Doğu Afrika’da Müslüman Kardeşler ve El-Islah Örneği

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 85 - 126, 31.12.2021

Mehmet Öztürk

https://doi.org/10.26513/tocd.890215

Öz

1928 yılında Hasan el-Benna tarafından Mısır’da kurulan Müslüman Kardeşler (İhvan-ı Müslimin), kuruluşunun ilk yıllarında daha çok apolitik, dini reform amaçlayan ve sosyal yardımlaşma kuruluşu olarak faaliyet yürütmüştür. 1930’ların sonlarında siyasallaşmaya başlayan Müslüman Kardeşler, kısa sürede kendisine hem ülke içinde hem de ülke dışında çok sayıda taraftar bulmuştur. Müslüman Kardeşler, zaman içinde sadece kuruldukları yer olan Mısır’da değil, Lübnan, Filistin ve Suriye başta olmak üzere dünyanın değişik yerlerinde etkisini hissettiren bir hareket olmuştur. Bu çalışmanın amacı, böylesine etkin bir hareketin Doğu Afrika’daki etkilerinin nasıl olduğu ve bu anlamda belirgin bir örnek verilip verilemeyeceğinin araştırılmasıdır. Bu çalışmanın ortaya koyduğu bulgulardan başlıcaları; Müslüman Kardeşler hareketinin etkisinin Doğu Afrika’da da hissedildiği ve özellikle Somali’de el-Islah olarak bilinen İslami hareketin Mısır Kardeşleri ile yakın ilişkilerinin bulunduğudur. Bu bulgulara sırasıyla; Müslüman Kardeşlerin ideolojisinin ve yayılım aşamalarının incelenmesiyle, Müslüman Kardeşlerin Doğu Afrika’da nasıl bir etki bıraktığının araştırılmasıyla ve Somali üzerine yapılan özel bir örnek incelemede el-Islah’ın yapısının ve Mısırlı Kardeşlerle ilişkisinin ortaya çıkartılmasıyla ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhvan-ı Müslimin, Sudan, Somali, El-Islah, Eş-Şebab

The Muslim Brotherhood in East Africa and Al-Islah Example

Öz

Kaynakça

• Abdullahi, Abdurahman M. Meeting Summary: Islamism and Politics in Somalia. London: Chatham House (2012):1-7.
• Al-Anani, Khalil. “Upended Path: The Rise and Fall of Egypt’s Muslim Brotherhood”, Middle East Journal 69, no.4 (2015): 527-543.
• Arı, Tayyar ve Engin Koç. “Müslüman Kardeşler Hareketinin Mısır Hükümeti ile Paradoksal İlişkilerinin Analizi: 1931-1970”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 42 (2014): 225-232.
• Baehr, Dirk. “The Somali Shabaab Militias and Their Jihadist Networks in the West”, KAS International Reports 8 (2011): 22-38.
• Browne, Evie ve Jonathan Fisher. Key Actors Mapping: Somalia. Birmingham, UK: GSDRC, University of Birmingham, 2013.
• Cavedon, Matthew. “Men of the Spear and Men of God: Islamism’s Contributions to The New Somali State”, Emory International Law Review 28, no.1 (2014): 473-508.
• Dalar, Mehmet. “Mısır’da Müslüman Kardeşler Hareketinin Demokrasi Anlayışı ve Sisteme Etkisi”, Alternatif Politika 1 (2010): 48-73.
• de Waal, Alex. Somalia Synthesis Paper. London: LSE Conflict Research Programme (2017): 1-31.
• El-Benna, Hasan. Hatıralarım (Müslüman Kardeşler), çev. M. Beşir Eryarsoy, İstanbul: Beka Yayıncılık, 2019.
• El-Sherif, Ashraf. The Muslim Brotherhood and the Future of Political Islam in Egypt. Washington, DC: Carnegie Endowment for International Peace (2014): 1-34.
• Frampton, Martyn. The Muslim Brotherhood and the West: A History of Enmity and Engagement. Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2018.
• Ganim, İbrahim Beyyümi. “İhvan-ı Müslimin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 21: 580-583, İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Gānim, İbrâhim El-Beyyûmî. “Hasan El-Bennâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 16: 307-310, İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Gürpınar, Bulut. “Toplumsal Hareketler ve Ortak Düşman Algısı: Suriye İhvanı ve HAMAS”, Ege Akademik Bakış 18, sayı 3 (2018): 331-341.
• Hamzawy, Amr ve Nathan J. Brown. The Egyptian Muslim Brotherhood: Islamist Participation in a Closing Political Environment. Washington, DC: Carnegie Middle East Center (2010): 1-45.
• Hansen, Stig Jarle ve Atle Mesøy. “The Muslim Brotherhood in the Wider Horn of Africa”, NIBR Report 33 (2009): 1-87.
• Harnisch, Chris ve Quinn Mecham. “Democratic Ideology in Islamist Opposition? The Muslim Brotherhood’s ‘Civil State”’, Middle Eastern Studies 45, sayı 2 (2009): 189-205.
• Holzer, Georg-Sebastian. “Political Islam in Somalia: A fertile Ground for Radical Islamic Groups?”, Geopolitics of the Middle East 1, sayı 1 (2008): 23-42.
• International Crisis Group. “Somalia’s Islamists”, Crisis Group Africa Report 100 (2005): 1-29.
• Kavas, Ahmet. “Somali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 37: 373-376, İstanbul: TDV Yayınları, 2009. Kfir, Isaac. “Islamic Radicalism in East Africa: Is There a Cause for Concern?”, Studies in Conflict & Terrorism 31, sayı 9 (2008): 829-855.
• Last, David ve Anthony Seaboyer. “Clan and Islamic Identities in Somali Society”, Defence R&D Canada Report (2011): 1-110.
• Marchal, Roland ve Zakaria M. Sheikh. “Salafism in Somalia: Coping with Coercion, Civil War and its Own Contradictions”, Islamic Africa 6, sayı 1-2 (2015):135-163.
• Østebø, Terje. “Islamism in the Horn Of Africa: Ideology, Actors, and Objectives”, International Law and Policy Institute (ILPI) Report (2010): 1-71.
• Rabasa, Angel. Radical Islam in East Africa. Santa Monica, CA: RAND Corporation, 2009.
• Rubin, Barry. “Comparing Three Muslim Brotherhoods”, içinde The Muslim Brotherhood: The Organization and Policies of a Global Islamist Movement, ed. Barry Rubin, 7-18. New York: Palgrave Macmillan, 2010.
• Rubin, Barry. “Introduction”, içinde The Muslim Brotherhood: The Organization and Policies of a Global Islamist Movement, ed. Barry Rubin, 1-3. New York: Palgrave Macmillan, 2010.
• Salih, M. A. Mohamed. “Transnational Islamist (Jihadist) Movements and Inter-State Conflicts”, Nordic Africa Institute: Policy Notes (2011):1-4.
• Shay, Shaul. Somalia Between Jihad and Restoration. U.S.A.: Transaction Publishers, 2008.
• Sıradağ, Abdurrahim. “Sahra Altı Afrıkası’nda Terörist Grupların Yükselişi: Boko Haram ve Eş-Şebab”, SETA 125 (2015): 1-24.
• Soage, Ana Belén ve Jorge Fuentelsaz Franganillo. “The Muslim Brothers in Egypt”, içinde The Muslim Brotherhood: The Organization and Policies of a Global Islamist Movement, ed. Barry Rubin, 39-56. New York: Palgrave Macmillan, 2010.
• Solomon, Hussein. “Political Islam: An African Perspective”, Contemporary Review of the Middle East 2, sayı 1&2 (2015): 88-103.
• Ülger, İrfan Kaya. “Müslüman Kardeşler Teşkilatının İdeolojisi ve Mısır Siyaseti Üzerindeki Etkileri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6, sayı 2 (2016): 131-151.
• van der Walt, Ruan ve Hussein Solomon. “Histories and Spaces of Terrorism in Africa: The Post-9/11 Strategic Challenge of Somalia’s al Shabab”, Afro Eurasian Studies Journal 3, sayı 1 (2014): 71-99.
• Verhoeven, Harry. “The Gulf and the Horn: Changing Geographies of Security Interdependence and Competing Visions of Regional Order”, Civil Wars 20, sayı 3 (2018): 333-357.
• Weber, Annette. “Eş-Şebab: Allahsız Gençlik”, içinde Afrika’da Cihatçılık: Yerel Sebepler, Bölgesel Büyüme, Uluslararası İşbirliği, ed. Guido Steinberg ve Annette Weber, 21-44. ORDAF Rapor 15, 2016.
• Zollner, Barbara H. E. The Muslim Brotherhood: Hasan al-Hudaybi and Ideology. New York: Routledge, 2009.