İmajlar ve Algılar Üzerinden ABD-İran İlişkileri: İlk İzlenimler (1830-1914)

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 13 - 47, 30.06.2021

Selin Bölme

https://doi.org/10.26513/tocd.907794

Öz

ABD-İran ilişkileri, uluslararası ilişkiler literatüründe dar bir zaman aralığına sıkışmıştır. İki ülke ilişkisi genellikle ya 1953 Mussadık darbesi ya da 1979 İslam Devrimi milat alınarak incelenmektedir. Oysa ABD’nin İran’la olan gayri resmi ilişkilerini 1830’lara, diplomatik ilişkilerini ise 1850’lere kadar götürmek mümkündür. İki ülkenin birbirine dair ilk izleniminin ne olduğu sorusu ile yola çıkan bu çalışma, ABD-İran ilişkilerinde 1830-1914 dönemini İmaj Teorisi çerçevesinde incelemektedir. Çalışma, insan ilişkilerinde olduğu gibi devletlerarası ilişkilerde de ilk karşılaşma anında edinilen imajların ve algıların uzun vadede ilişkiler üzerinde etki bırakabileceği iddiasından yola çıkmaktadır. İncelenen dönemde her iki ülkenin birbirileri hakkında sahip olduğu bilgi, İran’ınki daha az olmak üzere, son derece kısıtlıdır. ABD ve İran, benlik imajlarından, kültürlerinden, tarih bilgilerinden ve uluslararası konjektürden süzülen algıları ile birbirlerine dair gerçekçi olmayan imajlar oluşturmuşlardır. Bu gerçek dışılık iki tarafın da birbirini doğru değerlendirmesini engellemiş, yanlış beklentiler yaratmıştır.

Anahtar Kelimeler

ABD, İran, ABD-İran İlişkileri, İmaj Teorisi, İran Tarihi

Kaynakça

• Abrahamian, Ervand. Modern İran Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2014.
• Alexander, Michele G., Shana Levin ve P. J. Henry. "Image Theory, Social Identity, and Social Dominance: Structural Characteristics and Individual Motives Underlying International Images." Political Psychology 26, no. 1 (2005): 27-45.
• Amanat, Abbas. Pivot of the Universe: Nasir al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy (1831­1896). London: I.B. Tauris, 1997.
• Ansari, Ali M. Modern Iran since 1797: Reform and Revolution. New York: Routledge, 2019.
• Asch, Solomon. Social Psychology. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1952.