Türkiye’nin Doğrudan Müdahale Öncesi Dönemde Suriye İç Savaşı’na Yönelik Dış Politikasının Analizi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 99 - 140, 31.12.2020

Sami Kiraz

https://doi.org/10.26513/tocd.707351

Cited By: 3

Öz

2011 yılında sınırlı bir halk hareketi şeklinde başlayan Suriye İç Savaşı, kısa sürede bölgesel ve küresel çapta ağır sonuçlar doğuran ve çok sayıda aktörü içine çeken bir gelişme olmuştur. Bu süreçte, özellikle bölge devletleri iç savaşın etkisinden kaçınamamış ve meseleye dahil olmak durumunda kalmıştır. Bu bağlamda Suriye İç Savaşı, Türkiye için de süreçte en temel dış politika konusu haline gelmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’nin iç savaşa yönelik doğrudan müdahale öncesi dönemde izlediği dış politikasının analizi yapılacaktır. Bu analiz, güncel Türk dış politikasının değerlendirmesinin ancak doğrudan müdahale öncesi dönemde yaşanan dönüşümlerin doğru anlaşılmasıyla mümkün olabileceği ön kabulüyle yapılmaktadır. Bu nedenle, analizin kapsamlı ve bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması için kuramsal çerçeve olarak neoklasik realizm belirlenmiştir. Bağımsız değişken olarak kabul edilen sistemik sinyallerin, yerel faktörlerin yani ara değişkenlerin vasıtasıyla dış politikaya dönüştürüldüğü önermesiyle neoklasik realizm, Türkiye’nin dış politikasındaki dönüşümleri açıklamak adına kullanılmıştır. 2015 yılına kadar Esadsız bir Suriye stratejisi yürüten Türkiye, dışsal ve içsel gelişmeler uyarınca bu yaklaşımından vazgeçmiş ve doğrudan müdahaleye evirilecek yeni stratejisini uygulamaya geçmiştir. Çalışmada, bu dönüşümün altyapısını oluşturan bağımsız ve ara değişkenler ile başta millî güvenliğe tehdit oluştuğu algısıyla izlenen dış politika olmak üzere Türk dış politikasının sürekliliklerinin bu süreçteki etki ve belirleyicilikleri tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Suriye İç Savaşı, Türk Dış Politikası, Dış Politika Analizi, Neoklasik Realizm, Ara Değişkenler

Kaynakça

• Christensen, Thomas J. Useful Adversaries: Grand Strategy, Domestic Mobilization, and Sino-American Conflict, 1947-1958. Princeton: Princeton University Press, 1996.
• Demir, İmran. Overconfidence and Risk Taking in Foreign Policy Decision Making: The Case of Turkey’s Syria Policy. New York: Palgrave Macmillian, 2017.
• Erşen, Emre. “Rusya’nın Suriye Politikası: Fırsatlar, Riskler ve Tehditler”, içinde Küresel ve Bölgesel Aktörlerin Suriye Stratejileri, ed. H. B. Yalçın, B. Duran, İstanbul: SETA, 2016, 149-174.
• Ertem, Helin Sarı. “Reflections of Beliefs and Worldviews of the Turkish Ruling Elite on Syria Crisis”, içinde Analyzing Foreign Policy Crises in Turkey: Conceptual, Theoretical and Practical Discussions ed. F. Aksu and H. S. Ertem, London: Cambridge Scholars Publishing, 112-142.
• Kelkitli, Fatma A. “Soğuk Savaş’tan Günümüze Rusya’nın Suriye Politikası: Ortadoğu Kapısını Açık Tutma Gayretleri”, içinde Uluslararası Politikada Suriye Krizi ed. H. Çomak, C. Sancaktar. Z. Yıldırım, İstanbul: Beta, 2016, 359-370.
• Kınacıoğlu, Müge. “Turkish Perceptions of Turkey–US Relations During Obama’s Presidency: Dialectics of Expectations/Partnership and Disappointments/Estrangement” içinde The World Views of the Obama Era ed. M. Maass, New York: Palgrave Macmillan, 2017, 141-169.
• Lobell, Steven E. “The Assesment, the State, and Foreign Policy: A Neoclassical Realist Model” içinde Neoclassical Realism, The State, and Foreign Policy ed. S. E. Lobell., N. M. Ripsman and J. W. Taliaferro. Jeffrey W., Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Lobell, Steven E., Norrin M. Ripsman and Jeffrey W. Taliaferro. Neoclassical Realism, The State, and Foreign Policy. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Oran, Baskın. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler ve Yorumlar Cilt I: 1919-1980. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Ripsman, Norrin, M. Jeffrey W. Taliaferro and Steven E. Lobell, Neoclassical Realist Theory of International Politics. Oxford: Oxford University Press, 2016.
• Rose, Gideon. “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”. World Politics 51, no. 1 (1998): 144-172.
• Sak, Yıldıray. “Uluslararası Hukukta İnsancıl Müdahale ve Libya Örneği: Suriye’de Yaşanan ya da Yaşanacaklar için Dersler”. Uluslararası İlişkiler 11, no. 44 (2015): 121-153.
• Schweller, Randall L. Deadly Imbalances: Tripolarity and Hitlers Strategy of World Conquest. New York: Columbia University Press, 1998.
• Sinkaya, Bayram. “Nükleer Anlaşma Sonrası İran Siyasetinde Süreklilik Ve Değişim” Orsam Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi 45 (2016).
• Taliaferro, Jeffrey W. “Security Seeking under Anarchy: Defensive Realism Revisited”, International Security 25, no.3 (2000): 128-161.
• Ünal, Bekir. “İran Nükleer Anlaşması ve Türkiye’ye Etkileri”, BİLGESAM Analiz/Ortadoğu 1232 (2015).
• Waltz, Kenneth N. Man, the State and War A Theoritical Analysis. New York: Columbia University Press, 1959.
• Wohlforth, William C. The Elusive Balance: Power and Perceptions during the Cold War. New York: Cornell University Press, 1993.
• Zakaria, Fareed. From Wealth to Power: The Unusual Origins of Americas World Role. Princeton: Princeton University Press, 1998.
• “Ankara'dan Salih Müslim'e 3 net mesaj”, Haber7, 14 Ağustos 2013. http://www.haber7.com/guncel/haber/1061922-ankaradan-salih-muslime-3-net-mesaj
• “Arap Ligi Dışişleri Bakanları Konseyi'nin 22 Ocak 2012 Tarihinde Suriye Konusunda Aldığı Karar Hk.”, Dışişleri Bakanlığı, 24 Ocak 2012. http://www.mfa.gov.tr/no_26_-24-ocak-2012_-arap-ligi-disisleri-bakanlari-konseyi_nin-22-ocak-2012-tarihinde-suriye-konusunda-aldigi-karar-hk_.tr.mfa
• “Assad must go, Obama says”, Washington Post, 18 Ağustos 2011. https://www.washingtonpost.com/politics/assad-must-go-obama-says/2011/08/18/gIQAelheOJ_story.html?utm_term=.143326376b01
• “Bakan Davutoğlu'nun yüzde 50 iddiası”, Milliyet, 7 Haziran 2011. http://www.milliyet.com.tr/bakan-davutoglu-nun-yuzde-50-iddiasi-siyaset-1399695/
• “Başbakan Erdoğan, Moskova’da”, HaberRus, 18 Temmuz 2012. http://haberrus.com/politics/2012/07/18/basbakan-erdogan-moskovada.html
• “Başbakan Erdoğan'ın Obama görüşmesi sonrası açıklamaları”, Hürriyet, 21 Eylül 2011. http://www.hurriyet.com.tr/basbakan-erdoganin-obama-gorusmesi-sonrasi-aciklamalari-18786674
• “Başbakan'dan tarihi Suriye kararı”, Hürriyet, 26 Haziran 2016. http://www.hurriyet.com.tr/basbakandan-tarihi-suriye-karari-20847316
• “BM Güvenlik Konseyi’nin Suriye Konusunda Bir Kez Daha Karara Ulaşamaması Hk.”, Dışişleri Bakanlığı, 4 Şubat 2012. http://www.mfa.gov.tr/no_-38_-4-subat-2012_-bm-guvenlik-konseyi_nin-suriye-konusunda-bir-kez-daha-karara-ulasamamasi-hk_.tr.mfa
• “CHP Suriye'de Esad ile görüştü”, El-Cezire Türk, 13 Eylül 2011. http://www.aljazeera.com.tr/haber/chp-suriyede-esad-ile-gorustu
• “CHP: Suriye politikası tehlikeli boyutlarda”, Haber7, 15 Eylül 2011. http://www.haber7.com/dis-politika/haber/784842-chp-suriye-politikasi-tehlikeli-boyutlarda
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya dönüşünde uçakta gazetecilere konuştu”, HaberTürk, 11 Ağustos 2016. http://www.haberturk.com/gundem/haber/1280193-cumhurbaskani-erdogan-rusya-donusunde-ucakta-gazetecilere-konustu
• “Çelik: CHP, Türkiye'nin Baas Partisi'dir”, NTV, 8 Eylül 2011. https://www.ntv.com.tr/turkiye/celik-chp-turkiyenin-baas-partisidir,5V4-DkI_806Re6g4K24HIQ
• “Davutoğlu Esad görüşmesi sona erdi”, BBC Türkçe, 9 Ağustos 2011. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/08/110809_davudoglu_esad
• “Davutoğlu Esad'a ömür biçti”, NTV, 24 Ağustos 2012. https://www.ntv.com.tr/turkiye/davutoglu-esada-omur-bicti,Nsez_e7zmEO7uz5O9Pv6hw
• “Davutoğlu: Esad'ın sayılı günleri kaldı”, Haber7com, 10 Ağustos 2011. http://www.haber7.com/dis-politika/haber/772875-davutoglu-esadin-sayili-gunleri-kaldi
• “Devlet Bahçeli: Cumhurbaşkanı yalnız değil”, Hürriyet, 16 Mayıs 2017. http://www.hurriyet.com.tr/devlet-bahceli-cumhurbaskani-yalniz-degil-40459535
• “Dışişleri Bakanı Davutoğlu “Suriye halkını daha parlak bir gelecek bekliyor. Türkiye bu yolda onların yanında yer alacaktır”, Dışişleri Bakanlığı, 22 Ocak 2014. http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-davutoglu-_suriye-halkini-daha-parlak-bir-gelecek-bekliyor_-turkiye-bu-yolda-onlarin-yaninda-yer-alacaktir.tr.mfa
• “Dışişleri Bakanı Davutoğlu Suriye Ulusal Koalisyonu Başkanı Jarba’yı kabul etti”, Dışişleri Bakanlığı, 9 Temmuz 2013. http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-davutoglu-suriye-ulusal-koalisyonu-baskani-jarbayi-kabul-etti.tr.mfa
• “Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun İran Dışişleri Bakanı Sayın Cevad Zarif İle Ortak Basın Toplantısı”, Dışişleri Bakanlığı, 12 Ağustos 2016. http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-mevlut-cavusoglu_nun-iran-disisleri-bakani-sayin-cevad-zarif-ile-ortak-basin-toplantisi_-12-agustos-2016_.tr.mfa
• “Erdoğan İran'ı, Suriye'de 'mezhepçilik yapmakla' suçladı”, BBC Türkçe, 27 Aralık 2015. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/12/151227_erdogan_iran
• “Erdoğan kararlı ve olaylara vakıf”, Milliyet, 8 Ekim 2017. http://www.milliyet.com.tr/erdogan-kararli-ve-olaylara-vakif-siyaset-2533042/
• “Erdoğan: Esad'a halkı da inanmıyor, biz de”, BBC Türkçe, 14 Eylül 2011. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2011/09/110914_erdogan_syria
• “Erdoğan: NATO'nun Libya'da Ne İşi Var”, NTV, 28 Şubat 2011. https://www.ntv.com.tr/turkiye/natonun-libyada-ne-isi-var,6VO1xU5PmkGhAGJtyRD3qA
• “Erdoğan: Obama bizi aldattı”, El-Cezire Türk, 20 Nisan 2017. http://www.aljazeera.com.tr/haber/erdogan-obama-bizi-aldatti
• “Erdoğan'dan ABD'ye PYD yanıtı”, El-Cezire Türk, 25 Eylül 2015. http://www.aljazeera.com.tr/haber/erdogandan-abdye-pyd-yaniti
• “Fidan, Şam'da Esad ile görüştü”, Timetürk, 28 Mart 2011. https://www.timeturk.com/tr/2011/03/28/mit-mustesari-fidan-sam-da-esad-ile-gorust.html
• “Geçici Korumamız Altındaki Suriyeliler”, İçişleri Bakanlığı, 12 Eylül 2016. http://www.goc.gov.tr/icerik3/gecici-korumamiz-altindaki-suriyeliler_409_558_560
• “Kofi Annan Suriye özel temsilcisi olarak atandı”, NTV, 24 Şubat 2012. https://www.ntv.com.tr/dunya/kofi-annan-suriye-ozel-temsilcisi-olarak-atandi,fsULVNt17U2Q6OvkDO63UA
• “Kremlin: Erdoğan üzüntülerini dile getirdi”, NTV, 27 Haziran 2016. https://www.ntv.com.tr/dunya/kremlin-erdogan-uzuntulerini-dile-getirdi,hmEdrv7FIkaMQe2kKiwo1Q
• “McGurk: Kürtleri IŞİD’e karşı güçlendirmek istiyoruz”, El-Cezire Türk, 10 Şubat 2016. http://www.aljazeera.com.tr/haber/mcgurk-kurtleri-iside-karsi-guclendirmek-istiyoruz
• “Mhp Lideri Devlet Bahçeli ‘Fırat Kalkanı Harekatı Başarılı Olmuştur”, Milliyet, 7 Nisan 2017. http://www.milliyet.com.tr/mhp-lideri-devlet-bahceli-firat-kalkani-afyonkarahisar-yerelhaber-1962823/
• “Montrö'deki Cenevre-2 Konferansı gergin başladı”, Hürriyet, 22 Ocak 2014. http://www.hurriyet.com.tr/montrodeki-cenevre-2-konferansi-gergin-basladi-25623620
• “PYD lideri Ankara'da”, El-Cezire Türk, 4 Ekim 2014. http://www.aljazeera.com.tr/haber/pyd-lideri-ankarada
• “Remarks by the President on Progress in the Fight Against ISIL”, The White House, 6 Temmuz 2015. https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2015/07/06/remarks-president-progress-fight-against-isil
• “Rus savaş uçağı sınırı ihlal etti, Türk F-16'lar düşürdü”, NTV, 24 Kasım 2015. https://www.ntv.com.tr/turkiye/rus-savas-ucagi-siniri-ihlal-etti-turk-f-16lar-dusurdu,_mP74HrTmEe3cc8qXBIqrA
• “Rusya S-400 füzelerini Suriye'ye konuşlandırdı”, NTV, 26 Kasım 2015. https://www.ntv.com.tr/dunya/rusya-s-400-fuzelerini-suriyeye-konuslandirdi,q4xvFUui7E2LAwVBlbCDgQ
• “Suriye'de Rejimin Elindeki Kimyasal Silahların Tasfiyesi Konusunda ABD ve RF Arasında Sağlanan Mutabakat Hk.”, Dışişleri Bakanlığı, 14 Eylül 2013 http://www.mfa.gov.tr/no_-245_-14-eylul-2013_-suriye_de-rejimin-elindeki-kimyasal-silahlarin-tasfiyesi-konusunda-abd-ve-rf-arasinda-saglanan-mutabakat.tr.mfa
• “Suriye'de Rusya - PYD işbirliği”, El-Cezire Türk, 9 Ekim 2015. http://www.aljazeera.com.tr/haber/suriyede-rusya-pyd-isbirligi
• “Suriye'ye göre Türkiye'nin yaptığı savaş ilanı”, Pressmedya, 3 Nisan 2012. http://www.pressmedya.com/?aType=haber&ArticleID=7863
• “Syria crisis: Obama warns on chemical weapons”, The Guardian, 21 Ağustos 2012. https://www.theguardian.com/world/middle-east-live/2012/aug/21/syria-crisis-weapons-obama-live
• “Şam'dan Ankara'ya tepki!”, HaberTürk, 22 Haziran 2011. http://www.haberturk.com/dunya/haber/641941-suriyeden-turkiyeye-sert-tepki
• “Timeline of Syrian Chemical Weapons Activity, 2012-2017”, Arms Control Association, 17 Kasım 2017-Last Update. https://www.armscontrol.org/factsheets/Timeline-of-Syrian-Chemical-Weapons-Activity
• “Trump: It is time to end Syria’s brutal civil war”, El-Arabiya English, 13 Nisan 2017, http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2017/04/13/Trump-It-is-time-to-end-Syria-s-brutal-civil-war-.html
• “Trump: Raqqa fall 'critical breakthrough', end of Islamic State in sight”, Reuters, 21 Ekim 2017. https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-trump/trump-raqqa-fall-critical-breakthrough-end-of-islamic-state-in-sight-idUSKBN1CQ0S4
• “Trump'tan Rakka operasyonu öncesi YPG'ye silah yardımına onay”, BBC Türkçe, 9 Mayıs 2017. http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39865038
• “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”, Kadir Has Üniversitesi Türkiye Çalışmaları Merkezi, 2017. http://www.khas.edu.tr/w243/files/TDP-Sunum_vfinal.pptx
• “Türk yaptırımına Suriye'den misilleme geldi”, Radikal, 5 Aralık 2011. http://www.radikal.com.tr/dunya/turk-yaptirimina-suriyeden-misilleme-geldi-1071538/
• “Türkiye emperyalizmin taşeronu oldu”, Cumhuriyet, 3 Nisan 2012. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/332204/_Turkiye_emperyalizmin_taseronu_oldu_.html
• “Türkiye, Suriye Kürtlerini arkasına almalı”, Radikal, 26 Temmuz 2012. http://www.radikal.com.tr/politika/turkiye-suriye-kurtlerini-arkasina-almali-1095277/
• “Türkiye'den Suriye'ye dokuz maddelik yaptırım”, El-Cezire Türk, 30 Kasım 2011. http://www.aljazeera.com.tr/haber/turkiyeden-suriyeye-dokuz-maddelik-yaptirim
• “Türkiye'nin Libya politikasına eleştiri”, Deutsche Welle Türkçe, 26 Mart 2011. http://www.dw.com/tr/t%C3%BCrkiyenin-libya-politikas%C4%B1na-ele%C5%9Ftiri/a-14943958
• “Türkiye'ye Patriot füzeleri gönderiliyor”, BBC Türkçe, 4 Aralık 2012. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2012/12/121204_nato_patriot_update3.shtml
• “White House: Syria crosses 'red line' with use of chemical weapons on its people”, CNN, 14 Haziran 2013. http://edition.cnn.com/2013/06/13/politics/syria-us-chemical-weapons/index.html
• “YPG not a terrorist organization for US, spokesman says”, Hürriyet Daily News, 22 Eylül 2015. http://www.hurriyetdailynews.com/ypg-not-a-terrorist-organization-for-us-spokesman-says-88832
• Bender, Jeremy “Report: Russia is building a second military airbase in Syria”, Business Insider, 3 Aralık 2015. http://www.businessinsider.com/russia-opening-second-military-airbase-in-syria-2015-12
• Kaya, Erdem ve Bekir Ünal, “Çözüm Süreci Kronolojisi, 28 Aralık 2012-22 Eylül 2013”, Bilgesam, 23 Eylül 2013. http://www.bilgesam.org/incele/1201/-cozum-sureci-kronolojisi--28-aralik-2012-22-eylul-2013/#.Wjt-imhl-M8
• UN Security Council, “Resolution 1970”, 26 Şubat 2011. http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1970(2011)
• UN Security Council, “Resolution 1973”, 17 Mart 2011. http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1973(2011)