiştir. Çalışmada medeniyetlerin, dinlerin, felsefi anlayışların, psikolojik ve tasavvufi yaklaşımların ölüm algısı ve modern dün-yanın ölüme bakışı ele alınmıştır. Araştırma problemi olarak ölü-mü algılama şeklinin bireydeki terapötik etkisi incelenirken, ölü-mün geldiği bireye göre değişen ölüm algıları göz önünde tutula-rak bireyin ölüm algılamasına bağlı olarak oluşan alt problemler belirlenmiştir. Ölümle ilgili okuyarak bilgi sahibi olmaktan öteye geçerek bir farkındalık yaşamayan, ölümle sadece uzaktaki insan-ların ölmesi şeklinde karşılaşan bireyde meydana gelen etkiler ne-lerdir? Ölümü yakınlarında gözleyerek ölümle temas kuran kişile-rin ölüm algıları birey üzerinde ne gibi etkiler meydana getirmek-tedir? Ölüme yakın deneyim yaşayan ya da ölümle karşı karşıya kalmasına yol açan kaza ve hastalık gibi tecrübeler yaşayan birey-lerin ölüm algılarının birey üzerindeki etkileri nelerdir? Bu değişik ölüm algıları bireyi terapötik olarak nasıl etkilemektedir? Bu soru-lar eşliğinde probleme çözüm aranırken bireyin ölüm algısına şe-kil veren ölümle karşılaşmaların, başkasının ölümü, yakının ölümü ve bireyin kendi ölümü ve ölüme yakın deneyimlerle gerçekleştiği varsayımından hareket edilmiştir. Son yıllarda Türkiye’de giderek popülerleşen manevi danışmanlık ve rehberlik çalışmaları bağla-mında ölümün bireyde meydana getirdiği terapötik etkiler önem taşımaktadır. Bu teorik makalede sonuç olarak; ‘(a) modernitenin etkisiyle bireyin ölüm algısının farklılaşmaya başladığı; dolayısıyla geleneksel dönemde yaşamın doğal bir parçası olan ölümün mo-dern dönemde yaşamın dışına itildiği; (b) ölüm bilincinin, köklü değişiklikler için güçlü bir katalizör ve bir uyanış deneyimi olabil-diği; (c) modern bireyin, yaşamını ölümden kaçma üzerine kurgu-ladığı için yaşama sevincini kaybettiği; bu sebeple terapistlerin bi-reyin ölümle yüzleşmesini yeniden sağlayarak bireyde ölüm far-kındalığı oluşturması gerektiği; (d) bireylerin ölüm hakkında ko-nuşmayı öteleyerek ölüm gerçeğini görmezlikten geldikçe günde-lik mesleki ve sosyal ilişkilerinde de sorunlar yaşadığı; (e) özellikle manevi danışmanlık ve rehberlik kapsamında ölüm korkusu yaşa-yan danışanlara ölümün anlamı ve ölümle yüzleşme pratikleri gibi terapötik destek sağlanmasının, varoluşsal sorunlarını çözmede ve bazı psikolojik sorunların iyileştirilmesinde etkili olabildiği’ düşü-nülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Ölüm algısı, Ölüm Düşüncesi, Ölüm eşiği deneyimi, Yas

Therapeutic Effects of the Perception of Death in the Context of Spiritual Counseling and Care

Öz

In this article, we investigate the impact of death perceptions found in literature on individuals' mental health and examine their therapeutic effects. The study explores how civilizations, religions, philosophical understandings, psychological ap-proaches, and sufi traditions perceive death, alongside the con-temporary world's view. The research problem focuses on the therapeutic impact of individual perceptions of death, consider-ing varied perceptions depending on the individual's encounter with death. Specific sub-problems are identified based on how individuals perceive death: What effects occur when individuals fail to develop a deeper awareness of death beyond factual knowledge, perceiving death solely as the demise of distant others? How do individuals who confront death by witnessing it nearby experience changes in their perception of death? What are the psychological impacts on individuals who face near-death experiences due to accidents or illness? How do these diverse perceptions of death affect individuals therapeutically? Addressing these questions, the study assumes that encounters shaping individuals' perceptions of death stem from experienc-es like others' deaths, the death of loved ones, the individual's own death, and near-death encounters. Given the rising popu-larity of spiritual counseling and guidance in Turkey, the thera-peutic effects of death on individuals are crucial. In conclusion, this theoretical article posits: (a) Modernity has led to divergent perceptions of death among individuals, relegating death—once a natural part of life in traditional eras—to the margins in the modern age; (b) Death consciousness can catalyze profound changes and serve as an awakening experience; (c) Modern in-dividuals often lose their zest for life by evading thoughts of death, necessitating therapists to reintroduce them to death awareness; (d) Individuals who postpone discussions on death and disregard its reality often encounter social and professional relationship challenges; (e) Providing therapeutic support, par-ticularly within the realm of spiritual counseling and guidance, to clients grappling with death anxiety—via discussions on death's significance and practices for confronting it—proves ef-fective in resolving existential dilemmas and improving select psychological issues.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling, Perception of death, Thoughts of death, Grieving, Near-death experience

Kaynakça

• Ariés, P. (1991). Batılı'nın ölüm karşısında tavırları (M. A. Kılıçbay, Çev.). Gece Yayınları.
• Atak, M. (2021). Nefs psikolojisi: Kuram & uygulama. Büyüyen Ay Yayınları.
• Atak, M., & Atak, Z. (2022, Aralık). Yakın ölümünün birey üzerindeki psikolojik etkileri. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(4), 1913-1927.
• Augustine, S. (2008). Complete essays (S. Eyüboğlu, Çev.). İş Ban-kası Kültür Yayınları.
• Aydın, M. S. (2001). Din felsefesi. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Buhari. (1981). Kutubi sitte. Çağrı Yayınları.
• Çiçero. (2012). Paradoxa stoicorum (S. G. Kalaycıoğlu & C. Ü. Keyinci, Çev.). İmge Kitabevi.
• Frager, R. (2009). Kalp, nefs, ruh (İ. Kapaklıkaya, Çev.). Gelenek Yayınları.
• Freud, S. (2002). Metapsikoloji (E. K. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları.
• Fromm, E. (2003). Sahip olmak ya da olmak (A. Arıtan, Çev.). Arıtan Yayınevi.
• Geçtan, E. (2016). Varoluş ve psikiyatri. Metis Yayıncılık.
• Gorer, G. (1955). The pornography of death. Encounter, 5(4), 49-52.
• Göka, E. (2018). Hoşçakal. Kapı Yayınları.
• Hick, J. (1990). Değişen ölüm sosyolojisi. (T. Koç). Erciyes Üniver-sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7.
• Hough, J. R. (1994). Öteki dünya (M. Harmancı, Çev.). Say Yayınları.
• Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve ötesi psikolojisi. Uludağ Üniversitesi Dergisi, 3(3), 151-165.
• Jung, C. G. (1965). The soul and death: The meaning of death. In H. Feifel (Ed.), The meaning of death. Penguin Books.
• Karaca, F. (1999). Ölümle ilgili davranış örüntüleri açısından modern Batı ve Türk İslam kültürü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araş-tırmaları Enstitüsü Dergisi, 12.
• Karaca, F. (2000). Ölüm psikolojisi. Beyan Yayınları.
• Kısakürek, N. F. (2002). Çile. Büyükdoğu Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2001). Ölümcül hastalık umutsuzluk. (M. M. Yakuboğlu, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Kierkegaard, S. (2013). Aforizmalar (N. Beier, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
• Koç, M. (2002). Ölüm korkusu üzerine kuramsal açıdan psikolojik bir değerlendirme. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(6), 7-20.
• Koç, M. (2012). Manevî-[psikolojik] danışmanlık ile ilgili Batı’daki bilimsel çalışmalar -I. Çukurova University Journal of Faculty of Di-vinity, 12(2), 201-237.
• Kur’an-ı Kerim. Kübler-Ross, E. (2010). Ölüm ve ölmek üzerine (E. Uşşaklı, Çev.). April Yayıncılık.
• Lamont, A. A. (1997). Ölümsüzlüğün karşı savı. (Ç. Öner, Çev.). Skeptik Magazin Dergisi.
• Malkinson, R. (2009). Bilişsel yas terapisi (S. K. Akbaş, Çev.). HYB Yayıncılık.
• Mete, A. (2016). Ölmeden önce öl: Şeyh Hasan Dyck ile söyleşi. Sabah Ülkesi Dergisi, 48.
• Mevlânâ, C. R. (1995). Mesnevi (Cilt 3) (V. İzbudak, Çev.). MEB Yayınları.
• Montaigne. (2008). Teselliler (S. Eyüboğlu, Çev.). İş Bankası Kül-tür Yayınları.
• Moody, R. (1993). Karşı tarafın ışığı (G. Gray, Çev.). Ruh ve Madde Yayınları.
• Morse, M., & Perry, P. (2006). Işığa bir adım kala (E. B. Aslantepe, Çev.). Dharma Yayınları.
• Nietzsche, F. (1959). Life against death (N. Bown, Ed.). Vintage Books.
• Ostaseski, F. (2018). Beş davet: Ölüm hayatı dolu dolu yaşamayı nasıl öğretir? (D. Uz, Çev.). The Kitap Yayınları.
• Özelsel, M. (2010). Sufi techniques: The psycho-physiological dimension of spiritual practice. In International Mevlana Symposium (pp. 1389-1402).
• Özkan, M. Y. (2007). Farklı dini inanışlardaki bireylerin ölüm kaygıları ile ruhsal belirtiler ve sosyo-demografik değişkenler arasındaki ilişkiler. Turgut Özal Tıp Merkezi Dergisi, 14(3), 171-179.
• Platon. (2001). Phaidon (H. R. Atademir & K. Yetkin, Çev.). Sosyal Yayınları.
• Rinpoche, S. (2017). Tibet'in yaşam ve ölüm kitabı (G. Tokcan, Çev.). Omega Yayınları.
• Seneca. (2010). Teselliler (K. Sarıalioğlu, Çev.). Kırmızı Yayınları.
• Tanhan, F. (2007). Ölüm kaygısıyla baş etme eğitiminin ölüm kaygısı ve psikolojik iyi olma düzeyine etkisi. (Yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tarhan, N. (2013). Yunus terapi. Timaş Yayınları.
• Tirmizî, E. I. M. b. I., & İbn Mâce, Z. (1996). Sünen. Dâru’l-garbi’l-İslamî.
• Türkçapar, E. G. (1992). Freud. Ağaç Yayıncılık.
• Ulusoy, M. (2010). Giderken bana bir şeyler söyle. Timaş Yayınları.
• Uysal, S. (2018). Din psikolojisi bağlamında ölüm eşiği deneyimleri. İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 4(2), 7-44.
• Volkan, V. D. (2019). Kayıptan sonra yaşam. Pusula Yayınevi.
• Wilber, K. (2003). Merhamet ve metanet (A. Ergenç, Çev.). İnsan Yayınları.
• Willi, J. (2012). Aşk ve evlilik terapisi (İ. İgan, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Yakıt, İ. (1993). Batı düşüncesi ve Mevlana. Ötüken Yayınları.
• Yalom, I. (2001). Varoluşçu psikoterapi (Z. İ. Babayiğit, Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Yalom, I. (2006). Din ve psikiyatri (Ö. Arıkan, Çev.). Merkez Kitap.
• Yanbastı, G. (1990). Kişilik kuramları. Ege Üniversitesi Yayınları.
• Yıldız, M. (2012). Bağlanma kuramı açısından yaşlılık dönemine genel bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36(1), 1-30.
• Yıldız, M. (2014). Ölüm kaygısı ve dindarlık. İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Zilboorg, G. (1943). Fear of death. The Psychoanalytic Quarterly, 12(4), 465-474.