Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Perspektifinden Nefs Psikolojisinde İnfak ve İsar Deneyimi

Yıl 2024, Sayı: 9, 39 - 76, 30.06.2024

Tuba Nur İskeçlier

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1442360

Öz

Sekülerleşmenin de etkisiyle karşılaşılan problemleri kutsaldan uzak, salt rasyonel ve pozitivist bir bakış açısıyla değerlendiren modern toplumlarda, manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetleri giderek daha geniş bir uygulama alanına sahip olmaktadır. Bu hizmetler, Türkiye'de de kurumsal bir hizmet formu olarak yaygınlaşmaya başlamıştır. İslam teolojisi temelli Türkiye’deki manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetlerinin daha sistematik bir şekilde sunulabilmesi için uzmanlık eğitimi almış manevi danışmanların bu alandaki teorik ve pratik çalışmalara odaklanmalarına gereksinim bulunmaktadır. Ayrıca, Türk toplumunda manevi danışmanlık ve rehberlik araştırmalarından üretilen akademik ürünler ilgili literatürün oluşmasına katkı sağlamaktadır. Bu makalenin amacı, manevi danışmanlık ve rehberlik perspektifinden nefs psikolojisindeki infak ve isar kavramlarına yönelik teorik bir çerçeve çizmenin yanı sıra infak ve isar deneyimlerinin terapötik analizini yapmaktır. Makalede, yerli bir ekol olarak öne çıkan nefs psikolojisindeki infak ve isar deneyimlerinin bireyler üzerindeki terapötik etkilerine detaylı bir şekilde yer verilmiştir. Aynı zamanda, bu makaleyle Türk manevi danışmanlık ve rehberlik literatüründeki sınırlı sayıdaki çalışmalara teorik bir katkının yanı sıra, ileride gerçekleştirilecek konuya ilişkin uygulamalı araştırmalar için de bir kaynak oluşturulması amaçlanmıştır. Manevi danışmanlık ve rehberlik perspektifinden nefs psikolojisindeki infak ve isar deneyimlerine yönelik örnek çalışmaların da yer aldığı bu makalede, terapötik bir değer taşıyan infak ve isar deneyimlerinin birey üzerindeki etkileri detaylı bir şekilde betimlenmiştir. Makalede sonuç olarak; (i) Türk manevi danışmanlık ve rehberlik ekolü olarak nefs psikolojisinde önerilen infak ve isar deneyimlerinin birey için psikososyal yönden terapötik etkilerinin olduğu; (ii) sözü edilen bu terapötik etkilerin ise ‘(a) bencillikten kurtulma, (b) anlam arayışı süreçlerine olumlu katkı sağlama; (c) mutsuzlukla başa çıkma, (d) kaygı ve depresyon düzeyini azaltma, (e) empatik eğilim düzeyini artırma, (f) öfori duygusunu artırma, (g) manevi doyum ve huzuru sağlama, (h) toplumsal destek ve bağları güçlendirme’ gibi faktörlerle ilişkilendirildiği; (iii) ayrıca, infak ve isar deneyimleri ve uygulamalarının bireyin koşullarına, dindarlık düzeyine, duygu durumuna ve yardım edilenin özelliklerine bağlı olarak bazı değişkenlikler gösterdiği tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Nefs psikolojisi, İnfak, İsar, Nefs psikoterapisi

The Experience of Almsgiving/Infaq and Self-Sacrifice/Isar in Nafs Psychology from the Perspective of Spiritual Counseling and Care

Öz

With the influence of secularization, contemporary societies, which evaluate problems from a purely rational and positivist perspective, increasingly find spiritual counseling and guidance services expanding into broader application areas. These services have also become prevalent in Turkey as a recognized institutional form. To enable a more systematic presentation of Islamic theology-based spiritual counseling and guidance services in Turkey, there is a need for trained spiritual counselors to focus on theoretical and practical studies in this field. Furthermore, academic outputs from research in spiritual counseling and guidance in Turkish society contribute to the formation of relevant literature. This article aims to outline a theoretical framework for the concepts of infaq and isar in nafs psychology from the perspective of spiritual counseling and guidance, as well as to conduct a therapeutic analysis of experiences related to infaq and isar. The article extensively details the therapeutic effects of infaq and isar experiences on individuals within nafs psychology, which has emerged as a native scholarly tradition. Additionally, this article aims to provide a theoretical contribution to the limited number of studies in Turkish spiritual counseling and guidance literature, while also serving as a resource for future applied research in the field. Featuring case studies on infaq and isar experiences within nafs psychology from the perspective of spiritual counseling and guidance, this article describes in detail the therapeutic value of these experiences on individuals. In conclusion, the article emphasizes: (i) the proposed infaq and isar experiences in nafs psychology, as advocated by the Turkish tradition of spiritual counseling and guidance, have psychosocially therapeutic effects on individuals; (ii) these therapeutic effects are associated with factors such as (a) overcoming selfishness, (b) positively contributing to processes of meaning-seeking, (c) coping with unhappiness, (d) reducing levels of anxiety and depression, (e) increasing empathetic tendencies, (f) enhancing feelings of euphoria, (g) providing spiritual satisfaction and peace, (h) strengthening social support and bonds; (iii) furthermore, it is noted that experiences and applications of infaq and isar exhibit variability based on individual circumstances, level of religiosity, emotional state, and the characteristics of those being assisted.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counselling and care, Nafs psychology, İnfaq, Isar, Nafs psychotherapy

Kaynakça

• Abdurrezzâk b. es-Sanânî. (2013). Musannef. Dâru’t-te’sîl.
• Ahmet b. Hanbel. (2001). Musned. Muessetur’-risâle.
• Akbaba, S. (1994). Grupla psikolojik danışmanın sosyal psikolojik bir kavram olan özgecilik üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akot, B. (2017). Tasavvufun 200’ü. Otto Yayınları.
• Alıcı, M. (2019). İslam’da dindarlar ve diğerkâmlık: Kur’an-ı Kerim’de “isar” ayetine tarihsel fenomenolojik bir yaklaşım. Akra: Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 7(17), 13-20.
• Apaydın, H. (2016). Din psikolojisi terimler sözlüğü. Bilimkent Yayınları.
• Arslan, Ş. (2009). I. Ulusal iyilik sempozyumu bildiriler kitabı. Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları.
• Atak, M. (2021). Nefs psikolojisi: Kuram & uygulama. Büyüyen Ay Yayınları.
• Ayten, A. (2013). Empati ve din: Türkiye’de yardımlaşma ve dindarlık üzerine psiko-sosyal bir araştırma. İz Yayıncılık.
• Baycar, A. (2019). Dini ve sosyolojik boyutlarıyla dayanışma- yardımlaşma olgusu. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(39), 199-225.
• Budak, S. (2003). Psikoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Buhari. (1981). Kutubi sitte- 7. Çağrı Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2020). Tasavvuf terimleri ve deyimler sözlüğü. Otto Yayınları.
• Creswell, J., & Creswell, D. (2021). Araştırma tasarımı (Çev. E. Karadağ). Nobel Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2000a). “İnfak” maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi-22 (ss. 289-290). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2000b). “Îsar” maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi-22 (ss. 490-491). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çatak, A. (2012). Mevlânâ Celâleddin Rûmî’nin nefs anlayışı. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 217-232.
• Çiftçi, A. (2009). Mekki sureler bağlamında Kur’an’da infak-zekât ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dere, E. A. (2021). Prososyal davranışlar bağlamında yardım ve infak etmenin dindarlık ve psikolojik iyi olma hali ile ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Mardin Artuklu Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Düzgüner, S. (2013). Maneviyat algısı ve diğerkâmlıkla ilişkisi: Kan bağışı örneğinde Türkiye ve Amerika – Karşılaştırmalı nitel bir araştırma. (Doktora Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekşi, H. (2022). Psikoterapi ve psikolojik danışmada manevi yönelimli 101 teknik. Nobel Yayınları.
• Erginli, Z. (Ed.). (2006). Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. Kalem Yayınevi.
• Esed, M. (2022). Kur’an mesajı: Meal-tefsir. İşaret Yayınları.
• Frager, R. (2018). Kalp, nefs ve ruh. Sufi Kitap.
• Gazali, İ. (2016). İhyâ u ulûmid’d-din. Erkam Yayınları.
• Göcen, G. (2020). Kavram atlası: Din psikolojisi. Gazi Kitabevi.
• Gül, A. R. (2005). Kur’an’daki infak kavramının anlam yelpazesi. Dini Araştırmalar Dergisi, 8(22), 239-262.
• İsfehani, R. A. (2010). Müfredat: Kur’an kavramları sözlüğü (Çev. A. Güneş & M. Yolcu). Çıra Yayınları.
• İşmen, A., & Yıldız, S. (2005). Öğretmenliğe ilişkin tutumların özgecilik ve atılganlık düzeyleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 42, 151-166.
• İzutsu, T. (2010). Kur’an’da dini ve ahlaki kavramlar (Çev. S. Ayaz). Pınar Yayıncılık.
• Karacoşkun, M. D., Horozcu, Ü., Yılmaz, S., Yüksel, A. Ş., & Sambur, B. (2013). Din psikolojisi el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Kasapoğlu, F. (2017). İyilik hali ve özgecilik. Gece Kitaplığı.
• Kaya, A. (2013). Teorik ve pratik açıdan infak ve isar ahlakı. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17(1), 305-317.
• Kayıklık, H. (2011). Din psikolojisi: Bireysel dindarlık üzerine. Karahan Kitabevi.
• Kızılgeçit, M. (2021). Din psikolojisinin 200’ü. Otto Yayınları.
• Kurt, E. (2001). Effects of religiosity, personality traits and social responsibility attitudes on nonspontaneous helping behaviour in a natural disaster. (Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Merter, M. (2012). Dokuz yüz katlı insan: Tasavvuf ve ben ötesi psikolojisi. Kaknüs Yayınları.
• Merter, M. (2014). Nefs psikolojisi ve rüyaların dili. Kaknüs Yayınları.
• Mutafçılar, I. (2008). Özgecilik kavramının tarihsel gelişimi ve öğretmen özgeciliği üzerine bir araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Naasou, S. (2021). Kur’an-ı Kerim’de infak kavramı: Semantik çalışma. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 431-452.
• Pusmaz, D. (2012). Kur’an’da isar kavramı. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 25, 77-104.
• Sevinç, K. (2020). Kavram atlası: Din psikolojisi. Gazi Kitabevi.
• Taştekin, O. (2021). Kur’ân’da infak kavramı bağlamında sosyal yardımlaşma. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 25(1), 217-238.
• Tekiner, A. (2006). Kur’an’da infak (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tirmizi, E. I. M. b. I. (1996). Sünen. Dâru’l-garbi’l-İslamî.
• Uludağ, S. (1996). Tasavvuf terimler sözlüğü. Marifet Yayınları.
• Wehr, H. (1979). A dictionary of modern written Arabic. Harrassowitz Verlag.
• Yıldız, A. (2019). İslâm ahlâkı açısından infak, israf ve istidraç kavram örgüsü. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 38, 86-109.